O Μιχάλης και ο Παντελής Καλογεράκης φωτίζουν τον ποιητικό κόσμο του ρεμπέτικου

Μιχάλης και Παντελής ή αλλιώς Καλογεράκια. Δύο νέοι, χαρισματικοί και ταλαντούχοι μουσικοί από την Κρήτη που χαράζουν τη δική τους πορεία στα μουσικά μονοπάτια περνώντας πρώτα από τα  σοκάκια της ποίησης. Διακρίθηκαν στην 4η ακρόαση της Μικρής Άρκτου με το τραγούδι τους «Αυτοί παιδί μου δεν…» σε στίχους του Μιχάλη Γκανά.

«Κάτι παράξενο» και «Προσωπικό», είναι άλμπουμ που έχουν στην φαρέτρα τους και μέσω αυτών, έχουν δώσει το στίγμα τους στην ελληνική δισκογραφία. Το τελευταίο τους άλμπουμ ονομάζεται «Ρεμπώτικα» και πρόκειται για έναν ευφάνταστο συνδυασμό μουσικής, ποίησης και απαγγελίας.

Προκαλεί μάλλον εντύπωση το γεγονός ότι στα 16 τους μόλις χρόνια αποφασίζουν να μελοποιήσουν ποίηση και μάλιστα του Ρεμπώ. Υπάρχουν 16χρονα που διαβάζουν ποίηση; Θα αναρωτηθεί εύλογα κάποιος. Την απάντηση σε αυτό και πολλά ακόμη περί ποιήσεως και μη, θα μας την δώσουν  οι ίδιοι.

Με αφορμή την εμφάνισή στους στο Gazarte στις 29 Ιουνίου, τους συναντήσαμε σε ένα ήσυχο καφέ και αρχίσαμε να μιλάμε (μάλλον παθιασμένα) για αυτό που ονομάζεται και βιώνουμε ως ποίηση, για την θέση της ποίησης και της μουσικής στη ζωή μας αλλά και για εκείνον τον παράνομο έρωτα του Ρεμπώ και του Βερλαίν από τον οποίο γεννήθηκε και η ιδέα της δημιουργίας «Ρεμπώτικα».

“Στα «Ρεμπώτικα» αυτό που «κοιμίζουμε» παρέα είναι το ρεμπέτικο μαζί με την απίστευτα ερωτική σχέση του Ρεμπώ με τον Βερλαίν” παραδέχονται.

Μιχάλης: Τους δένει ένας μεγαλειώδης και άρτιος λόγος που είναι  πολύ καλά μεταφρασμένος στα ελληνικά. Κατά τα άλλα, δεν βρίσκω πολλά κοινά μεταξύ τους. Αυτό που με συνδέει εμένα με όλους μαζί και με τον καθένα ξεχωριστά, είναι το μεγαλείο της ποίησής τους και το πόσο πολύ με έχουν συγκινήσει τα ποιήματά τους. Μέσα στα χρόνια έχω ταυτιστεί, έχω λάβει απαντήσεις από τα ποιήματά τους, μου έχουν διεγείρει ερωτήματα.

Μιχάλης: Στα «Ρεμπώτικα» αυτό που «κοιμίζουμε» παρέα είναι το ρεμπέτικο μαζί με την απίστευτα ερωτική σχέση του Ρεμπώ με τον Βερλαίν. Μιλάμε για δύο ανθρώπους απελευθερωμένους πνευματικά που βιώσαν έναν μεγαλειώδη έρωτα που πολλά ρεμπέτικα τραγούδια έχουν αποτυπώσει. Εμείς σε αυτή τη συνάντηση του ρεμπέτικου με τον Ρεμπώ, προσπαθήσαμε να «μπερδέψουμε» τα λόγια του Ρεμπώ με ποιητικούς στίχους που περικλείει έτσι κι αλλιώς το ρεμπέτικο.

Μιχάλης Καλογεράκης: Στη συνάντηση του ρεμπέτικου με τον Ρεμπώ, προσπαθήσαμε να «μπερδέψουμε» τα λόγια του Ρεμπώ με ποιητικούς στίχους που περικλείει έτσι κι αλλιώς το ρεμπέτικο.

