Χορογραφίες με γυναικεία υπογραφή στο 28ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας

Μπορεί να προέκυψε αβίαστα, χωρίς να φιλτράρεται δηλαδή από ένα θεματικό σχεδιασμό. Πάντως το 28ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας που ανοίγει τις πύλες του αυτήν την Παρασκευή, μοιάζει να στρέφει την προσοχή του στις Ελληνίδες δημιουργούς. Ανάμεσα στους Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες που σταθμεύουν στην Καλαμάτα για τις επόμενες δύο εβδομάδες, πάνω από 10 χορεύτριες και χορογράφοι παρουσιάζουν την δουλειά τους στο πλαίσιο της διοργάνωσης.

Τέσσερις από αυτές – η Μαριάννα Καβαλιεράτου, η Αναστασία Βαλσαμάκη, η Πηνελόπη Μωρούτ και η Μαρία Δουλγέρη – που εμφανίζονται στο Μέγαρο Χορού της πόλης μιλούν για τα νέα τους έργα, την αγωνιστική συνθήκη να υπάρχουν στο ελληνικό χορευτικό τοπίο και μοιράζονται σκέψεις για ένα καλύτερο μέλλον στην εγχώρια σκηνή.

φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου

Με έδρα της το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη – και αποκορύφωμα την πολύχρονη και γόνιμη συνεργασία της με τον Μπομπ Ουίλσον – η Μαριάννα Καβαλιεράτου απείχε για καιρό από τα ελληνικά πράγματα. Τόσο που μέχρι σήμερα δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να παρουσιάσει κάτι δικό της στο Φεστιβάλ Καλαμάτας. Ήταν, παρόλα αυτά, ενήμερη για τα έργα και τις ημέρες του. «Είναι το πιο σημαντικό χορευτικό γεγονός της χώρας μας και θα έπρεπε να έχει και μεγαλύτερη διάρκεια, ως διεθνές» τονίζει. «Είναι σημαντικό το ότι υποστηρίζεται από την πολιτεία και αντίστοιχα έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό που του αρμόζει. Και το γεγονός ότι δεν είναι στην πρωτεύουσα το κάνει ακόμα πιο ελκυστικό, αλλά και δύσκολο».

Η απουσία της από το Φεστιβάλ αποκαθίσταται φέτος με τη χορογραφία της «Ever after», η οποία, όπως λέει, πέρασε από δύσκολες συνθήκες για να ολοκληρωθεί. «Η αρχική ιδέα ήταν ένα έργο με αφορμή τον θάνατο και το πως ο χορός, στην ιστορία του ανά τους αιώνες, έχει καταπιαστεί με αυτόν. Το έργο επιβίωσε από δύο lockdown και κάπως η σύγχρονη πανδημία μας οδήγησε να εστιάσουμε περισσότερο σε έναν μακάβριο χορό – λιγάκι εμπνευσμένο και από τον χορό των σκελετών του Disney. Στην πορεία και την εξέλιξή του, είναι τελικά ένα έργο που διαπραγματεύεται το πως λειτουργεί ο χρόνος μέσα στον χρόνο και την φυσική διάρκεια του ίδιου του έργου. Άλλωστε θάνατος και χρόνος έχουν αιφνίδια , αέναη σχέση» σχολιάζει.

Πλάνο του «Ever after».

