Το Εθνικό Θέατρο είναι και το κοινό του

Είμαι εργαζόμενη στον ιδιωτικό τομέα εδώ και 22 χρόνια. Καλά, κακά, μέτρια αμειβόμενη, μέσα σε αυτήν την ταραχώδη 20ετία όπου τα εργασιακά δικαιώματα εκφυλλίζονται – αν δεν καταστρατηγούνται απόλυτα. Εργαζόμενη για μήνες με έναντι, εργαζόμενη με εργοδοτικές απειλές, αναβολές και ψεύδη, εργαζόμενη σε επιχειρήσεις που έκλεισαν με μια ανακοίνωση στο εταιρικό email, απεργός που διεκδίκησε δεδουλευμένα μηνών κ.ο.κ. Δεν περιαυτολογώ· απλώς δίνω ένα ελάχιστο πλαίσιο της εργασιακής συνθήκης που έχω βιώσει με πολλούς τρόπους. Και πιθανότατα, μου επιτρέπουν ένα σφαιρικό βλέμμα αλλά κι ένα δικαίωμα σχολίου στην πρόσφατη συζήτηση που ανέκυψε για την διεκδίκηση εργασιακών δικαιωμάτων από το Σωματείο Εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου. Κατάσταση που κορυφώθηκε στην – για πρώτη φορά στην ιστορία του θεσμού – ακύρωση πρεμιέρας παραγωγής του στην Επίδαυρο.

Το απόγευμα της Παρασκευής – και αφού παρακολουθούσαμε την φορτισμένη ανταλλαγή ανακοινώσεων μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του Σωματείου Εργαζομένων του Εθνικού και του ΣΕΗ – εξελισσόταν και μια παράλληλη πραγματικότητα. Θα προσπαθήσω να δώσω την εικόνα, μετά από σχετική επικοινωνία με μερικούς από αυτούς. Θεατές που είχαν πάρει άδεια από τη δουλειά τους προκειμένου να φύγουν νωρίτερα και να φτάσουν εγκαίρως στην Επίδαυρο για την πρεμιέρα της «Μήδειας». Θεατές που περίμεναν να δουν που θα καταλήξει η εξέλιξη του θρίλερ για να μπουν ή να μην μπουν στα λεωφορεία οικονομικής μετακίνησης που είχε θεσπίσει το Εθνικό αλλά και άλλοι ιδιοκτήτες πούλμαν. Θεατές που γύρισαν πίσω στα μισά της Εθνικής. Θεατές που είχαν κλείσει ξενοδοχείο διαμονής στην Επίδαυρο με αφορμή την κάθοδο τους για τη «Μήδεια». Θεατές δηλαδή – και επίσης εργαζόμενοι, όπως και οι εργαζόμενοι του Εθνικού που, την ίδια ώρα διεκδικούσαν (δικαίως ) μια αύξηση στις, εκτός έδρας, αμοιβές τους, λόγω της κλιμάκωσης των τιμών-εξόδων. Με τη διαφορά, ότι η πρώτη κατηγορία, οι θεατές-εργαζόμενοι δεν θα αποζημιωθούν (ούτε αναδρομικά) για τη ζημία που υπέστησαν πέραν από την επιστροφή του κόστους των εισιτηρίων – για εκείνους που επέλεξαν αυτή τη λύση.

Μέχρι το απόγευμα της Παρασκευής, η πρεμιέρα της «Μήδειας» είχε πουλήσει 2.500 εισιτήρια ενώ αναμενόταν «να κάνει πόρτα», δηλαδή να πουλήσει επί τόπου εισιτήρια, σε επιπλέον 800-1000 άτομα. Αρκετοί εξ αυτών εξαργύρωσαν και αποχώρησαν προφανώς απογοητευμένοι, άλλοι πάλι μετέφεραν τις θέσεις τους για την παράσταση του Σαββάτου, τη μοναδική τελικά παράσταση της «Μήδειας» στην Επίδαυρο. Αυτονόητο πως τα έξοδα όλων των προαναφερθέντων περιπτώσεων ξέφυγαν του αρχικού προϋπολογισμού.

Πλάνο από το στήσιμο του σκηνικού της παράστασης στην ορχήστρα της Επιδαύρου.

Διαχρονικά, οι διεκδικήσεις των Εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου αποτελούν μια φωτεινή πυξίδα στον εργασιακό χάρτη της θεατρικής Αθήνας. Την ίδια ώρα, είναι κοινός τόπος πως απέχουν μίλια από τις ευκαιριακές αμοιβές της ελεύθερης σκηνής. Παρόλα αυτά, μπορούν σ’ ένα βαθμό να λειτουργήσουν ως μοχλός πίεσης στην αγορά που, όπως έχει γίνει ευρέως γνωστό, επιφυλάσσει εργασία σε θεατρίνους με εξευτελιστικούς όρους. Για να δώσουμε μια τάξη μεγέθους οι εργαζόμενοι του Εθνικού για την εκτός έδρας αποστολή τους ζητούσαν μια αύξηση της τάξεως του 15%, δηλαδή 15 ευρώ επιπλέον στην τρέχουσα αποζημίωση των 90 ευρώ. Την ίδια ώρα, οι περισσότερες περιοδείες του ελεύθερου θεάτρου παρέχουν 40-50 ευρώ, με τους ηθοποιούς και λοιπούς συντελεστές να αναγκάζονται να διαμένουν σε κοινά δωμάτια προκειμένου να περιορίσουν τα έξοδα τους.

