Οι Πολιτιστικοί Οργανισμοί γίνονται «πράσινοι»

Με την πανδημία να ανακόπτει τον σχεδιασμό για περιβαλλοντικά συμφέρουσες δράσεις (λόγου χάρη τη μείωση του πλαστικού και των, μιας χρήσης, συσκευασιών) το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου μοιάζει να μπαίνει τους τελευταίους μήνες πιο δυναμικά σε φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές και πράξεις εξοικονόμησης ενέργειας.

Από το καλοκαίρι του 2020, οπότε και ανέλαβε ουσιαστικά η τελευταία διοίκηση του οργανισμού, εφαρμόζονται πρακτικές upcycling και recycling σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης ενώ πέρυσι η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης ανέλαβε να κάνει training στους 100 ταξιθέτες της διοργάνωσης με την προοπτική φέτος, όλο το προσωπικό του οργανισμού να μειώσει τη χρήση του πλαστικού στις καθημερινές του λειτουργίες. Η τελευταία διετία έχει βρει το Φεστιβάλ Αθηνών να διακόπτει την πρακτική της αφισοκόλλησης στο δημόσιο χώρο – παρά μόνο εντός καταστημάτων – αναλαμβάνοντας εκ των υστέρων τη συλλογή τους και την ανακύκλωση του σχετικού υλικού.

O προαύλιος χώρος της Πειραιώς 260.

Τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης που θα απορροφήσει το Φεστιβάλ Αθηνών αναμένεται να στραφούν, μεταξύ άλλων, στην εγκατάσταση λιγότερο ενεργοβόρων φωτισμών και άλλων μηχανισμών εξοπλισμού. Μια πρακτική που, όπως θυμίζει ο Γενικός Διευθυντής του ΕΦ, Γιάννης Καπλάνης, έχει ήδη εφαρμοστεί στα νέα γραφεία του οργανισμού που παραδόθηκαν πριν από δύο χρόνια.

Κατανοώντας πως απομένουν πολλά να γίνουν, το Φεστιβάλ Αθηνών σκοπεύει να απευθύνει πρόσκληση σε όλους τους μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς, το προσεχές φθινόπωρο, θεωρώντας «χρήσιμο να δούμε τι αποδίδει σε άλλους πολιτιστικούς φορείς και να το οικειοποιηθούμε κι εμείς. Επιπλέον, είναι πολύ βασικό, να καταγραφούν μεθοδικά όλες οι προτάσεις από τους πολιτιστικούς φορείς και να δείξουμε πως από πλευράς μας υπάρχει πολιτική βούληση και ανάγκη για αλλαγές και μετατοπίσεις. Στο τέλος, οφείλουμε να γίνουμε παράδειγμα καλής διαχείρισης προς τους επισκέπτες και τους θεατές μας» επισημαίνει ο κ. Καπλάνης.

Τα νέα γραφεία του Ελληνικού Φεστιβάλ ακολουθούν πολλές βασικές φιλοπεριβαλλοντικές προδιαγραφές. credit: Πηνελόπη Γερασίμου

Σε αυτόν τον άξονα, το Φεστιβάλ Αθηνών που, μόλις άνοιξε τις πύλες του γι’ αυτό το καλοκαίρι, διοργανώνει workshop για παιδιά και εφήβους αναφορικά με την κλιματική κρίση και με παράλληλες καλλιτεχνικές δράσεις γύρω από την επανάχρηση υλικών. Το workshop θα διοργανωθεί σε συνάρτηση με παραστάσεις που σχολιάζουν την κλιματική κρίση ως επερχόμενη δυστοπία («Dance Macabre» από τον Μάρτιν Ζίμερμαν, «Μπερτ Τουρίντο: Μια όπερα» από το Nature Theater of Oklahoma, «Farm Fatale» από τον Φίλιπ Κεν) θεωρώντας πως και η ‘οικολογική’ δραματουργία μπορεί να είναι εξίσου επιδραστική.

Ο Φίλιπ Κεν έρχεται, μεταξύ άλλων, με ένα σχόλιο για το περιβαλλοντικό μας μέλλον.

Για τον Γενικό Διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών, τόσο ο πολιτισμός όσο και το περιβάλλον είναι πτυχές που πρωταγωνιστούν την καθημερινότητα μας. «Το περιβάλλον είναι ο παράγοντας για να αναπνέουμε με υγεία ενώ ο πολιτισμός είναι η ομορφιά που έχουμε ανάγκη. Και τα δύο μας οδηγούν προς τη δημιουργία – δεν είναι άλλωστε τυχαίο πόσες χιλιάδες έργων εμπνεύστηκαν από τη φύση και τα φυσικά τοπία. Την ίδια ώρα, αν αναγνωρίσουμε τους πολιτιστικούς φορείς ως policy makers, μας βαραίνει μια ευθύνη να συντονίσουμε τις δυνάμεις μας και να πιέσουμε για την εφαρμογή πολιτικών που θα διασφαλίσουν το φυσικό μας περιβάλλον και το μέλλον όλων μας».