Μετά την εμπειρία του εξωτερικού, όπου ο χορός έχει πολύ πιο κεντρική θέση στις παραστατικές τέχνες, η Μαριάννα Καβαλλιεράτου βρέθηκε αντιμέτωπη με την ελληνική πραγματικότητα. Τι διαπιστώνει πως λείπει από το παρόν σκηνικό; «Πάνω από όλα είναι η σωστή εκπαίδευση (δηλαδή η τετραετής φοίτηση και τα καλύτερα πτυχία για τους σπουδαστές χορού). Πιστεύω πάρα πολύ στην παιδεία και τα τελευταία χρόνια με απασχολεί όλο και περισσότερο ο τρόπος, ο δρόμος που οδηγούμε νέους ανθρώπους, παιδαγωγικά και δημιουργικά στην κάθε καλλιτεχνική σπουδή. Υπάρχει πλούσιο υλικό και φυσικό κινητικό ταλέντο στους Έλληνες χορευτές, αλλά πολλές φορές μένει ανεκμετάλλευτο. Το επόμενο στάδιο είναι ο χρόνος και η σωστή χρηματοδότηση για ερευνητική δουλειά. Και τρίτον ένα θέατρο ή θεσμός, τα οποία θα στεγάζουν μόνο τον σύγχρονο χορό και θα λειτουργούν σε μόνιμη βάση ως ένα ‘σπίτι σύγχρονου χορού’, όχι περιστασιακά, όχι ως Φεστιβάλ. Ο χορός θέλει τον χώρο του. Επίσης, απαιτείται και η εκπαίδευση του κοινού. Υπάρχει ακόμα μια μικρή καχυποψία, και ο μέσος άνθρωπος δύσκολα θα επιλέξει μια παράσταση χορού για την οποία δεν γνωρίζει πολλά. Είμαστε μια χώρα που αρέσκεται αρκετά να απολαμβάνει διασημότητες. Είμαστε αρκετά συντηρητικοί στο νέο ή το άγνωστο. Τέλος, χρειαζόμαστε μια πολιτιστική πολιτική που να πιστέψει, να ενδιαφερθεί για τον χορό, να τον αγαπήσει» τονίζει.

Σε αυτό το πλαίσιο καλείται να ανταποκριθεί, άλλοτε ως χορογράφος κι άλλοτε ως χορεύτρια – δύο ρόλους που η ίδια φροντίζει πια να μην συγχέει: «Ως χορογράφος έχεις την απόλυτη ευθύνη του έργου και της πορείας του καλλιτεχνικά αλλά και σε πολλά άλλα επίπεδα – πρακτικά, γραφειοκρατικά κ.α. Καλούμαστε να κάνουμε πολλαπλά επαγγέλματα σε κάθε νέο έργο. Φυσικά, το δυσκολότερο κομμάτι είναι η χρηματοδότηση που είναι αλληλένδετο με το χρόνο που αντιστοιχεί στην δημιουργία ενός έργου. Από την άλλη, ως χορεύτρια ενώ είναι πολύ πιο επώδυνη σωματικά η διαδικασία, υπάρχει μια άλλη απόλαυση πάνω στην δημιουργία και την τελική σκηνική παρουσία. Μου αρέσει πολύ να χορεύω! Και οι δυο ρόλοι, έχουν την ανάγκη να εμπνεύσουν και να εμπνευστούν».
Info: Το «Ever after» παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας στις 20 Ιουλίου. Χορεύουν: Γαβριέλα Αντωνοπούλου, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Άρης Παπαδόπουλος, Ιωάννα Τουμπακάρη

Δουλεύοντας στην Αγγλία, μέχρι και πριν από δύο χρόνια, η Μαρία Δουλγέρη εγκαινίασε σχετικά πρόσφατα τη συνεργασία της με το Φεστιβάλ Καλαμάτας. Ήταν το 2018 όταν συμμετείχε για πρώτη φορά στα σεμινάρια του Φεστιβάλ και παράλληλα ως βοηθός χορογράφου στην ομάδα Jukstapoz. Η έλευση της πανδημίας ακύρωσε τα επόμενα σεμινάρια στο πλαίσιο των οποίων επρόκειτο να διδάξει, αλλά για την ίδια παραμένει «ο θεσμός που δέχτηκε και εμπιστεύτηκε την δουλειά μου, καθώς στην ουσία είναι η πρώτη φορά που θα παρουσιάσω στην δουλειά μου στην Ελλάδα».

Στο σόλο της, η Δουλγέρη κάνει «μια σπουδή στην δημιουργική διαδικασία και ως νέα δημιουργός εμβαθύνω, δοκιμάζω και προσπαθώ να φτάσω ένα βήμα πιο κοντά στον πυρήνα της δουλειάς μου. Η αφορμή ήταν αυτό που τελικά έγινε ο τίτλος του έργου, η φράση του Γιάννη Κουνέλλη: ‘…Η Εμπειρία, το γιατί να κάνω ένα κάδρο ακόμα’. Αυτή η φράση υπήρχε πολύ καιρό στο τετράδιο μου, ώσπου μια μέρα πριν δύο χρόνια αναβαθμίστηκε σε τίτλο. Όπως επίσης και ένα Γράμμα του Sol Lewitt στην Εva Hesse στο οποίο την παροτρύνει να εμπιστευτεί τον τρόπο και την δουλειά της. Η διαδικασία των καλλιτεχνών και η μεθοδολογία τους ήταν πάντα πεδίο έρευνας. Κάπως έτσι, το ‘Ένα κάδρο ακόμα’ σηματοδοτεί τη δική μου προσπάθεια να εμπιστευτώ και να ακολουθήσω τον δικό μου δρόμο και μεθοδολογία».

