«Ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του»: O μεγάλος φιλόσοφος Ζαν-Πωλ Σαρτρ μέσα από τα σοφά λόγια του
Σαν σήμερα, 117 χρόνια πριν, γεννήθηκε ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του 20ού αιώνα, ο οποίος απασχολούσε τόσο με τη ζωή όσο και με τις απόψεις του.
Στις 21 Ιουνίου του 1905 γεννήθηκε στο Παρίσι ο φιλόσοφος Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα θα απασχολούσε έντονα τον κόσμο της φιλοσοφίας με τη ζωή και τις απόψεις του, ως ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους και εκπροσώπους του Υπαρξισμού.
Για τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ, το ταξίδι στη φιλοσοφία ξεκίνησε νωρίς και φαινόταν πολλά υποσχόμενο. Σπούδασε στην περίφημη École Normale Supérieure στο Παρίσι, και εκεί, εκτός από γνώσεις, ο φιλόσοφος είχε αποκτήσει φήμη ανάμεσα στους φιλοσοφικούς κύκλους της εποχής του, αλλά και έντονη επαναστατική διάθεση.
Λίγο πριν αποφοιτήσει από τη σχολή και έχοντας αποτύχει στις εξετάσεις του προηγούμενου έτους, ο φιλόσοφος γνωρίζει τη νεαρή Σιμόν ντε Μποβουάρ, η οποία έκανε και αυτή τα πρώτα της βήματα στη φιλοσοφία. Από τότε ξεκινά μία έντονη και καρμική σχέση μεταξύ τους, η οποία δεν οδηγήθηκε ποτέ σε γάμο, αλλά τους ένωσε μέχρι το τέλος της ζωής τους.
Το 1929, έχοντας λάβει το πτυχίο του, ο φιλόσοφος ξεκινά να διδάσκει και 9 χρόνια μετά ολοκληρώνει το πρώτο του βιβλίο, τη «Ναυτία». Όταν αυτό κυκλοφόρησε το 1938, γνώρισε μεγάλη επιτυχία και χάρισε στον φιλόσοφο την πρώτη του σημαντική αναγνώριση από το ευρύ κοινό. Η επιτυχία αυτή όμως δεν κράτησε πολύ και επισκιάστηκε από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος ξέσπασε 2 χρόνια αργότερα.
Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατατάχτηκε στην υπηρεσία μετεωρολογίας καθώς δεν ήθελε να αναμειχθεί στο πεδίο της μάχης. Ο επαναστατικός του χαρακτήρας όμως δεν μπορούσε να τον κρατήσει μακριά από τους μπελάδες, και λίγους μήνες μετά την κατάταξη του αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς.
Ζώντας μία περιπέτεια που θα σημάδευε τη ζωή και τη φιλοσοφική του κλίση, ο φιλόσοφος έμεινε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης των Γερμανών μέχρι να καταφέρει να δραπετεύσει, παρουσιάζοντας ψευδή ιατρικά έγγραφα. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, ο μεγάλος φιλόσοφος είχε διαμορφώσει την άποψη πως κανένας άνθρωπος δε θα έπρεπε να είναι ατομιστής, καθώς όλοι έχουν χρέος στη κοινωνία.
Λίγο πριν τη απελευθέρωση του Παρισιού και ενώ ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ έχει επιστρέψει στη Γαλλία, ο προσωπικός του φίλος και συνάδελφος Αλμπέρ Καμύ τού ζητά να συμμετάσχει στο σημαντικότερο αντιστασιακό δίκτυο της εποχής. Ο Σαρτρ θα γράψει για την παράνομη εφημερίδα «Η Μάχη» και θα γίνει γνωστός περιγράφοντας την απελευθέρωση του Παρισιού στα πρωτοσέλιδά της.
Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ και η Σιμόν ντε Μποβουάρ. Photo Credits: Wikimedia Commons
Έχοντας αποκτήσει επιτέλους μεγάλη φήμη στους γαλλικούς κύκλους, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ συνεργάζεται το 1944 με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ και τον Μερλώ Ποντύ, ιδρύοντας το περιοδικό «Μοντέρνοι Καιροί». Η πρωτοβουλία του αυτή γνωρίζει μεγάλη επιτυχία και ο ίδιος την αναγνώριση που τόσο ζητούσε.
Τα εκκεντρικά τελευταία χρόνια του φιλοσόφουΟι αριστερές πεποιθήσεις του Ζαν-Πωλ Σαρτρ θα τον φέρουν αντιμέτωπο πολλές φορές με τον χλευασμό και την κριτική όσων θεωρούσαν απαράδεκτη την υποστήριξή του προς τις κομμουνιστικές κυβερνήσεις της εποχής, όπως αυτές του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα και του Μάο στην Κίνα.
