Βατερλό: Η μάχη που έγινε συνώνυμο της απόλυτης καταστροφής και πώς σημάδεψε την Τέχνη

Στις 18 Ιουνίου του 1815 κρίθηκε η Μάχη του Βατερλό, μία μάχη που θα καθόριζε την κόντρα της Γαλλίας με τον Έβδομο Συνασπισμό για την ευρωπαϊκή επικυριαρχία, αλλά και το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης. Η εκστρατεία της Γαλλίας που οδήγησε στη μάχη-συνώνυμο με την αποτυχία και τον όλεθρο, ξέσπασε στις 15 Ιουνίου, στο Βατερλό της Φλάνδρας, κοντά στο σημερινό Βέλγιο.

Στη χαρακτηριστική αυτή μάχη, ο γαλλικός στρατός υπό τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Α΄ Βοναπάρτη καταστράφηκε ολοσχερώς από τον Έβδομο Συνασπισμό, σε μια ήττα που σήμανε το τέλος της επικυριαρχίας της Γαλλίας στην Ευρώπη, αλλά και το τέλος του ίδιου του Ναπολέοντα. Ο Έβδομος Συνασπισμός αποτελείτο από τις συμμαχικές δυνάμεις που είχαν συγκεντρώσει οι Βρετανοί, με αρχηγό τον υποστράτηγο και Δούκα του Ουέλλινγκτον, Άρθουρ Ουέλσλι, και οι Πρώσοι, με αρχηγό τον στρατάρχη Γκέμπχαρτ Λέμπερεχτ φον Μπλύχερ.

Η επίθεση του γαλλικού ιππικού στη Μάχη του Βατερλό, Ανρί Φελίξ Εμμανουέλ Φιλιποτώ (1874) Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Έβδομος Συνασπισμός είχε δημιουργηθεί μόλις ο Ναπολέοντας επέστρεψε στον θρόνο της Γαλλίας τον Μάρτιο του 1815. Οι επεκτατικές του τάσεις πάντα απασχολούσαν τις δυνάμεις αυτές, και με το άκουσμα της επιστροφής του, κρίθηκαν αναγκαίες κάποιες δραστικές αποφάσεις για να σταματήσουν οι εξουθενωτικές του μάχες. Ο Ναπολέοντας, μαθαίνοντας τα εχθρικά σχέδια της Βρετανίας, προσπάθησε να πλήξει τις δυνάμεις της, πριν καταφέρει να προσελκύσει και άλλους συμμάχους. Έτσι, ξεκίνησε βιαστικά την εκστρατεία στο Βατερλό, μία στρατηγική κίνηση που στοίχισε την έκβαση του σχεδίου του.

Η τριήμερη εκστρατεία του κράτησε από τις 15 έως τις 18 Ιουνίου, όπου και σημειώθηκε η τελική Μάχη του Βατερλό που καθόρισε το αποτέλεσμα. Ο Ναπολέοντας είχε ηττηθεί και η δίψα του για κυριαρχία τον έφερε αντιμέτωπο με την εξορία. Ο θρυλικός αυτοκράτορας είχε καταφέρει να κάνει μία επεισοδιακή επιστροφή στην ιστορία της Γαλλίας, η οποία όχι μόνο κράτησε μόλις 100 μέρες, αλλά κατάφερε να βάλει φρένο στην επεκτατική πορεία της χώρας και του ίδιου του αυτοκράτορα.

Η Μάχη του Λινύ, Έρνεστ Κροφτς (1875) Photo Credits: Wikimedia Commons

Η ιστορική Μάχη του Βατερλό ξέσπασε με πρωτοβουλία του γαλλικού στρατού το μεσημέρι της 18ης Ιουνίου. Η στρατιά του Ναπολέοντα, με αρχηγούς τους Νέι και Γκρουσύ, αριθμούσε 72.000 άνδρες, ενώ η Βρετανία αριθμούσε 68.000 στρατιώτες και η Πρωσία 45.000. Η μάχη ξεκίνησε μεταξύ Γάλλων και Βρετανών, με ένα τμήμα του γαλλικού στρατού, το οποίο είχε αναλάβει ο στρατάρχης μαρκήσιος Εμμανυέλ ντε Γκρουσύ, να κρατά τους Πρώσους σε ικανοποιητική απόσταση από το πεδίο της μάχης.

Στην αρχή, οι στρατηγοί του Ναπολέοντα νίκησαν τους Πρώσους στο Λινύ, και κατάφεραν να παγιδέψουν τον Δούκα του Ουέλιγκτον στο Κατρ-Μπα. Την κρίσιμη στιγμή της τριήμερης εκστρατείες όμως, ο στρατάρχης Γκρουσύ δεν κατόρθωσε να συντρίψει τους Πρώσους.  Τελικά, το απόγευμα της 18ης Ιουνίου το γαλλικό στράτευμα υποχώρησε στο Πλανσνουά και επέτρεψε στον Γκέμπχαρτ Λέμπερεχτ φον Μπλύχερ και τις δυνάμεις της Πρωσίας να φτάσουν στο Βατερλό και να ενισχύσουν τον Βρετανικό στρατό.