Παντελής: Όχι, αλλά κάποια στιγμή προς το τέλος και αφού είχε γίνει όλη η δουλειά στο στούντιο μου πέρασε από το μυαλό μήπως δεν βγάζει νόημα όλο αυτό, αλλά το ξεπέρασα πολύ γρήγορα, είχα εμπιστοσύνη στο υλικό.

Μιχάλης: ήταν θετικές και πολύ καλές! Το πιο ευχάριστο για εμένα είναι όταν έρχονται νέα παιδιά και μου λένε δεν τον ήξερα τον Ρεμπώ και χάρη στη δουλειά σας άρχισα να τον «γνωρίζω», να τον διαβάζω. Αυτό πραγματικά, είναι ανταμοιβή!

“Οι ρεμπέτες ήταν απομονωμένοι από την κοινωνία, ζώντας μέσα στις ουσίες. Υπήρχε αυτή η παραβατικότητα όπως και στον Ρεμπώ με τον Βερλαίν που δραπέτευσαν για να ζήσουν τον έρωτά τους” σημειώνουν.

Παντελής: Ο Ρεμπώ είναι εκείνος που εισήγαγε τους καταραμένους ποιητές. Τα ρεμπέτικα, μιλάνε για μια “καταστροφή”, για ουσίες, είναι μια καταραμένη κατάσταση. Όταν ήμουν έφηβος, ανακάλυψα και ερωτεύθηκα τον Ρεμπώ, διαβάζοντας κυρίως την αλληλογραφία του με τον Βερλαίν και μαθαίνοντας την ιστορία τους. Δεν σημαίνει ότι μας άρεσαν τα ρεμπέτικα και ψάξαμε να βρούμε ένα «καταραμένο» ποιητή για να τον μελοποιήσουμε. Από τον Ρεμπώ ξεκίνησε όλο αυτό αλλά τα ρεμπέτικα τα αγαπήσαμε εξίσου.

Παντελής Καλογεράκης: Ο Ρεμπώ είναι εκείνος που εισήγαγε τους καταραμένους ποιητές. Τα ρεμπέτικα, μιλάνε για μια “καταστροφή”, για ουσίες, είναι μια καταραμένη κατάσταση

Παντελής: Ο Ρεμπώ σαν καταραμένος ποιητής, αναγνωρίζει ότι η τέχνη έχει επαναστατικό χαρακτήρα από μόνη της. Μίλησε για έναν κόσμο που είναι ο κόσμος του πάθους, της ελευθερίας, όταν η τέχνη είναι τόσο άμεση και απευθυντέα, όπως στην περίπτωση του ρεμπέτικου, έφτανε κάποιες φορές να κυνηγηθεί από την αστυνομία γιατί το μπουζούκι ήταν παράνομο, γιατί μιλούσε πραγματικά για την αλήθεια της ψυχής του άλλου.

Παντελής: Ναι! Είναι στοιχείο κλειδί αυτό που λες, ότι δεν υπήρχε φόβος. Όπως οι δύο νέοι έφυγαν για να ζήσουν τον έρωτά τους, χωρίς φόβο, με εμπιστοσύνη, αντίστοιχα και το ρεμπέτικο τραγούδι δεν φοβάται να πει πως ξεφτιλίστηκες στην “καταιγίδα”, ή δεν φοβάται να διεκδικήσει τα θέλω του. Ο Βερλαίν κακοποιούσε τη γυναίκα του, κατέστρεψε τη ζωή του, καταστράφηκαν αυτοί οι άνθρωποι για να αποκτήσουν αυτό το οποίο θέλανε.

Μιχάλης: Εγώ απλώς να συμπληρώσω, ότι οι ρεμπέτες ήταν απομονωμένοι από την κοινωνία, ζώντας μέσα στις ουσίες. Υπήρχε αυτή η παραβατικότητα όπως και στον Ρεμπώ με τον Βερλαίν που δραπέτευσαν για να ζήσουν τον έρωτά τους.

Παντελής: Δεν πιστεύω ότι ο έρωτας φέρνει τον μαρασμό, η ζωή φέρνει τον μαρασμό γιατί όλα καταλήγουν στον μαρασμό και τον θάνατο από μόνα τους. Ο έρωτας είναι πηγή ζωής, μπορεί ο Βερλαίν να ζούσε μέσα στην ένδεια με τον φίλο του αλλά αν τον ρωτούσες πάλι το ίδιο θα έκανε, γιατί ήταν αυτό που ήθελε πραγματικά.