Το αίτημα των εργαζομένων του Εθνικού είχε κατατεθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού προ μηνός (από τις 9 Ιουνίου όπως δηλώνουν οι ίδιοι) και η συνάντηση με τον υφυπουργό Πολιτισμού κ. Νικόλα Γιατρομανωλάκη έγινε την παραμονή της προγραμματισμένης πρεμιέρας. Προφανώς, και τα αντανακλαστικά του ΥΠΠΟ δεν ήταν τα επιθυμητά, αλλά η προφορική δέσμευση και η επικύρωση της με σχετικό δελτίο τύπου την ίδια μέρα, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σχετικό εχέγγυο. Και η «Μήδεια» ν’ ανέβει κανονικά. Αντ’ αυτής, ανέβηκαν μόνον οι τόνοι.

Στις ακρότητες να συμπεριληφθεί και η επιθετική ανακοίνωση μελών του ΣΕΗ που χαρακτηρίζει ως «persona non grata» τη διοίκηση του Εθνικού.

Το μέτωπο – συνδικαλιστών εργαζομένων προτίμησε να εμείνει στη θέση του ζητώντας «γραπτή δέσμευση» από το ΥΠΠΟ, μολονότι για γραφειοκρατικούς λόγους (ψήφιση τροπολογίας) αυτό δεν μπορούσε να συμβεί άμεσα. Την ίδια ώρα, η διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου κατέφυγε στη λύση των ασφαλιστικών μέτρων για την ακύρωση της απεργίας – κάτι που επίσης καταγράφεται για πρώτη φορά στα χρονικά του οργανισμού. Η κατάληξη είναι γνωστή: Η δικαίωση των εργαζομένων και η οριστική ακύρωση της παράστασης. Μόλις τέσσερις ώρες πριν την έναρξη της, δε. Σημειωτέον, πως σε παρόμοια θέση είχαν περιέλθει και άλλες διοικήσεις του οργανισμού στο παρελθόν (ανακαλώ απεργιακές κινητοποιήσεις επί των ημερών Χουβαρδά και Κούρκουλου πάντα με τον πιασάρικο ‘εκβιασμό’ της Επιδαύρου). Τότε, τα πράγματα είχαν συγκρατηθεί και δεν είχαν φτάσει στα άκρα. Στις ακρότητες να συμπεριληφθεί και η επιθετική ανακοίνωση μελών του ΣΕΗ που χαρακτηρίζει ως «persona non grata» τη διοίκηση του Εθνικού.

Από το απόγευμα της Παρασκευής, οι εργαζόμενοι του Εθνικού και πολλοί ακόμα συνάδελφοι τους γιορτάζουν την εργατική τους νίκη, δίχως, ωστόσο, να υπολογίζουν πως το τίμημα της το πλήρωσαν άλλοι. Το θέατρο, συμπεριλαμβανομένου και του Εθνικού, δεν υπάρχει χωρίς το κοινό του. Ένα κοινό που, παρά την πρόσφατη μεγάλη κρίση της αποπομπής, σύλληψης και δίκης Λιγνάδη, παρά τις παράλογες αυξήσεις του κόστους ζωής (έξοδα μετακίνησης, διαμονής κ.ο.κ.), παρά το ότι εργάζεται στην ίδια αμείλικτη αγορά, παρά τα ‘ονόματα’ που κατεβαίνουν σε άλλες παραστάσεις της Επιδαύρου, επέλεξε και επένδυσε στο Εθνικό.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το Εθνικό είναι και οι εργαζόμενοι του. Οι άνθρωποι συνιστούν, εν πολλοίς, τους χώρους εργασίας. Όμως, το Εθνικό είναι σίγουρα και το κοινό του. Το μαρτυρά το όνομα του: Είναι εθνικό, είναι κοινό, δημόσιο αγαθό. Συντηρείται (με ανεπαρκή κρατική επιχορήγηση ομολογουμένως), πάντως συντηρείται από τους φόρους όλων. Τα 6 εκατομμύρια επιχορήγησης καλύπτουν μόνον τις ετήσιες ανάγκες μισθοδοσίας. Αυτό σημαίνει πως είναι ένας οργανισμός συλλογικής ευθύνης. Τα συμβάντα των προηγούμενων ημερών αποδεικνύουν, καταφανώς, το αντίθετο. Παρότι, έγιναν στο όνομα των δικαιωμάτων – μιας αδερφικής έννοιας της ευθύνης.