Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή: Τι θα δούμε στα Μουσεία της Αθήνας και της Άνδρου μέχρι το 2024 – Μία πρώτη ματιά στην έκθεση της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή ανακοίνωσε χθες σε συνέντευξη Τύπου την αναδρομική έκθεση της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη «Πλάθοντας το άυλο» στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο (3 Ιουλίου-2 Οκτωβρίου 2022), καθώς και τον εκθεσιακό προγραμματισμό του Ιδρύματος για την περίοδο 2022-2024.

Ας δούμε πρώτα αναλυτικά το πρόγραμμα των εκθέσεων που θα φιλοξενήσει το Ίδρυμα σε Αθήνα και Άνδρο και στην συνέχεια την παρουσίαση της νέας αναδρομικής έκθεσης της Α. Αθανασιάδη.

Η επικείμενη έκθεση με τίτλο «Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους» είναι ένα επετειακό αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από την Εθνική συμφορά του ξεριζωμού του Ελληνισμού της Ιωνίας από τις μακραίωνες εστίες της. Είναι όμως και η επέτειος των τριών χρόνων από την έναρξη λειτουργίας του χώρου όπου δραστηριοποιούμαστε.

Γι’ αυτή τη διπλή επέτειο, την αποφράδα επέτειο της εθνικής τραγωδίας και ευφρόσυνη επέτειο της έναρξης της λειτουργίας του Μουσείου του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή στην Αθήνα, ετοιμάζουμε ένα διπολικό αφιέρωμα. Δυο εκθέσεις δηλαδή σε μια συνοπτική παρουσία στο πνεύμα του υπότιτλου «Από το σήμερα στο χθες με προοπτική το αύριο».

Φώτης Κόντογλου (1895-1965), «Ο Λαοκόων», 1938. Λάδι σε ξύλο, 80 × 100 εκ. Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών

Στο πρώτο σκέλος ζητούμενο είναι η ανάδειξη της πολιτιστικής και πνευματικής προσφοράς του Φώτη Κόντογλου στο πεδίο των εικαστικών τεχνών και τα Γράμματα κατά τον 20ο αιώνα. Στο δεύτερο σκέλος ζητούμενο είναι η ανάδειξη των επιρροών που δέχθηκαν οι νεότεροι. Με αρχή τους πρωτόκλητους εκ των μαθητών του που είναι οι διαπρέψαντες στη συνέχεια Νίκος Εγγονόπουλος και Γιάννης Τσαρούχης αλλά και άλλοι διακριθέντες όπως ο Μόραλης, ο Λουκόπουλος, ο Βουρλούμης, ο Κοψίδης, ο Καρούσος, ο Παπαδέλης, ο Χοχλιδάκης και ο Ξυνόπουλος.

36 εν ζωή ή πρόσφατα θανόντες αξιόλογοι καλλιτέχνες θα αντιπαραταθούν εικονογραφικά με έργα του επιφανούς Δασκάλου. 135 έργα τα οποία προέρχονται από 52 φορείς και ιδιώτες συνθέτουν το αφιέρωμα για την ευόδωση του οποίου συνεργάστηκαν ο καθηγητής Δημήτρης Παυλόπουλος και οι ερευνητές διδάκτορες ιστορικοί Σπύρος Μοσχονάς και Γιώργος Μυλωνάς. Συμβουλευτικό ρόλο για τον εντοπισμό έργων προς δανεισμό είχε ο Χρήστος Μαργαρίτης. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στη σκηνογραφική μαεστρία των Ανδρέα Γεωργιάδη και Βιβής Γερολυμάτου, αλλά και όλων όσοι εργάστηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην ολοκλήρωση του απαιτητικού αυτού εγχειρήματος.

Ένα από τα σημαντικότερα γαλλικά πρωτοποριακά κινήματα, το οποίο παρά το εφήμερο του βίου του (1960-1963) δεν έχασε από την σπουδαιότητα του διαβήματός του, παρά την ετερογένεια της ομάδας και την έλλειψη νεορεαλιστικής συνοχής τους, καταχωρήθηκε ως σημαντικό κεφάλαιο στην παγκόσμια νεότερη ιστορία της τέχνης.

Η υπό μελέτη έκθεση θα περιλαμβάνει έργα καλλιτεχνών που είτε κατά τη συγκρότηση είτε λίγο αργότερα υπέγραψαν το Μανιφέστο του Νεορεαλισμού το 1960. Αυτό που τους ενώνει είναι μια νεοφανής αντιληπτική προσέγγιση του ρεαλισμού, η οποία βρίσκεται σε μια κοινωνιολογική θεώρηση του πραγματικού.