Ο Άντολφ Νόρτερν απεικόνισε το 1864 την σημαντική βοήθεια του πρωσικού στρατού στην έκβαση της Μάχης του Βατερλό. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο στρατός του Ουέλινγκτον από την πλευρά του, παρόλο που είχε λιγότερο εκπαιδευμένους στρατιώτες, είχε καταφέρει να αντισταθεί σθεναρά και να παραμείνει στην πλαγιά του Μον-Σαιν-Ζαν προς τις Βρυξέλλες, χωρίς να υποχωρήσει. Βλέποντας τους Πρώσους να πλησιάζουν, ο Βρετανός στρατηγός διέταξε την κρίσιμη αντεπίθεση, η οποία ανάγκασε τους Γάλλους να οπισθοχωρήσουν και να αφήσουν απροστάτευτα τα εδάφη τους, χάνοντας τα.

Ακόμα και ο ίδιος ο Δούκας του Ουέλινγκτον είχε εντυπωσιαστεί με τη νίκη του. Ο λόγος της ολοκληρωτικής ήττας του γαλλικού στρατού ήταν κάποια σημαντικά λάθη επικοινωνίας, συντονισμού, ηγεσίας και κρίσης. Ένα όμως ήταν το εξαιρετικά κρίσιμο λάθος του Ναπολέοντα, το οποίο και καθόρισε την έκβαση της μάχης. Ο Γάλλος αυτοκράτορας είχε δώσει εντολή να μη γίνει επίθεση μέχρι το μεσημέρι, καθώς περίμενε να στεγνώσει το έδαφος από μία έντονη βροχή που είχε προηγηθεί. Αυτή του η απόφαση αποδείχτηκε μοιραία, καθώς έδωσε στον Μπλύχνερ και την στρατιά του τον χρόνο να φτάσουν στο Βατερλό και να ενωθούν με τις δυνάμεις της Βρετανίας.

Ο πίνακας του Ρόμπερτ Χίλινγκφορντ “Ο Ουέλινγκτον στο Βατερλό” απεικονίζει τον Δούκα του Ουέλινγκτον καθώς ετοιμάζεται να επιτεθεί στον γαλλικό στρατό. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Έβδομος Συνασπισμός, μετά τη νίκη του στη Μάχη του Βατερλό, προχώρησε στη Γαλλία και αποκατέστησε στον θρόνο της τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗ’, ο οποίος είχε αναγκαστεί να αφήσει τον θρόνο του μετά την επιστροφή του Ναπολέοντα. Ο Ναπολέοντας αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να παραδοθεί στους Βρετανούς, οι οποίοι τον εξόρισαν στη νήσο της Αγίας Ελένης, όπου και πέθανε το 1821.

Πριν ξεκινήσει η Μάχη του Βατερλό, ο Ουέλινγκτον πίστευε πως ο Ναπολέων θα χρησιμοποιούσε έναν επιτυχημένο ελιγμό, ο οποίος τον είχε βοηθήσει στο παρελθόν να επεκτείνει σημαντικά την αυτοκρατορία του. Αυτός ο ελιγμός θα έβαζε εμπόδια στον ανεφοδιασμό του βρετανικού στρατού, αλλά από την άλλη θα τον έφερνε πιο κοντά στους συμμάχους του, προσφέροντας σημαντική βοήθεια.

Ο Ναπολέοντας, γνωρίζοντας τις ανησυχίες του Βρετανού στρατηγού, τον παραπλάνησε με ψεύτικες πληροφορίες, τις οποίες είχε διαρρεύσει, αποσυντονίζοντας τις δυνάμεις του Συνασπισμού. Αυτή η κίνηση εξασφάλισε στον γαλλικό στρατό μία στρατηγική θέση ανάμεσα στα στρατεύματα του Έβδομου Συνασπισμού, την οποία όμως τελικά ο Ναπολέοντας δεν εκμεταλλεύτηκε σωστά και έχασε τη Μάχη του Βατερλό αλλά και ολόκληρο τον προσωπικό του πόλεμο.

Το πρωί μετά τη Μάχη του Βατερλό, Τζον Χίβισαϊντ Κλαρκ (1816). Photo Credits: Wikimedia Commons

Το πρωί της 19^ης Ιουνίου, οι δυνάμεις του Έβδομου Συνασπισμού προέλαυναν στο Παρίσι κατά 20.000 λιγότερους στρατιώτες. Οι απώλειες του ηττημένου Ναπολέοντα όμως ανέρχονταν στους 26.000 νεκρούς, τραυματίες και 20.000 αιχμαλώτους και αγνοούμενους. Η μάχη του Βατερλό ήταν κάτι παραπάνω από μια απλά σημαντική μάχη, καθώς κατάφερε να βάλει οριστικό φρένο στην επεκτατική πολιτική της Γαλλίας και στις αιματηρές βλέψεις του Ναπολέοντα.

Η Πρώτη Γαλλική Αυτοκρατορία καταστράφηκε και μαζί της χάθηκε η πρωτύτερη δόξα του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ενός από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες της Ευρώπη. Όμως η πιο σημαντική αλλαγή που έφερε η Μάχη του Βατερλό αφορούσε συνολικά την Ευρώπη, η οποία είχε πλέον χωριστεί σε τρεις ζώνες επιρροής, την αυστριακή, την πρωσική και την ρωσική, ενώ η Μεγάλη Βρετανία συγκεκριμένα κατάφερε να ισχυροποιήσει την αποικιακή της αυτοκρατορία και την δύναμή της.