Sonic Convergence: 4 καταξιωμένοι συνθέτες ενώνουν τις δυνάμεις τους για το πιο συναρπαστικό μουσικό πείραμα

Ένα πολύχρωμο σύμπαν, που θα συνενώσει μυημένους και μη και θα παρασύρει το κοινό στη χαρά και τη σαγήνη της μουσικής ετοιμάζουν ο Χρήστος Χατζής, ο Χρήστος Ραφαηλίδης, ο Πέτρος Κλαμπάνης και ο Αντώνης Σουσάμογλου.

Οι τέσσερις καταξιωμένοι συνθέτες θα ενώσουν τις δυνάμεις τους σε μία πρωτότυπη μουσική συνομιλία, που θα παρουσιαστεί την Τετάρτη 13 Ιουλίου στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου. Ο τίτλος του πρότζεκτ; Sonic Convergence, που σημαίνει “Ηχητική σύγκλιση” και αποκαλύπτει ήδη σε ένα βαθμό το όραμα των μουσικών.

Ο “νονός” του πρότζεκτ, όπως μας λένε και οι ίδιοι, είναι ο Ελληνοκαναδός συνθέτης Χρήστος Χατζής, ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της γενιάς του, με σπουδαία πορεία στον Καναδά και τη χώρα μας, έχοντας βραβευτεί μεταξύ άλλων με Juno Award και Jean A. Chalmers National Music Award.

Μαζί του στο ιδιαίτερο αυτό πρότζεκτ ο διεθνής συνθέτης και μετρ του βιμπραφώνου Χρήστος Ραφαηλίδης -που πρόσφατα ονομάστηκε ένας από τους 25 κορυφαίους βιμπραφωνίστες όλων των εποχών, ο κοντραμπασίστας και συνθέτης Πέτρος Κλαμπάνης που δικαίως θεωρείται ένας από τους καλύτερους σύγχρονους jazz καλλιτέχνες της γενιάς του και ο Αντώνης Σουσάμογλου, από τους πιο ενεργούς και ικανούς βιολιστές της γενιάς του. Μαζί τους στη σκηνή θα βρεθούν και οι David Bogorad στο βιολί, Θανάσης Σουργκούνης στη βιόλα, Βασίλης Σαΐτης στο τσέλο.

Οι παραπάνω καλλιτέχνες προέρχονται από διαφορετικούς χώρους. Άλλοι διαπρέπουν στην jazz, άλλοι στη κλασική μουσική. Αυτό είναι όμως που κάνει το πρότζεκτ αυτό τόσο συναρπαστικό. Εμείς μιλήσαμε μαζί τους για τη συνάντησή τους επί σκηνής και για το όραμα του “Sonic Convergence”.

Χ.Χ.: Όλα άρχισαν από μια τυχαία συνάντηση με τον Χρήστο Ραφαλίδη σε ένα θερινό φεστιβάλ «πληκτροφόρων» κρουστών (μαρίμπα, βιμπράφωνο, κτλ.) όπου συνόδευα την σύζυγό μου, την διεθνώς γνωστή σολίστα κρουστών BeverleyJohnston. Εκεί γνώρισα για πρώτη φορά τον φημισμένο Χρήστο Ραφαλίδη, εντυπωσιάστηκα με την μουσική του ικανότητα και μιλήσαμε κάπως αόριστα για μια μελλοντική συνεργασία. Η στιγμή παρουσιάστηκε μερικά χρόνια αργότερα όταν ο Χρήστος και εξ ίσου εντυπωσιακός σολίστας στο μπάσο, ο Πέτρος Κλαμπάνης, μου έκαναν μια πρόταση συνεργασίας για κάτι «cross-over» για τους δυο τους και ένα κουαρτέτο εγχόρδων χωρίς να έχουν κάποιο συγκεκριμένο κουαρτέτο κατά νου. Εγώ «πήρα φωτιά» όταν άκουσα το ντουέτο τους «Hortensia» και είδα δυνατότητες μέσα σ’ αυτό για κάτι πιο πολύπλοκο από πλευράς δομής. Έτσι αρχίσαμε τη συνεργασία μας. Όπως και με πολλούς μουσικούς, τα σχέδια μας μπήκαν στην. . . «κατάψυξη» λόγω της πανδημίας, αλλά οι συνθέτες εργάζονται μόνοι τους και σε απομόνωση, οπότε συνέχιζα να δουλεύω στο ρεπερτόριο για το Sonic Convergence ανάμεσα σε άλλες πιο επείγουσες αναθέσεις και υποχρεώσεις.

Ο όρος «Ηχητική Σύγκλιση» είναι η δύσκολη πρόταση που ξεκινά με το ερώτημα πως δύο μονοδιάστατες μουσικές προσεγγίσεις μπορούν να συμπράξουν στη δημιουργία ενός δισδιάστατου «εμβαδού» χωρίς να θυσιάσουν την αυθεντικότητά τους

Α.Σ.: Ο “νονός” του πρότζεκτ ήταν ο Χρήστος Χατζής. Ο τίτλος σημαίνει κατά λέξη “Ηχητική Σύγκλιση” και αποτυπώνει την πορεία μας από διαφορετικές αφετηρίες, τον χώρο της τζαζ, της σύγχρονης σύνθεσης και τον ήχο ενός κλασικού κουαρτέτου εγχόρδων με κοινή επιθυμία να διασχίσουμε την απόσταση που μας χωρίζει και να συναντηθούμε με ισότιμους ρόλους.

Χ.Χ. Πάντα με ενδιέφεραν άνθρωποι που σκεφτόταν διαφορετικά από εμένα γιατί από αυτούς μπορώ να μαθαίνω νέα πράγματα και προσεγγίσεις σε μουσικές αλλά και πανανθρώπινες ανησυχίες. Για ένα κλασσικό μουσικό που δεν παίζει κανένα όργανο, σαν κι’ εμένα, οι ερμηνευτές της τζάζ είναι μεταφορικά ο «αντίχθων» της κλασσικής μουσικής. Σκέφτονται κάθετα, ενώ εγώ σκέφτομαι οριζόντια και αντιστικτικά. Αυτοσχεδιάζουν, ενώ εγώ δομώ αρχιτεκτονικά. Σε μια τέτοια συνεργασία συνήθως οι συντελεστές κατασταλάζουν στον χαμηλότερο κοινό τους παρονομαστή, και αυτός είναι ο λόγος που στα περισσότερα cross-over δείγματα που έχω ακούσει θυσιάζεται η αυθεντικότητα των επιμέρους συντελεστών με ελάχιστο μουσικό κέρδος. Σε τέτοιες συνεργασίες το όλο είναι συχνά υποδεέστερο του συνόλου των επί μέρους μονάδων. Ο όρος «Ηχητική Σύγκλιση», όπως τον αντιλαμβάνομαι εγώ τουλάχιστον, είναι η δύσκολη πρόταση που ξεκινά με το ερώτημα πως δύο μονοδιάστατες μουσικές προσεγγίσεις (η «κατακόρυφη» της τζαζ και η «οριζόντια» της κλασσικής μουσικής) μπορούν να συμπράξουν στη δημιουργία ενός δισδιάστατου «εμβαδού» χωρίς να θυσιάσουν την ιδιαιτερότητά και αυθεντικότητά τους κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Αυτό είναι το σκεπτικό μας, εξ ́ου και ο τίτλος.

Α.Σ.: Το κυριότερο που μας συνδέει είναι το γεγονός πως παρόλο που είμαστε επαγγελματίες, κατά βάθος όλοι μας κάνουμε μουσική για το κέφι μας. Είμαστε μια παρέα που προέρχεται από 2 ηπείρους, 3 χώρες και 4 πόλεις που βρισκόμαστε για να παίξουμε μουσική και το χαιρόμαστε σαν παιδιά!

Χ.Χ. Είμαστε όλοι φίλοι, και σε μια τέτοια συνεργασία που είναι εύκολο να δημιουργηθούν μουσικές, φιλοσοφικές και συναισθηματικές συγκρούσεις ή παρεξηγήσεις, ο σεβασμός του κάθε συνεργάτη για τους άλλους και μια δυνατή και προϋπάρχουσα φιλία βοηθά αφάνταστα στην ασύστολη έρευνα ενός κοινού βάθους και στην επιμονή να σκάψουμε όσο βαθύτερα γίνεται για να απαντήσουμε στα φαινομενικά αδύνατον να απαντηθούν μουσικά προβλήματα. Όλοι οι συμμετέχοντες μουσικοί είναι φίλοι και έχουμε συνεργαστεί σε διάφορα υποσύνολα ό ένας με τον άλλο στο παρελθόν. Όσον αφορά το θέμα τον «άλυτων» μουσικών αλλά και βιοτικών προβλημάτων, και όπως έχω δηλώσει επανειλημμένα άλλωστε, «όταν όλες οι λύσεις είναι αδύνατες, τότε το αδύνατο είναι η μόνη δυνατή λύση». Έτσι ψάχνουμε να βρούμε τις δικές μας λύσεις μέσα στο «αδύνατο» και να συνεχίζουμε να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο κατά τη διάρκεια της μετασχολικής μας ζωής, ειδικά της δικής μου, αφού είμαι άλλωστε και ο «παππούς» της παρέας.

Χ.Ρ.: Αυτό που μας ενώνει είναι η πρόκληση και η γοητεία του να συνυπάρχουμε στην ίδια σκηνή, καθώς οι δύο από εμας ερχόμαστε από τον κόσμο της Jazz και του αυτοσχεδιασμού ενώ οι τέσσερις έγχορδοι εκπροσωπούν τον χώρο της κλασικής μουσικής. Κοινός μας παρονομαστής είναι ο διεθνούς φήμης συνθέτης Χρήστος Χατζής που, με έμπνευση και δεξιοτεχνία, κατάφερε να δημιουργήσει έναν ηχητικό καμβά με ήχους από διαφορετικές περιόδους και τόπους και μια «παιδική χαρά» για εμάς, τους μουσικούς!

Oι βαθιές μουσικές εμπειρίες, αυτές που σε κάνουν χωρίς λόγο να αισθάνεσαι ρίγος στην ραχοκοκαλιά, σπάνια συμβαίνουν με «ειδικευμένους» ακροατές.

Α.Σ.: Όλοι οι συμμετέχοντες είναι βιρτουόζοι στον χώρο τους, είτε στον χώρο της κλασικής, είτε στην τζαζ και φυσικά ο Χρήστος Χατζής είναι σπάνια περίπτωση βιρτουόζου συνθέτη. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να μην λειτουργήσει κανένα μουσικό ιδίωμα και κανένας συντελεστής συνοδευτικά σε σχέση με κάποιον άλλο. Ο πρώτος μας στόχος είναι να κάνουμε μουσική που να βρίσκουμε εμείς οι ίδιοι συναρπαστική. Ιδανικά θα θέλαμε να απευθυνθούμε εξίσου στο μυημένο όσο και το ανυποψίαστο κοινό. Είμαι βέβαιος πως ο καθένας θα βρει διαφορετικά στοιχεία που θα τον γοητεύσουν.

Χ.Χ. Ελάτε χωρίς να περιμένετε τίποτε, με τα αυτιά σας εντελώς ανοιχτά. Μ’ αυτά δεν εννοώ πως θα σας σερβίρουμε την συνήθη «ακαταλαβίστικη» μουσική που κάνει τον ακροατή να αισθάνεται ανεπαρκής. Πιστεύω ακράδαντα πως όταν συμβαίνει αυτό στην μουσική επικοινωνία, ο «ακαταλαβιστισμός» δεν είναι ελάττωμα του ακροατή. Είναι απλά ενσυνείδητο καμουφλάζ για την ανεπάρκεια του συνθέτη και του ερμηνευτή. Θέλουμε να το αποδείξουμε αυτό στην πράξη. Είναι γνωστό πλέον πως η ταχύτητα της διανοητικής λήψης ενός μουσικού σήματος (οποιουδήποτε σήματος) είναι σχετικά πολύ αργή: περίπου 10-60 μόρια (bits) πληροφορίας κάθε δευτερόλεπτο. Αντίθετα η μη διανοητική λήψη μουσικών σημάτων (ενός κοινού ακροατή χωρίς μουσική μόρφωση) κυμαίνεται στα περίπου 11,000 μόρια κάθε δευτερόλεπτο. Η βαθύτερη σχέση με τη μουσική είναι αυτή που δεν φιλτράρεται από το αναλυτικό μέρος του εγκεφάλου. Γι’ αυτό οι βαθιές μουσικές εμπειρίες, αυτές που σε κάνουν χωρίς λόγο να αισθάνεσαι ρίγος στην ραχοκοκαλιά, σπάνια συμβαίνουν με «ειδικευμένους» ακροατές. Βρισκόμαστε σε μια εποχή που, λόγω οικολογικών και άλλων πιέσεων, αναγκαζόμαστε να αναθεωρήσουμε την καθιερωμένη αντίληψη για τα πάντα. Οι «πύργοι του ελεφαντοστού» δεν έχουν πλέον θέση μέσα στην κοινωνική μας και πνευματική μας ζωή. Αν εξακολουθούμε να χτίζουμε τέτοιους πύργους, θα μείνουμε σύντομα χωρίς … ελέφαντες. Για μένα προσωπικά αυτός είναι ο στόχος αυτού του project. Τώρα το «αν μας αντέξει το σκοινί» τις 13 Ιουλίου στην Περαιώς 260, «θα φανεί στο …»

Α.Σ.: Αυτό που με χαροποιεί είναι πως όσο περισσότερο δουλεύουμε το πρότζεκτ, τόσο δυσκολότερο μου φαίνεται το να το περιγράψω με λέξεις. Θα ήμασταν ο πονοκέφαλος του τμήματος μάρκετινγκ μιας δισκογραφικής εταιρείας, γιατί πραγματικά δεν μπορεί κανείς να το εντάξει κάτω από μια ομπρέλα. Είναι το μοναδικό πρότζεκτ που έχω συμμετάσχει που είναι ταυτόχρονα τόσο εγκεφαλικό και τόσο αυθόρμητο, τόσο δύσκολο δεξιοτεχνικά και τόσο διασκεδαστικό.

Χ.Ρ.: Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα, ο ακροατής μπορεί να ακούσει ένα γνώριμο κομμάτι του Chopin το οποίο σιγά-σιγά μετασχηματίζεται σε κάτι άλλο, χωρίς όμως να αλλοιώνεται η μαγεία της αρχικής σύνθεσης. Αυτό το πετυχαίνουμε επαναπροσδιορίζοντας τα όρια της ταξινόμησης: το πού σταματά το ένα μουσικό είδος και πού ξεκινά το άλλο. Ασφαλώς αυτό το εγχείρημα είναι απαιτητικό και προκλητικό για εμάς, αλλά σίγουρα συμβαδίζει με την εποχή μας και είναι μια καινοτομία που οι φίλοι της μουσικής αξίζει να ακούσουν.

Χ.Χ: Θα ήθελα να μη το απαντήσω αυτό τώρα γιατί η μουσική είναι για μας μια μυστηριακή εμπειρία και όταν η ανάλυση προηγείται της εμπειρίας δεν προσφέρει γόνιμες απαντήσεις. Θα προτιμούσα να απαντούσατε εσείς η ίδια αυτή την ερώτηση μετά τη συναυλία σαν προσωπική σας εμπειρία και θα ήθελα πολύ να ακούσω την απάντηση σας.