Ευτυχής συγκυρία λοιπόν, να πραγματοποιήσει το εγχώριο ντεμπούτο της σε μια διοργάνωση «που εξαιτίας του διεθνή χαρακτήρα του δημιουργεί μια ανατροφοδότηση έμπνευσης και οράματος. Επίσης είναι ένας θεσμός που προωθεί και δίνει βήμα στις προσπάθειες των νέων Ελλήνων δημιουργών».

Από το σόλο της «Ένα κάδρο ακόμα».

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως δεν διαπιστώνει ελλείμματα στην ανάγκη της εγχώριας σκηνής να προχωρήσει. «Αναρωτιέμαι γιατί οι ομάδες που επιχορηγούνται από το κράτος δεν μπορούν να ταξιδέψουν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας – ώστε ο κόσμος, όπως πηγαίνει να παρακολουθήσει θέατρο, να έχει την επιλογή να παρακολουθεί και χορό» παρατηρεί, προτείνοντας μια πρακτική που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ευρώπη.
Info: Το «Ένα κάδρο ακόμα» παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας στις 20 Ιουλίου. Χορεύει η: Μαρία Δουλγέρη

φωτογραφία: Βασίλειος Νικητάκης.

Πριν από δύο χρόνια, κατά το 26ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, η Αναστασία Βαλσαμάκη, παρουσίασε το «Body Monologue» με την χορεύτρια Γαβριέλα Αντωνοπούλου. Η συγκυρία να βρίσκεται, ανάμεσα στο κοινό, μια συνεργάτιδα του ευρωπαϊκού δικτύου χορού Aerowaves ήταν καθοριστική, αφού το έργο επιλέχθηκε από το δίκτυο και σύντομα βρέθηκε σε ευρωπαϊκή περιοδεία στη Σλοβενία, την Πολωνία, τη Σλοβακία, την Κύπρο, την Πορτογαλία, τη Φινλανδία και την Τσεχία. Ήταν το πιο σημαντικό στιγμιότυπο στη σχέση της Αναστασίας Βαλσαμάκη μέχρι σήμερα, με το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, αφού κατά τα άλλα χορεύει και συμμετέχει συχνά στα σεμινάρια του ενώ το επισκέπτεται σχεδόν κάθε χρόνο.

«Είναι ένα από τα πιο διακεκριμένα χορευτικά φεστιβάλ της Ελλάδας και έχει συμβάλλει εμφανώς στη διάδοση και την ανάπτυξη του σύγχρονου χορού στην πόλη της Καλαμάτας, στην ευρύτερη περιοχή αλλά και σε εθνική εμβέλεια στα 28 χρόνια λειτουργίας του φέρνοντας μερικά αξιοσημείωτα έργα ξένων και εγχώριων χορογράφων. Εύχομαι να λαμβάνει κάθε χρόνο τη στήριξη που του αναλογεί» σημειώνει.

Φέτος, επιστρέφει με τη νέα της χορογραφία, το «W Rest L Ing», ο τίτλος της οποίας προκύπτει από το λογοπαίγνιο wrestle και rest, πάλη και ανάπαυση. «Πειραματιστήκαμε πάνω στη σκηνική και σωματική ένταση που μπορεί να προκαλέσει μια πάλη που προκύπτει ανάμεσα σε ένα σύνολο σε αντιδιαστολή με την ένταση που φέρει μια απρόσμενη ή επιτηδευμένη παύση, μια κατάσταση ηρεμίας ή καταστολής. Οι δύο αυτές καταστάσεις ακολουθούν φυσικά η μια την άλλη και προσεγγίζονται μέσα από τη χορογραφία και τη σύνθεση των κινητικών υλικών με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Οι χορευτές περνάνε από τον ανταγωνισμό στο συναγωνισμό, στα κοινά χορευτικά μοτίβα μεταβάλλοντας τη χορογραφία σε εύρος, ρυθμό και πρόθεση. Συνεπώς επιτρέπουν να αναδυθούν κάθε φορά νέα “παιχνίδια” και προκλήσεις μεταξύ της ομάδας. Αυτοπροβάλλονται, κυριαρχούν, επιβάλλονται και διεκδικούν σκηνικό χώρο πάντα με μια δόση αυτοσαρκασμού και ευθραυστότητας» εξηγεί.

Σκηνή από το «W Rest l in» με τους Γαβριέλα Αντωνοπούλου, Νίκο Γρηγοριάδη, Σωτηρία Κουτσοπέτρου, Θάνο Ραγκούση.

Αυτός είναι και ο πιο πρόσφατος καρπός της δουλειάς της που, όπως λέει, «καλλιεργείται συστηματικά όλα αυτά τα χρόνια τόσο μέσω της χορευτικής μου ιδιότητας και πρακτικής όσο και μέσα από τις διδασκαλίες και την εξερεύνηση χορογραφικών εργαλείων. Θα έλεγα ότι, αυτοί οι ρόλοι εναλλάσσονται ή συμπορεύονται κατά καιρούς ισορροπώντας κάπως όλες τις παρορμήσεις μου και τον χαρακτήρα μου που χρειάζεται συχνά να επαναπροσδιορίζεται και να θέτει νέα ερωτήματα και σκέψεις προς εξερεύνηση. Είναι απαραίτητο, με κάποιο τρόπο, να σε συγκινεί αυτό που κάνεις, να συνδέεσαι με αυτό, να ονειρεύεσαι γύρω από αυτό, να το τροφοδοτείς και να σε τροφοδοτεί, να επιμένεις, να σκέφτεσαι, να προπονείσαι, να παλεύεις για την αυτογνωσία, να παρατηρείς και να είσαι σε μια διαρκή μετακίνηση κυριολεκτικά και μεταφορικά».

Ωστόσο, πέραν από τα προσωπικά κίνητρα, η ενεργή παρουσία μιας χορογράφου και χορεύτριας στην ελληνική σκηνή είναι συνιστώσα πολλών παραγόντων. Η άποψη της Βαλσαμάκη για τις ανάγκες του ελληνικού χορού σήμερα δεν απέχει από το διαρκές αίτημα ανάπτυξης του: «Ως αναγκαίους παράγοντες θα ανέφερα τις χρηματοδοτήσεις, το ύψος και ο τρόπος που δίνονται, τη διαφάνεια που αφορά ακροάσεις και ανοιχτούς διαγωνισμούς που αφορούν σημαντικές θέσεις ευθύνης και επιμέλειας σε καλλιτεχνικούς φορείς. Επίσης, είναι αναγκαίος ο καθορισμός αξιοπρεπών αμοιβών και συνθηκών εργασίας για τις χορευτικές ομάδες αξιολογώντας την εποχικότητα του επαγγέλματος, τη σωματική φθορά, τις απαραίτητες και συνεχή προπονήσεις, την πολιτιστική προσφορά και φυσικά το κόστος ζωής. Η βελτίωση όλων αυτών σίγουρα θα απαλύνει το έντονο άγχος επιβίωσης αφήνοντας τον απαραίτητο χρόνο και χώρο για περισσότερη εμβάθυνση, μελέτη, πειραματισμό και καλλιέργεια της ταυτότητας του έργου μας».
Info: Το «W Rest L Ing» παρουσιάζεται στο Μέγαρο Χορού Καλαμάτας στις 21 Ιουλίου. Χορεύουν: Γαβριέλα Αντωνοπούλου, Νίκος Γρηγοριάδης, Σωτηρία Κουτσοπέτρου, Θάνος Ραγκούσης

credit: Δώρα Δημητρίου

Πριν από ένα χρόνο, η Πηνελόπη Μωρούτ ίδρυσε την ομάδα Cross iMPact, έχοντας μόλις ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο Πανεπιστήμιο ArtEZ, στην Ολλανδία. Η Cross iMPact ήταν η αφορμή που αναζητούσε για ελευθερία στην καλλιτεχνική της φωνή και με κύριο σκοπό «να εστιάσω στα σημεία συνάντησης μεταξύ διαφορετικών πρακτικών, όχι μόνο μέσω των προσωπικών μου γνώσεων και εξειδικεύσεων, αλλά και μέσω συνεργασιών με καλλιτέχνες από διαφορετικούς κλάδους, με τους οποίους θα μοιραστούμε ένα κοινό όραμα, θα ανταλλάξουμε ιδέες και θα δημιουργήσουμε ένα κοινό καλλιτεχνικό λεξιλόγιο. Γιατί, κατά τη γνώμη μου, για να καινοτομήσει κανείς, είναι ουσιαστικό να αντιληφθεί πόσο μεγάλη σημασία έχει η έννοια της συλλογικότητας στην καλλιτεχνική δημιουργία. Για να προαχθεί η τέχνη και να έρθουμε κοντά».

