Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαυρου: Με την «Άλκηστη» του καταξιωμένου σκηνοθέτη Γιόχαν Σίμονς ξεκινούν τα φετινά Επιδαύρια

Με ένα θεατρικό γεγονός διεθνούς εμβέλειας θα ανοίξει η φετινή σεζόν στο κορυφαίο θέατρο της χώρας, το διήμερο 1 και 2 Ιουλίου 2022. O καταξιωμένος Ολλανδός σκηνοθέτης, Γιόχαν Σίμονς, ιδρυτής του διάσημου Theater Hollandia και από τους πρωτεργάτες της ευρωπαϊκής θεατρικής πρωτοπορίας, είναι ήδη στην Επίδαυρο μαζί με όλη του την ομάδα – πανέτοιμοι να αναμετρηθούν με την ευριπίδεια Άλκηστη μπροστά στο γεμάτο ανυπομονησία φεστιβαλικό κοινό.

Μια πολυαναμενόμενη παγκόσμια πρεμιέρα, η οποία στην Ελλάδα θα παρουσιαστεί αποκλειστικά στην Επίδαυρο, πριν αναχωρήσει για τη Γερμανία, καθώς πρόκειται για συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου με το κρατικό γερμανικό Schauspielhaus Bochum.

O Σίμονς, που το ελληνικό κοινό είχε γνωρίσει στο Ηρώδειο με τις «Βάκχες» του Ευριπίδη (2002) και με το «Καζιμίρ και Καρολίνα» του Χόρβατ (2009), σε συν-σκηνοθεσία με τον συνεργάτη του Paul Koek, έρχεται πρώτη φορά στην Επίδαυρο, παραμένοντας πιστός στη μινιμαλιστική αισθητική που υπηρετεί με μια πρωταρχικά μουσική προσέγγιση των κειμένων που ανεβάζει.

Στη νέα του αυτή παράσταση, φωτίζει την «Άλκηστη» του Ευριπίδη με όχημα τη μουσική της ομώνυμης όπερας του Γκλουκ τοποθετώντας τέσσερις τραγουδίστριες που ενσαρκώνουν τον Χορό, υπό τις μελωδίες ενός εκκλησιαστικού οργάνου. Την παράσταση υποστηρίζει ένα καστ καταξιωμένων και νεότερων διεθνών –Γερμανών και Ολλανδών– ηθοποιών, μεταξύ των οποίων και ο βραβευμένος με EMMY α΄ανδρικού ρόλου Πιερ Μπόκμα.

Γιόχαν Σίμονς | Φωτογραφία: Jörg Brüggemann Ostkreuz

«Τα κείμενα οδηγούν τις σκέψεις, ενώ η Μουσική αφήνει ελεύθερα τα συναισθήματα να υπάρξουν», λέει ο ίδιος. «Για μένα η μουσική είναι η ανώτατη μορφή τέχνης. Η μουσική αιωρείται ανάμεσα στον ουρανό και τη γη», σημειώνει και προσθέτει συγκεκριμένα για την Άλκηστη: «Η ύπαρξη της Μουσικής ανάμεσα στη δράση δίνει στο θεατή ελεύθερο χώρο, μια ανάσα για να μπορέσει να κάνει τις προσωπικές του σκέψεις του και να κυλιστεί στα συναισθήματά του».

Την ανατρεπτική παράσταση του Γιόχαν Σίμονς, βασισμένη στη μετάφραση της Καναδής ποιήτριας Αnne Carson, η οποία γοήτευσε τον σκηνοθέτη, και πάνω σ’ αυτό το κείμενο στηρίχτηκε η δραματουργία της Susanne Winnacker. Η Άλκηστη καλείται να θυσιαστεί για τον άντρα της Άδμητο. Στην ανάγνωση του Σίμονς, αυτή η θυσία εγείρει έναν βαθύ προβληματισμό για τον ρόλο και τα όρια της αγάπης, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο ζήτημα των παιδιών που μένουν πίσω και θρηνούν για τη μάνα τους, την εκκωφαντική της σιωπή όταν επιστρέφει και τελικά την προτεραιότητα –που δίνεται (και) μέσα από την αρχαία αυτή ιστορία– στον άντρα: εκείνος πρέπει να ζήσει.