Μιχάλης: Καθώς δουλεύαμε τα «Ρεμπώτικα», συνειδητοποίησα κάτι που το πίστευα αλλά εκεί κάπως ήρθε και κούμπωσε. Πιστεύω λοιπόν ότι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν, μέσα από τις δεκαετίες, μέσα από τα χρόνια παραμένουν ίδιοι. Η κοινωνική δομή, η οργάνωση της κοινωνίας, τα ήθη και τα έθιμα μπορεί να αλλάζουν και να βελτιώνεται λίγο η συμπεριφορά του ανθρώπου. Θεωρώ ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει όμως. Συντονίζομαι εγώ αυτή τη στιγμή με αυτό που έζησε ο Ρεμπώ παρότι ήταν 150 χρόνια πριν. Κοινωνικά, η θέση ενός LGBTQI+ ατόμου, έχει αλλάξει επιδερμικά αλλά ο άνθρωπος ως άνθρωπος δεν έχει αλλάξει. Οφείλει ο καθένας να κάνει το δικό του ταξίδι στο χωροχρόνο  και στην ύπαρξή του. Να αντιληφθεί λίγο ποιος είναι ο καθένας μας, τι θέλει, τι ζητάει, τι θέση έχεις στην κοινωνία τι σημαίνει να σέβεσαι, να δίνεις προσοχή, να εκτιμάς. Kαι προς Θεού, καθημερινά μάχη ενάντια στην πατριαρχία, στον σεξισμό και σε συμπεριφορές φαλλοκρατικές που έχουν ριζωθεί μέσα στις συνειδήσεις του “καλού” και “τίμιου” υπέρ τοξικού άντρα.

Παντελής: Μέσα σε αυτά τα χρόνια έχουν αλλάξει  πολλά. Θα σταθώ κυρίως  στην  ορατότητα που έχουν οι άνθρωποι. Ήταν 150χρόνια πριν και πράγματι ήταν πολύ σπάνιο και ιδιαίτερο ένα άτομο στα 18 του να εμφανιστεί στο Παρίσι με τα θέλω του, με την ποίηση. Το ότι μιλάμε για μια openly gay σχέση στο χωροχρόνο, μιας και αυτό τοποθετείται στο 1800, φαίνεται από μόνο του περίεργο.

“Ρομαντικό είναι το απαισιόδοξο, μη σκέφτεσαι αγρούς και κουνελάκια. Ο ρομαντισμός έχει αυτοκτονία, ανεκπλήρωτο, εμπιστοσύνη, όνειρο, το παράδοξο, έχει τέτοια στοιχεία.”

Παντελής: Μιλάμε για τα δικαιώματα LGBT+ ατόμων και βλέπουμε κι ακούμε να γίνονται προσπάθειες/κουβέντες να στηριχτούν τα ομόφυλα ζευγάρια, με ποιον τρόπο θα αποκτήσουν παιδιά, πώς θα παντρευτούν. Αλλά τι δικαιώματα έχει ένα τρανς άτομο στην Ελλάδα;  Ή ένα απλά φτωχό queer ατομο, όπως είπε κι η Πάολα πρόσφατα, τα δικαιώματα αφορούν άτομα προνομιούχα. Για ποιο λόγο δηλαδή θα πρέπει να δώσουμε τόση γαμ@ σημασία στο να μπορέσουν να παντρευτούν οι ομοφυλόφιλοι και να μην δώσουμε σημασία στο να μπορούν όλα τα παιδιά να είναι ισότιμα στο σχολείο;

Παντελής Καλογεράκης: Η  κοινωνία εδώ και 30 χρόνια έχει ανάγκη να ποιητικοποιηθεί. Θεωρώ ότι της συμβαίνει αυτό. Πιστεύω ότι βαδίζουμε σε μια ρομαντική εποχή.