Δεν έχουν περάσει ούτε δύο μήνες από το μεγάλο εικαστικό project της Στέγης «Weather engines» που δοκίμαζε να ερμηνεύσει το καθημερινό ερώτημα «τι καιρό θα κάνει σήμερα;» μέσα από το πρίσμα της έντονης κλιματικής μεταβολής παγκοσμίως.

Κι ήταν η δεύτερη μεγάλη χειρονομία στο δημόσιο διάλογο για το περιβάλλον καθώς είχε προηγηθεί την ‘Ανοιξη του 2021 το συμπόσιο «Climate change» εξετάζοντας περιβαλλοντικές πολιτικές κατά την παραγωγή πολιτισμού.

Έργο του Ζήση Κοτιώνη από την πρόσφατη έκθεση «Weather engines» στο Αστεροσκοπίο Αθηνών. credit: Στέλιος Τζέτζιας

Ο εκτελεστικός διευθυντής της Στέγης, Χρήστος Καρράς και επικεφαλής όλων αυτών των δράσεων θεωρεί πως οι πολιτιστικοί οργανισμοί μπορούν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης, για πολλούς λόγους. «Ο πρώτος είναι ότι έχουν μια πιο ‘αγαθή’ σχέση με το κοινό τους σε σύγκριση με άλλες κατηγορίες οργανισμών. Δεν ταυτίζονται τόσο άμεσα με συγκεκριμένα οικονομικά ή πολιτικά συμφέροντα. Στη συνέχεια, ο ρόλος τους είναι να επικοινωνούν με το κοινό, να αποκτούν μια σχέση δυνατή και άμεση. Στη διάρκεια της πανδημίας, έμαθαν να χειρίζονται καλύτερα τα ψηφιακά μέσα και έγιναν στην ουσία ιδιότυπα media. Πλέον το κοινό ‘καταναλώνει’ ειδήσεις και πολιτιστικό περιεχόμενο από τα ίδια κανάλια και με τις ίδιες διεπαφές (κυρίως τα smartphones) οπότε τα μηνύματα που εκπέμπουν οι πολιτιστικοί φορείς για τη κλιματική κρίση φτάνουν στους αποδέκτες μέσα στη ροή της πληροφόρησης, αλλά με το πλεονέκτημα της εμπιστοσύνης που ανέφερα πριν. Τέλος, το βασικό τους μέσο, η τέχνη, απευθύνεται με έναν πολύ πιο πλούσιο τρόπο στους ανθρώπους, ως νόημα, συναίσθημα, ακόμη και φυσική συνθήκη οδηγώντας σε μία βαθύτερη εμπλοκή».

Στο εσωτερικό της, η Στέγη έχει κάνει πολλά βήματα στην προσπάθεια να περιορίσει την κατανάλωση ενέργειας και την χρήση επιβλαβών συσκευασιών. Σταδιακά, έχουν αλλαχθεί όλα τα φώτα των κτιρίων σε LED, έχουν εγκατασταθεί αυτοματισμοί και άλλα στοιχεία εξοπλισμού – όπως αντλίες θερμότητας. Έχει αυξήσει αισθητά την επανάχρηση υλικών από σκηνικά στοιχεία ενώ γενικότερα γίνεται πολύ πιο συστηματική ανακύκλωση. Παράλληλα, εφαρμόζεται κι ένα ένα πρόγραμμα αποφυγής των πλαστικών μιας χρήσης το οποίο, όπως σχολιάζει, ο κ. Καρράς, «πάει πολύ καλά».

Στο εργαστήρι της ανακύκλωσης υλικών και σκηνικών. credit: Βασίλης Μπίμπας.

Ωστόσο, οι επόμενοι στόχοι στο κεφάλαιο της αειφορίας είναι ήδη ορατοί. «Το επόμενο στάδιο είναι να βρούμε τρόπους να περιορίσουμε τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τα ταξίδια και τις περιοδείες. Αυτό είναι το πιο δύσκολο θέμα για όλους τους πολιτιστικούς οργανισμούς, και ιδιαίτερα όταν είναι σε χώρες όπως η Ελλάδα όπου το σιδηροδρομικό δίκτυο δεν είναι ανεπτυγμένο, ή η αποστάσεις είναι πολύ μεγάλες. Υπάρχουν όμως περιθώρια για βελτιώσεις τις οποίες εξετάζουμε» συνεχίζει.

Υπέρμαχος της νοοτροπίας πως ο πολιτισμός και η τέχνη είναι άρρηκτα συνδεμένες έννοιες – ειδικά στην εποχή μας καταλήγει, πως «ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον και τη σχέση μας μαζί του είναι τελικά και θέμα κουλτούρας, και ο πολιτισμός είναι βασικό στοιχείο διαμόρφωσης της κουλτούρας. Ο πολιτισμός, όπως έλεγα και νωρίτερα, μπορεί να εμπλέξει τον άνθρωπο σε μια βαθιά και ουσιαστική διαδικασία κατανόησης και νέας αντίληψης. Ο πολιτισμός μπορεί να μην είναι ένας από τους πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά υπάρχει σήμερα μια σχεδόν καθολική αποδοχή της σημαντικής συνεισφοράς του σε σχεδόν όλους τους βασικούς στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης».