Μαρσέλ Προυστ: Ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας μέσα από τρία κορυφαία έργα του

Σαν σήμερα, στις 10 Ιουλίου του 1871 γεννήθηκε ο Valentin Louis Georges Eugène Marcel Proust, ένας από τους σημαντικότερους μυθιστοριογράφους του 20^ου αιώνα, το έργο του οποίου άσκησε μεγάλη επιρροή σε αναγνώστες, κριτικούς και λογοτέχνες. Ο Γάλλος συγγραφέας, δοκιμιογράφος και κριτικός σπούδασε νομικά, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία, όμως τελικά τον κέρδισε η συγγραφή και η αγάπη του για τη λογοτεχνία στην οποία αφοσιώθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του.

Το πρώτο επίσημο έργο του, με τίτλο «Ηδονές και Μέρες», εκδόθηκε το 1896 με την παρότρυνση του διάσημου συγγραφέα και νομπελίστα Ανατόλ Φρανς. Αποτελεί μια συλλογή των πρώιμων έργων του Προυστ με σύντομές ιστορίες, ποιήματα και δοκίμια.

Μετά το θάνατο της μητέρας του, στην οποία είχε μεγάλη αδυναμία, ο Προυστ αναζήτησε τη μοναχικότητα και απομονώθηκε από το κοντινό περιβάλλον του με σκοπό τη συγγραφή του πιο γνωστού και σημαντικότερου λογοτεχνικού έργου του 20^ου αιώνα, «Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο». Αποτελεί ένα είδος αυτοβιογραφίας, μία ψυχολογική και αλληγορική αφήγηση της ζωής του με τη μορφή ενός εσωτερικού μονολόγου. Περιλαμβάνει 7 μέρη με τους τίτλους, «Από τη μεριά του Σουάν», «Στη σκιά των κοριτσιών με τα λουλούδια», «Από τη μεριά των Γκερμάν», «Σόδομα και Γόμορα», «Η φυλακισμένη», «Μετά την εξαφάνιση της Αλμπερτίν», και «Ο ξανακερδισμένος χρόνος», εκ των οποίων τα τρία τελευταία εκδόθηκαν μετά το θάνατό του.

Μετά τον πρώτο τόμο του επτάτομου έργου του «Από τη μεριά του Σουάν», που εκδόθηκε το 1913, κυκλοφόρησε το δεύτερο μέρος του, με τίτλο «Ένας έρωτας του Σουάν», ένα ρομαντικό μυθιστόρημα που έχει δημοσιευτεί ανεξάρτητα από το υπόλοιπο έργο.

Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά τρία από τα καλύτερα βιβλία του που θα λατρέψουν οι αναγνώστες λογοτεχνικών μυθιστορημάτων εποχής, τα οποία αγγίζουν θέματα της μνήμης, του χρόνου, της ταυτότητας καθώς και τα έντονα συναισθήματα του έρωτα, της ζήλιας και του θανάτου μέσα από τις εμπειρίες και τη ψυχοσύνθεση του ίδιου του Προυστ.

Ηδονές και Ημέρες, Εκδόσεις Ηριδανός(2002)

Οι «Ηδονές και Μέρες» ή αλλιώς «Les Plaisirs et les jours» είναι το πρώτο επίσημο λογοτεχνικό έργο του Μαρσέλ Προυστ που δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1896. Η γνωριμία του με τον συγγραφέα και νομπελίστα Ανατόλ Φρανς ώθησε τον Προυστ στη δημοσίευση του  συγκεκριμένου βιβλίου, που περιλαμβάνει έναν πρόλογο από τον ίδιο τον Ανατόλ Φρανς και σχέδια της κυρίας Λεμαιρ, η οποία προσκαλούσε συχνά τον Προυστ στο «Κάστρο του Ρεβεγιόν» στο σαλόνι της.

Οι «Ηδονές και Μέρες» αποτελούν τα νεανικά διηγήματα του συγγραφέα, που προοικονομούν το ευρέως γνωστό και σημαντικό στη σημερινή εποχή συγγραφικό του έργο, παρόλο που εκείνη την εποχή δεν γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία. Είναι κατά βάση ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που αναπαριστά την κοσμική, καλλιτεχνική και διανοητική πτυχή της εποχής του μέσα από εκφραστικές εικόνες, ψυχολογική μελέτη και εκλεπτυσμένη χρήση της γλώσσας. Σύμφωνα με τον Προυστ, «το βιβλίο είναι προϊόν ενός άλλου εγώ», που παρατηρεί, καταγράφει και μεταφέρει τα γεγονότα που διαδραματίζονται στα κοσμικά και λογοτεχνικά σαλόνια της εποχής, την καθημερινή ζωή και τις εσωτερικές συγκρούσεις.

Περιγράφει με μοναδικό τρόπο την καθημερινότητα και τα συναισθήματα των κοσμικών αλλά και των απλών ανθρώπων, τις χαρές, τις λύπες, τις ελπίδες, τα όνειρα και τις αγωνίες τους, ενώ παράλληλα δείχνει την απογοήτευση, τη ζήλια, τον πόνο και τον θάνατο. Τα έντονα στοιχεία της ποίησης και του λυρισμού που πλαισιώνουν το κείμενο σε συνδυασμό με τη μουσική, τα χρώματα και την ευαισθησία του συγγραφέα αγγίζουν συναισθηματικά τον αναγνώστη και τον μεταφέρουν στην εποχή του τότε.