Παντελής: Σαφώς! Πώς να μην υπάρχει bulling στο σχολείο, όταν ένα παιδί ξέρει στα 10 του ότι είναι trans, τι βλέπει γύρω του; Ένας άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί να το διαχειριστεί. Πρέπει να υπάρχει σεξουαλική αγωγή, ψυχολόγος σε κάθε σχολείο και μια υποστήριξη προς όλα τα άτομα.

Μιχάλης: Γυρίζω σε αυτό που έλεγα πριν: οι κοινωνίες όντως αλλάζουν αλλά οι άνθρωποι δεν αλλάζουν. Οργανωμένα και σιγά σιγά κάνουμε μικρά babysteps σε μια προσπάθεια να οργανωθεί όλο αυτό. Σίγουρα υπάρχουν εκείνοι που δρουν και αφιερώνουν χρόνο και προσπάθεια αλλά υπάρχει τεράστιος δρόμος για να κατακτήσουν αυτοί οι άνθρωποι τα δικαιώματα που τους ανήκουν. Μέσα στις κοινωνίες εξάλλου υπάρχουν τεράστιες αδικίες και η όλη ιστορία είναι μια διαρκής πάλη.

Παντελής: Η  κοινωνία εδώ και 30 χρόνια έχει ανάγκη να ποιητικοποιηθεί. Θεωρώ ότι της συμβαίνει αυτό. Πιστεύω ότι βαδίζουμε σε μια ρομαντική εποχή.

Παντελής: Σε  ξαφνιάζω ε; Ρομαντικό είναι το απαισιόδοξο, μη σκέφτεσαι αγρούς και κουνελάκια. Ο ρομαντισμός έχει αυτοκτονία, ανεκπλήρωτο, εμπιστοσύνη, όνειρο, το παράδοξο, έχει τέτοια στοιχεία.

Μιχάλης: Εγώ αντίθετα με τον Παντελή, πιστεύω ότι δεν υπάρχει χρόνος. Τον χρόνο τον έχεις χάσει στην προσπάθειά σου να τα προλάβεις όλα και να τα κάνεις πιο γρήγορα. Αυτή η αίσθηση του «γρήγορου» έχει σαν αποτέλεσμα να μην έχεις χρόνο και διάθεση να κάνεις τίποτα και  η  «ομορφιά» – την οποία για να την εκλάβεις θα πρέπει να έχεις  μέσα σου ηρεμία, υπομονή, να μπορείς να την  παρατηρήσεις-  έχει χαθεί. Βιώνουμε έναν κυνισμό. Από μόνη της η ζωή πια δε νομίζω ότι σου προσφέρει αυτή την δυνατότητα. Ζούμε σε μια ταχύτητα και ένα γρανάζι τύπου βάλαμε 4η και φύγαμε. Πολύ σημαντική για την ομορφιά της ζωής είναι και η τέχνη.

Μιχάλης: Όταν την τέχνη την έχεις περιορίσει, την έχεις στριμώξει σε μια γωνίτσα και τον καλλιτέχνη τον αντιμετωπίζουμε – ας μην πούμε καλύτερα πως- είναι σαν να έχεις τοποθετήσει ένα μεγάλο δέντρο σε μια μικρή γλάστρα. Όταν δημιουργώ και όταν τραγουδώ, νιώθω ότι παίρνω τα μεγαλύτερα δώρα από την τέχνη, όταν δηλαδή η τέχνη δημιουργείται και έρχεται σε αφή με το κοινό.

Παντελής: Εγώ νιώθω ότι παίρνω χαρά κυρίως και ότι η τέχνη με γλιτώνει από το «πέσιμο», με βοηθάει να διατηρώ την ψυχραιμία μου.

Μιχάλης: Δραματικά!  Έχουμε περάσει οι περισσότεροι τις καταθλιψούλες μας! Πραγματικά πιστεύω ότι έχουμε πάρει λάθος το στρατί και αν κάτι έρχεται σαν τσουνάμι πάνω από τα κεφάλια μας, κάνουμε ότι δεν το βλέπουμε. Αυτό  είναι η καταστροφή της βιοποικιλότητας και η κλιματική κρίση. Πρόσθεσε σε αυτό και την κοινωνική αδικία, τις ανισότητες, όλη αυτή την πατριαρχία που υπάρχει από την πολιτική μέχρι την εκκλησία που αν δεν είσαι άνω των 50 δεν σε ακούει και δεν σε υπολογίζει άνθρωπος , δεν έχεις άποψη! Οι επόμενες γενιές θα μιλήσουν με πολύ άσχημα λόγια για τον ρημάδι πλανήτη που τους αφήνουμε.

Παντελής: Αντί να συζητάμε για την πηγή του προβλήματος, αυτή τη στιγμή, πίνουμε καφέ με χάρτινα καλαμάκια λες και αυτό είναι το θέμα μας! Νομίζουμε με αυτό τον τρόπο ότι κάτι όντως έχει αλλάξει. Πώς γίνεται να το νομίζουμε αυτό;

Παντελής: Ακριβώς! Αντί να προσπαθούμε να δούμε τι κάναμε στη γη και να τη σώσουμε, αν γίνεται, μας ενδιαφέρει περισσότερο να δούμε τι γίνεται το διάστημα. Και ακόμα και σήμερα κάνουμε θεούς ορισμένους φραγκάτους που φτιάχνουν φοβερά αμάξια και διαστημόπλοια. Ασχοληθήκαμε τόσο πολύ με αυτό, που καταστρέψαμε όλους τους πόρους της γης. Κοινωνικοπολιτικά θεωρώ ότι εκεί οδεύει η κατάσταση: σε έναν κατακερματισμό.

Μιχάλης: Η  δουλειά ενός καλλιτέχνη είναι να κοιτάει την τέχνη του, να βελτιώνει την τεχνική του και να εμπιστεύεται το ένστικτό του και να μην αναζητά την επιτυχία. Όσο δεν αναζητάς την επιτυχία, μπορείς να δώσεις όλη σου την προσοχή στο να «κάνεις» την τέχνη σου, να ασχολείσαι με την ευτυχία και όχι με την επιτυχία που λέει και η Μάρθα Φριντζήλα. Να είσαι ένας σωστός άνθρωπος και να κάνεις συνειδητά αυτό που αγαπάς χωρίς δεύτερη σκέψη. Αυτό δεν θα μπορέσει κανείς να το πάρει από τον καλλιτέχνη, την αυτάρκεια που αισθάνεται όταν δημιουργεί.

Παντελής: Θα πρέπει να κοιτάξουμε λίγο την πάρτι μας, με την έννοια να σταματήσουμε να κοιτάμε τι μας ενοχλεί σε κάποιον χώρο και να κοιτάμε πως εμείς βελτιώνοντας την προσωπική μας φάση θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε και να κάνουμε καλό στο χώρο .

Παντελής: Κυρίως ναι, αλλά ξέρεις, υπάρχει κι αυτό το  πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας που είναι τόσο… αγιοχρίστιανη υπάρχει μια ορθοδοξίλα που μας έχει ποτίσει. Αυτό το «αγαπάτε αλλήλους», ίσως να μην είναι αυτό που αυτή τη στιγμή χρειάζεται η κοινωνία. Περισσότερο χρειάζεται να κάνουμε μια εσωτερική βουτιά, να βρούμε τα κλειδιά στον εαυτό μας που να μας κάνουν να αγαπήσουμε πρώτα εμάς τους ίδιους και έπειτα να βγούμε πιο γεμάτοι και με χώρους μέσα μας να επικοινωνήσουμε με τους άλλους, να ανοίξουμε χώρους εμπιστοσύνης, μπας και αγαπήσουμε αλλήλους.

Μιχάλης: Είχαμε έναν μέντορα στην ηλικία των 15 ετών. Ήταν η Ντιάνα Μανουρά που ήταν καθηγήτρια στο σχολείο  μας και ήταν εκείνη που «είδε κάτι σε εμάς» και μας έδωσε μια πολύ σημαντική ώθηση. Μας έδωσε να μελοποιήσουμε ποιήματα του Κρητικού Μηνά Δημάκη. Από εκεί και πέρα υπήρχαν και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι. Πιο σημαντικοί από όλους για εμένα είναι η μάνα μου και ο πατέρας μου. Έπειτα ήταν σίγουρα ο Μιχάλης Γκανάς, και η Μαρία Φαραντούρη. Τέλος το μουσικό ταξίδι μας 10 χρόνια τώρα υποστηρίζεται από την Μικρή Άρκτο και τους ανθρώπους της, με την οποία έχουμε μια πολύ καλή συνεργασία και εκεί έχουμε βγάλει όλους τους δίσκους μας, μας έχουν εμπιστευθεί και μας έχουν πιστέψει.

Μιχάλης Καλογεράκης: Η  δουλειά ενός καλλιτέχνη είναι να κοιτάει την τέχνη του, να βελτιώνει την τεχνική του και να εμπιστεύεται το ένστικτό του και να μην αναζητά την επιτυχία

Μιχάλης: Τυχεροί! Πολύ μα πολύ τυχεροί!

Παντελής : Σίγουρά τυχεροί, θα συμφωνήσω. Εμένα το απόσταγμα που μου έχει μείνει από αυτή τη γνωριμία και συνεργασία είναι το πόσο χαλαρά, πόσο απλά, με πόσο χαμόγελο αλλά και με πόσο χιούμορ μας αγκάλιασε. Μου άρεσε αυτή η απενεχοποίηση, δεν υπήρχε ίχνος σοβαροφάνειας. Για εμένα αυτό ήταν αποκάλυψη, βλέπεις ανθρώπους οι οποίοι έχουν βουτήξει μέσα στην ποίηση με την πραγματική έννοια του όρου, έχουν μια επιθυμία για αυτή τη χαρά της ζωής, για γλέντι και ξεφάντωμα.

Μιχάλης: Ναι βέβαια! Από που να ξεκινήσει κανείς; Από τον απίστευτα τρυφερό Αντώνη Απέργη; Τον  Θανάση Παπανκωσταντίνου και τον Σωκράτη Μάλαμα; τον Γιάννη Παπαγεωργίου; Από τον Θέμο Σκανδάμη και τον Κοσμά Λαμπρίδη; Την Nalyssa Green και τον Pan Pan, τον Kristof, τον Παρασκευάκο, τον Φοίβο Δεληβοριά; Βέβαια να πούμε ότι υπάρχουν και αρκετοί σύγχρονοι ποιητές, όπως είναι : ο Γιάννης Στίγκας η Τώνια Τζιριτά –Ζαχαράτου, η Μυρσίνη Γκανά.

Παντελής: Λόγω του αδελφού μου του Νικόλα, έχω ακούσει πολύ ραπ κι έχω αγαπημένους καλλιτέχνες. Η αλήθεια είναι ότι σε αρκετά από αυτά τα τραγούδια βρίσκω ποιητικά στοιχεία.

Παντελής: Υπάρχουν επίσης αρκετοί καλλιτέχνες που δουλεύουν αυτό το ύφος, ναι. Την αξία θα τη βρεις σε τραγούδια του Λεξ, που τον ξέρουν όλοι, αλλά και άλλων αντίστοιχων του Λεξ. Μέσα σε κάποια από αυτά τραγούδια έχω βρει επίσης τον θυμό μου, γιατί είναι σημαντικό να πούμε ότι αυτά τα τραγούδια προκύπτουν από τσαντίλα, έχουν καθαρά κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα, και αυτή τη στιγμή η κοινωνία μας έχει πολύ θυμό. Βέβαια όσα λέω δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που έγιναν στα MAD. Αυτό που συνέβη εκεί και η μουσική είναι δύο άλλα σύμπαντα.

Μιχάλης: Προσωπικά δεν ακούω, αλλά δεν κρίνω κιόλας, και καλύτερα θα ήταν να μην μιλάμε για πράγματα που δεν ξέρουμε, για να ακούγεται σε κάποιους αρέσει…

Μιχάλης: Θα είναι μια βραδιά με «Ρεμπώτικα» και εκεί θα θυμηθούμε με τη Λένα Κιτσοπούλου και τους μουσικούς μας όλη την ιστορία των ποιητών μας και μαζί με αυτό θα πούμε και τραγούδια από την προηγούμενη δισκογραφία μας αλλά και αρκετά καινούρια που μελοποιώ αυτό το διάστημα και δεν έχουν βγει ακόμη. Ανυπομονούμε πάρα πολύ για αυτή τη βραδιά!