Yves Klein (1928-1962), «Η Νίκη της Σαμοθράκης», 1962-1973. Γύψος με συνθετική ρητίνη σε πέτρινη βάση, 50 × 27 × 34 εκ. Ιδιωτική συλλογή

Το νεορεαλιστικό αφιέρωμα συγκροτούν οι μονοχρωμίες του Yves Klein, οι φθαρμένες αφίσες του Raymond Hains και του Jacques Villeglé, τα εν κινήσει γλυπτά του Jean Tinguely, οι συμπιέσεις του Arman και του César, οι πλαστικές συναρμογές των Martial Raysse και Christo. Οι πολύχρωμες αισθησιακές συνθέσεις της Niki de Saint Phalle, οι νεορεαλιστικές προτάσεις του Gérard Deschamps, του François Dufrêne, του Mimmo Rotella είναι προτάσεις που αναδεικνύουν τον αστικό χώρο με μέσα που προσφέρει η τεχνολογία.

Ο προσφάτως θανών οραματιστής ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης και δάσκαλος έφυγε αφήνοντας ένα μεγάλο κενό στον χώρο της μεταφυσικής υπαρξιακής Τζιακομετικής διάστασης της ζωγραφικής. Η προτεινόμενη αναδρομική έκθεση για το καλοκαίρι του 2023 στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο θέλουμε να αποτελέσει τον οφειλόμενο φόρο μνήμης και ευχαριστιών για τα όσα μας κληροδότησε, ανοίγοντας νέους δρόμους στην ιστορία της νεότερης ελληνικής, και όχι μόνο, τέχνης.

Henri de Toulouse-Lautrec (1864-1901), «Η επιβάτιδα της καμπίνας 54», 1896. Έγχρωμη λιθογραφία σε χαρτί Vélin ανώτερης ποιότητας, 52,6 × 36 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή

Έκθεση με έργα σε χαρτί της Συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή, πολλά από τα οποία ανήκουν σε λευκώματα που θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο σύνολό τους στο ελληνικό κοινό. Στην έκθεση θα περιλαμβάνονται έργα των Henri de Toulouse-Lautrec, Aristide Maillol, Georges Braque, Fernand Léger, Joan Miró, Henri Matisse και Pablo Picasso.

Όπως ο όρος δηλώνει, πρόκειται για επιγέννημα του μεγάλου ρεύματος του Ιμπρεσιονισμού. Δεν προκύπτει ως διασπαστική ενέργεια ρήξης αλλά ως εγχείρημα περαιτέρω ενίσχυσης του χρωματικού λυρισμού, ο οποίος αρχίζει να συνδιαλέγεται με τις προτάσεις των Φωβ.

Ζητούμενο είναι να προσδώσει επιπλέον πληρότητα στον ιμπρεσιονισμό, του οποίου αποτελεί απότοκο γέννημα. Η έκθεση περιορίζεται στο γεωγραφικό πλαίσιο της Μεσογείου, εξ ου και η μη αναφορά στο όνομα του Georges Seurat ο οποίος δεν ήρθε σε επαφή με την Μεσόγειο.
Ο Paul Signac αντιθέτως (παθιασμένος συλλέκτης ο ίδιος) υπήρξε από τους πρωτοπόρους του κινήματος. Στη σημαντική αυτή θεματική έκθεση, με έργα που προέρχονται από Μουσεία της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Μ. Βρετανίας, του Λουξεμβούργου και του Μονακό, περιλαμβάνονται ονόματα διάσημων μετα-ιμπρεσιονιστών όπως Paul Signac, Maximilien Luce, Théo Van Rysselberghe, Henri Matisse, Charles Camoin και Henri Manguin.

Καλλιτέχνης με μακρά διαδρομή και εργοτεχνική πρωτοτυπία, ανήκει στην ομάδα των διακεκριμένων καλλιτεχνών της Ελληνικής Διασποράς. Εγκατεστημένος στη Βέρνη, φίλος του Γιάννη Κουνέλλη, δραστηριοποιείται στο ρεύμα της Arte Povera, της φτωχής, δηλαδή, τέχνης. Σε αντίθεση με τον καταναλωτικό ευζωϊσμό της pop, πρωτοπορεί με την φιλόδοξη στόχευση αξιοποίησης και ενσωμάτωσης στις συνθέσεις του υλικών τα οποία ο χρόνος θέλει να αφήνει στο περιθώριο.

Ο εν εξελίξει εκθεσιακός προγραμματισμός θα αποτελέσει τον άξονα και θα τηρηθεί στην ολότητα. Σε περίπτωση ακούσιων μικρών αλλαγών θα υπάρξει ενημέρωση, στο πλαίσιο της αναλυτικότερης παρουσίασης της κάθε έκθεσης.

Σε μια περιήγηση που καλύπτει σχεδόν πέντε δεκαετίες δημιουργίας, χωρίς να ακολουθεί χρονολογική σειρά, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει τις πολλαπλές πτυχές της πορείας της Αθανασιάδη, από τα πρώιμα παιδικά έργα της έως σήμερα.