Ο γάλλος συγγραφέας Μαρσέλ Προυστ κατάφερε να κερδίσει την αιωνιότητα με ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα όλων των εποχών «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» ή αλλιώς «À la recherche du temps perdu». Οι κύριες θεματικές του επτάτομου έργου του είναι η νοσταλγία και τα δύσκολα χρόνια της παιδικής του ηλικίας, ο έρωτας και το πάθος, η ζήλια και το ταξίδι προς την εξερεύνηση μιας απόλυτης πραγματικότητας.

Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο, Από τη μεριά του Σουάν, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας(2001)

Το 1913 εκδόθηκε το πρώτο μέρος του «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» με τίτλο «Από τη μεριά του Σουάν» ή αλλιώς «Du côté de chez Swann» που αναδιαμόρφωσε τη δομή και την έκφραση του μυθιστορηματικού είδους και θεωρήθηκε -δικαίως- κορυφαίο δημιούργημα.

Η πλοκή εκτυλίσσεται στο χωριό Κομπρέ, μία πιστή αναπαράσταση του αληθινού χωριού Ιλιέ, όπου ο συγγραφέας, που συμπίπτει με τον αφηγητή, -μάλιστα, το όνομα του είναι Μαρσέλ- αφηγείται τις αναμνήσεις του από τις καλοκαιρινές διακοπές του ως παιδί με οικογένεια και φίλους, δίνοντας έμφαση στην ιδιαίτερη σχέση που έχει με τη μαμά του.

Το χωριό συγκροτεί για τον αφηγητή έναν κόσμο αποκλεισμένο που γίνεται αντιληπτός μόνο μέσα από πολύ μικρές λεπτομέρειες, όπως για παράδειγμα με τις ακόλουθες αναλαμπές: «ώσπου η γεύση και η σύσταση ενός μπισκότου βουτηγμένου στο τσάι διεγείρει την “αθέλητη μνήμη”, που ζωντανεύει καταλεπτώς το περιβάλλον, την ατμόσφαιρα και τα πρόσωπα του παλιού καιρού». Ο αφηγητής ανακαλεί στη μνήμη του -ασυνείδητα- τα πρώτα του αναγνώσματα, σημαντικά πρόσωπα της παιδικής του ηλικίας , ανθρώπους του χωριού, ενώ ταυτόχρονα έχει εικόνες από τοπία, όπως το παλιό γκρίζο σπίτι στο δρόμο, τον κήπο, τους δρόμους, το πάρκο των Σουάν και τις ημερήσιες εκδρομές. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε αργό ρυθμό, με λεπτομερείς περιγραφές της ψυχοσύνθεσης του μικρού αγοριού και με τις αναμνήσεις των δυσκολιών που βίωνε.

Το έργο «Ένας έρωτας του Σουάν» ή αλλιώς «Un amour de Swann» είναι το δεύτερο μέρος του πρώτου βίβλιου «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο:Από τη μεριά του Σουάν», ένα ρομαντικό μυθιστόρημα, το οποίο συμπεριλήφθηκε, το 1950, στον κατάλογο των βραβευμένων έργων με το Μεγάλο Βραβείο των καλύτερων μυθιστορημάτων του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

Στο συγκεκριμένο βιβλίο -το οποίο αποτελεί ένα μυθιστόρημα μέσα σε ένα άλλο μυθιστόρημα και μία αναδρομή στο παρελθόν που δεν ανήκει στις προσωπικές αναμνήσεις του αφηγητή- ο Προυστ αφηγείται την ιστορία ενός βασανισμένου έρωτα, μεταξύ του «Σαρλ Σουάν», ενός οικογενειακού φίλου του και της «Οντέτ ντε Κρεσί», μια γυναίκας «αμφιβόλου ηθικής». Το μεγάλο πάθος του Σουάν για την Οντέτ ξεκινά όταν ο Σουάν προσκαλείται από την γυναίκα στο σαλόνι των «Βερντυρέν» -μετά από τη γνωριμία τους στο θέατρο- ενός εύπορου ζευγαριού αστών που δέχεται καθημερινά φίλους για δείπνο.

Ελκύεται από την ιδιαίτερη ομορφιά της Οντέτ κι έτσι συνάπτουν μία επιφανειακή σχέση, χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει το παρελθόν και την καθημερινότητα της Οντέτ. Δένεται μαζί της παρόλο που δεν την εκτιμά σε ανθρώπινο επίπεδο, κάτι που δεν τον εμποδίζει από το να είναι παθολογικά ερωτευμένος και ζηλότυπα κτητικός μαζί της. Οι αμφιβολίες, η νοσηρή ζήλια και οι υποψίες του Σουάν για την πίστη της ερωμένης του οξύνονται, μέχρι που επιβεβαιώνεται η αλήθεια ότι εκείνη συχνάζει σε οίκους ανοχής. Έτσι, η σχέση των δύο εραστών αρχίζει να επιδεινώνεται μέχρι να επέλθει η οριστική ρήξη, όπου ο έρωτας τελειώνει ξαφνικά, έτσι όπως γεννήθηκε, σαν αρρώστια. Η ιστορία φτάνει στο τέλος της με το συμπέρασμα του Σουάν: «Και να σκεφθείς πως άσκοπα ξόδεψα χρόνια από τη ζωή μου, πως θέλησα να πεθάνω, πως είχα τον πιο μεγάλο μου έρωτα, για μια γυναίκα που δεν μου άρεσε, που δεν ήταν ο τύπος μου!» Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πώς λίγο αργότερα παντρεύεται την Οντέτ, όπως μαθαίνουμε σε άλλους τόμους.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα κορυφαία έργα του σπουδαίου Γάλλου συγγραφέα, που 150 χρόνια μετά τη γέννησή του έχει περάσει στην αιωνιότητα…