Όλα αυτά σε έναν άδειο χώρο, όπου δεσπόζει μονάχα το εκκλησιαστικό όργανο. Ο λόγος για την εικαστική πρόταση του σπoυδαίου σκηνογράφου Johannes Schütz, η οποία δεν περιλαμβάνει παρεμβάσεις στην ορχήστρα. Πώς βλέπουν το σκηνικό της Άλκηστης Σίμονς και Συτς; Έξω από την ορχήστρα θα στηθεί ένας καταυλισμός, ένα σκηνικό περιπλανώμενου θιάσου: μερικά τροχόσπιτα, σκηνές, πλαστικές καρέκλες, μια νεκροφόρα… Πάνω στα δέντρα θα προβάλλονται οι στίχοι από τα έργα. Στίχοι στα αρχαία ελληνικά.

«Η ομάδα των ηθοποιών, η ομάδα μας, θα έρθει στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου για λίγο και ύστερα θα φύγει». Στο κυκλικό αυτό θέατρο, που μοιάζει με μια πελώρια αγκαλιά, οι ηθοποιοί – νομάδες θα γίνουν ένα με το κοινό, κι ύστερα θα τραβήξουν γι’ αλλού. Ως νομαδικό σύνολο, όμως, που έχει τους δικούς του κανόνες και κώδικες, έχει σκεφτεί ο Σίμονς και τον κόσμο της Άλκηστης. «Όχι σαν έναν κόσμο διανοουμένων, που προσομοιάζει με τη σύγχρονη δυτική κοινωνία. Γι’ αυτό και οι κώδικες του μπορεί να είναι ανοίκειοι. Ένα χαστούκι ή ένα σπρώξιμο μπορεί να μην είναι τόσο κατακριτέα», εξηγεί κι εμείς ανυπομονούμε να δούμε όλα τα παραπάνω από κοντά.

Γεννημένος το 1946 στην Ολλανδία, με σπουδές χορού στην Ακαδημία του Ρότερνταμ και υποκριτικής στη Θεατρική Ακαδημία του Μάαστριχτ, ο Γιόχαν Σίμονς είναι εκ των ιδρυτών του εμβληματικού Theater Hollandia μαζί με τον μουσικό Πωλ Κουκ. Από την ίδρυσή του το 1985, το Theater Hollandia επιλέγει μια ριζοσπαστική προσέγγιση απέναντι στα κείμενα, ρίχνοντας βάρος στη μουσική διάσταση του λόγου και στοχεύοντας στη μουσικότητα της παράστασης. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι η συστηματική ενασχόληση του Hollandia με την αρχαία τραγωδία από το 1989, και αφότου δούλεψε πάνω στον Προμηθέα, έχει δώσει σημαντικές σκηνικές προτάσεις, όπου η μουσική συνδυάζεται με τον χορό, την εικαστική έκφραση και την περφόρμανς.

Το 2001 ο Σίμονς έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής του θεατρικού οργανισμού ZT/Hollandia και το 2005 ανέλαβε το βελγικό Publiekstheater, το οποίο μετονόμασε σε NTGent, δίνοντας νέα καλλιτεχνικά ερεθίσματα και σκηνοθετώντας, μεταξύ άλλων, Αισχύλο ή Μπέκετ, αλλά και σενάρια των Κριστόφ Κισλόφσκι και Μπίλλι Γουάιλντερ.

Το 2009 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Γάνδης. Από το 2010 έως το 2015 ο Σίμονς ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του βραβευμένου επί των ημερών του Münchner Kammerspiele. Το 2014 έλαβε το γερμανικό θεατρικό βραβείο Der Faust για την παράσταση «Ο θάνατος του Νταντόν». Την ίδια χρονιά τιμήθηκε επίσης με το θεατρικό βραβείο του Βερολίνου, αλλά και με το Prinz Bernhard Kulturfonds Preis, το σημαντικότερο καλλιτεχνικό βραβείο των Κάτω Χωρών, για τη συνολική προσφορά του στο θέατρο εντός και εκτός συνόρων.

Από το 2015 έως το 2017 ο Σίμονς ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής της Ruhrtriennale και επέστρεψε στο NTGent ως καλλιτεχνικός σύμβουλος, ενώ από τη σεζόν 2018/2019 έχει αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση του Schauspielhaus Bochum.

Από τα πιο αλλόκοτα έργα του Ευριπίδη, στο μεταίχμιο μεταξύ τραγωδίας και κωμωδίας, η Άλκηστη αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που θυσιάζει τη ζωή της για να σώσει τη ζωή του ετοιμοθάνατου άντρα της. Θρήνοι, διαπραγματεύσεις, διαφωνίες. Ποιος δεν φοβάται να πεθάνει; Ποιος δικαιούται περισσότερο να ζήσει; Εντέλει, ο Ηρακλής κατεβαίνει στον Άδη για να φέρει πίσω την Άλκηστη, μόνο που τώρα η ηρωίδα είναι μια ξένη για την οικογένειά της.