Η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη στο εργαστήριό της, μπροστά από το έργο της «Μνήμες στη σιωπή».

Η έκθεση θα μας ταξιδέψει πρώτα στο εργαστήριο της καλλιτέχνιδας, στο οποίο δημιουργεί εδώ και τριάντα χρόνια. Σε αυτόν τον χώρο, που ανοίγει σε έναν καταπράσινο κήπο όπου δεσπόζουν οι δημιουργίες της, η Αθανασιάδη πλάθει, σχεδιάζει, ζωγραφίζει, φωτογραφίζει, φυλώντας προσεκτικά, εδώ κι εκεί, διάσπαρτα θραύσματα από ξύλο, μέταλλο και χαρτί, που περιμένουν υπομονετικά τη μετουσίωσή τους σε έργα τέχνης.

Από το εργαστήριο μεταφερόμαστε στις ακροθαλασσιές, όπου η Αθανασιάδη βρίσκει τα περισσότερα υλικά για τις δημιουργίες της. Συνδυάζοντας έργα διαφόρων τεχνικών και εποχών, δημιουργεί μιαν εγκατάσταση γεμάτη ποίηση και μελαγχολία, που θυμίζει τους στίχους από τη «Θάλασσα του πρωιού» του Κωνσταντίνου Καβάφη.

Ανακαλύπτουμε στη συνέχεια μιαν άγνωστη πτυχή της δημιουργικής της πορείας: τον πρωταρχικό ρόλο της αφαίρεσης στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990. Τα περισσότερα έργα της ενότητας, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό, αναδεικνύουν τις επιρροές που δέχτηκε η Αθανασιάδη από γλύπτες όπως οι Henry Moore και Alberto Giacometti, χωρίς όμως ποτέ να χάνει το δικό της, εντελώς προσωπικό, οξυδερκές βλέμμα.

Άποψη της έκθεσης «Αλεξάνδρα Αθανασιάδη – Πλάθοντας το άυλο», από την ενότητα που είναι αφιερωμένη στα άλογα

Ύστερα από ένα άλμα είκοσι πέντε ετών, μεταφερόμαστε σε μιαν ενότητα αφιερωμένη αποκλειστικά στον Κωνσταντίνο Καβάφη, στην οποία η Αθανασιάδη μας αποκαλύπτει έναν κόσμο απρόσμενο, γεμάτο χρώμα και αισθησιασμό. Εδώ, η καλλιτέχνιδα τιμά την κοινή της αγάπη με τον Καβάφη για το αρμονικό πάντρεμα του αρχαίου με το σύγχρονο· την ανάκληση, γεμάτη λεπτότητα και χάρη, των αισθημάτων του και των ορμών του· τη διεκδίκηση μιας αισθησιακής, ακόμη και ερωτικής προσέγγισης των σωμάτων· τη σπουδαιότητα του παρελθόντος, την εξερεύνησή του, την αφομοίωσή του, την αποδοχή του.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με την ενότητα που αποτελεί τον κεντρικό άξονα της τέχνης της Αθανασιάδη: το ανθρώπινο σώμα. Γυναικείες και ανδρικές φιγούρες, από ξύλο, μέταλλο και χαρτί, εμπνευσμένες από τη μυθολογία, την ίδια, τον πατέρα της ή τον σύζυγό της, συνυπάρχουν σε αυτόν τον χώρο, εκφράζοντας όλες τις πλευρές, ακόμα και τις πιο σκοτεινές, του έργου της. Εδώ, το βίωμά της διαπερνά την ύλη και μας αγγίζει με αφοπλιστική ειλικρίνεια, που χαρακτηρίζεται όμως πάντα από ευαισθησία και λεπτότητα.

Η έκθεση Αλεξάνδρα Αθανασιάδη – Πλάθοντας το άυλο αποτελεί μια ενιαία εικαστική εγκατάσταση, με τις ενότητες να διαχέονται η μία μέσα στην άλλη. Για τη δόμηση αυτής της αφήγησης, καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος της ίδιας της καλλιτέχνιδας, με τη βοήθεια των έμπιστων συνεργατών του Ιδρύματος Παρασκευής Γερολυμάτου και Ανδρέα Γεωργιάδη.

Η έκθεση θα συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά και αγγλικά), που ετοίμασε η επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau και εκδίδεται από το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, σε επιμέλεια της Μικρής Άρκτου.

Διάρκεια έκθεσης:
3 Ιουλίου-2 Οκτωβρίου 2022
Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 11.00-15.00 και 18.00-21.00, Δευτέρα 11.00-15.00
Δευτέρα απόγευμα και Τρίτη: κλειστά