Αυτό όμως που θα στρέψει τα βλέμματα όλων πάνω του δεν είναι ούτε η πολιτική ούτε η φιλοσοφική του δράση, αλλά η άρνησή του να δεχτεί το βραβείο Νόμπελ που είχε κερδίσει το 1964. Ο φιλόσοφος, μένοντας σταθερός στις απόψεις του, αρνήθηκε να παραλάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας του, καθώς θεωρούσε πως μία τέτοια διάκριση θα τον κρατούσε δέσμιο και θα τού στερούσε την ελευθερία του.
Ο εκκεντρικός και επαναστατικός φιλόσοφος είχε αφήσει το στίγμα του στη φιλοσοφία και είχε επηρεάσει με το έργο του ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Η δράση του άλλαξε σημαντικά τον ρου της φιλοσοφίας και η υποστήριξή του στον Υπαρξισμό γέννησε νέες φιλοσοφικές ιδέες που μέχρι πριν δεν είχαν τόσο έντονα ακουστεί. Ο ίδιος πίστευε πως ο άνθρωπος δεν είχε καμία ουσία πριν την γέννηση του και υποστήριζε πως η ζωή δεν στηρίζεται στις ηθικές αξίες αλλά στις επιλογές των ανθρώπων, οι οποίοι είναι μόνοι τους στο παιχνίδι της επιβίωσης και δεν επηρεάζονται στην πραγματικότητα από κανένα Θεό, στην ύπαρξη του οποίου δεν πίστευε.
Χωρίς να ξεχνά να τονίζει πως ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις επιλογές και τη ζωή του και πως η ύπαρξη προηγείται της ουσίας, ο μεγάλος Υπαρξιστής φιλόσοφος έφυγε από τη ζωή στις 15 Απριλίου του 1980 από πνευμονικό οίδημα, έχοντας όμως καταφέρει να θέσει τα θεμέλια για την εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης και να αφήσει πίσω του σπουδαία παρακαταθήκη. Στην κηδεία του παρευρέθηκαν 50.000 άτομα, που θέλησαν να τιμήσουν για μία τελευταία φορά τον φιλόσοφο. Εκεί ήταν και η Σιμόν ντε Μποβουάρ, η οποία τον αγάπησε μέχρι την αιωνιότητα, καθώς όταν έφυγε και η ίδια από τη ζωή μοιράστηκε μαζί του την τελευταία κατοικία της.
Τα σπουδαία λόγια του φιλοσόφου
Πέρα από τη σημαντική συμβολή του στη φιλοσοφία με το έργο του, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ έχει αφήσει ως παρακαταθήκη και 15 φράσεις γεμάτες νόημα, οι οποίες μιλούν για τη ζωή, τις αποφάσεις και την πραγματικότητα, όπως τα αντιλαμβανόταν ο Υπαρξιστής φιλόσοφος.
«Αν αισθάνεσαι μοναξιά όταν είσαι μόνος, τότε έχεις κακή παρέα.»
«Ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του.»
«Μόνο στις αποφάσεις μας είμαστε σημαντικοί.»
«Ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος και γι’ αυτό είναι απόλυτα υπεύθυνος.»
«Ο κηπουρός μπορεί ν’ αποφασίζει τι είναι καλό για το καρότο, όμως κανένας δεν μπορεί ν’ αποφασίζει τι είναι καλό για τον άλλον.»
«Ο άνθρωπος είναι αυτό που θέλει ο ίδιος να είναι.»
«Μόνο αυτός που δεν τραβάει κουπί έχει χρόνο να ταρακουνήσει τη βάρκα.»
«Η ζωή σταματά να έχει νόημα από τη στιγμή που χάνεις την ψευδαίσθηση ότι είσαι αιώνιος.»
«Όλα έχουν γίνει κατανοητά, εκτός από το πώς να ζούμε.»
«Ο φασισμός δεν ορίζεται από τον αριθμό των θυμάτων, αλλά από τον τρόπο που τα σκοτώνει.»
«Μια χαμένη μάχη είναι η μάχη που νομίζεις ότι έχασες.»
«Θέλω να διατηρήσω τον κόσμο όπως είναι, όχι γιατί μου φαίνεται καλός —αντίθετα τον θεωρώ άθλιο— αλλά γιατί ζω μέσα σ’ αυτόν και δεν μπορώ να τον καταστρέψω χωρίς να καταστραφώ μαζί του.»
«Έχω συνειδητοποιήσει ότι όλα μας τα προβλήματα προκύπτουν από την αποτυχία μας να χρησιμοποιήσουμε μια απλή και ξεκάθαρη γλώσσα.»
«Το πραγματικό δεν είναι ποτέ ωραίο. Η ομορφιά είναι μια αξία που έχει εφαρμογή μόνο στον φανταστικό κόσμο και η οποία εμπεριέχει την άρνηση του κόσμου στην ουσιαστική του δομή.»
«Το Κακό είναι το προϊόν της ικανότητας του ανθρώπου να κάνει αφηρημένο αυτό που είναι συγκεκριμένο.»