Πέρυσι ήταν και η πρώτη φορά, που συμμετείχε στο Φεστιβάλ Καλαμάτας στο πλαίσιο της διδασκαλίας Εργαστηρίου Κίνησης για συμμέχοντες άνω των 50 ετών, μια συνεργασία, η οποία συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της χρονιάς στο πλαίσιο του Keep Dancing και εξελίχθηκε στη συμμετοχή της στο πρόγραμμα παραστάσεων του 28ου KDF. «Το Φεστιβάλ Καλαμάτας, από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος διαπλάθει το καλλιτεχνικό του έργο αφομοιώνοντας και μετουσιώνοντας τις εκάστοτε πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές συνθήκες. Πρόκειται για ένα φεστιβάλ, το οποίο υποστηρίζει ιδιαίτερα τους Έλληνες δημιουργούς και προσφέρει τις βέλτιστες συνθήκες στο δημιουργό, ώστε ο τελευταίος να μπορέσει να δει το έργο του και να το επικοινωνήσει με το κοινό, όπως ακριβώς το έχει οραματιστεί. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, αυτό που κατά τη γνώμη μου χαρακτηρίζει το Φεστιβάλ – και που πιστεύω ότι καθορίζει την ίδια την έννοια της εξέλιξης – είναι η ποικιλομορφία. Μέσω της συνύπαρξης των τόσο διαφορετικών ελληνικών όσο και ξένων παραγωγών, θέτει τη χορευτική σκηνή χορού στην Ελλάδα σε μια συνεχή διαδικασία μεταμόρφωσης» παρατηρεί η ίδια.

Στην επίσημη πρώτη της εμφάνιση πρακτικά, η Πηνελόπη Μωρούτ παρουσιάζει το «The Box» ένα έργο που προσδιορίζει έργο «περισσότερο ως δημιουργία/ χωρογραφία, παρά ως χορογραφία. Φυσικά, έχει υπάρξει κινητική έρευνα σε συνεργασία με την Ιουλία Ζαχαράκη, ώστε το σώμα να αποκτήσει το δικό του κινητικό ‘ιδίωμα’, το οποίο θα εξυπηρετήσει τη δραματουργία του έργου. Ωστόσο, όλα τα στοιχεία – το σώμα, τα σκηνικά, οι βίντεο προβολές – συνδιαλέγονται μεταξύ τους και είναι εξίσου σημαντικά στη σύνθεση των εικόνων και την ταυτότητα της παράστασης».

Το «Box» γεννήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη διάρκεια ενός lockdown, στη Φλωρεντία. «Για άλλη μια φορά σε μια συνθήκη αιώρησης· χωρικής, χρονικής, σωματικής. Πηγή έμπνευσης, η θέα προς τον ακάλυπτο χώρο ή αλλιώς νεκρό χώρο, όπως ορίζεται στην αρχιτεκτονική, καθώς ανήκει σε όλους και σε κανένα ταυτόχρονα. Και κάπως έτσι προέκυψε η χρήση της έννοιας αυτής και κατ’ επέκταση της συνθήκης αιώρησης ως μεταφορά για τον ψηφιακό χώρο».

Τι γίνεται όμως, με τον εξίσου ακάλυπτο χώρο του χορού στην Ελλάδα, όπου δεν έχει καμία συστηματική στήριξη; Η Πηνελόπη Μωρούτ μεταφέρει την εμπειρία της από την Ολλανδία: «Στη διάρκεια των σπουδών μου, παραβρέθηκα σε διαλέξεις σχετικά με τον ισχύοντα εκεί κώδικα του ‘fair practice’. Επιγραμματικά ορίζεται ένα δίκαιο, διαφανές και βιώσιμο σύστημα, με σεβασμό προς τον επαγγελματία καλλιτέχνη. Φυσικά, η απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης είναι μεγάλη. Ίσως, όμως, και μόνο η επικαιροποίηση ενός τέτοιου κώδικα να επιτρέψει στον καλλιτέχνη να δημιουργεί αναπόσπαστος ως ένα βαθμό από το έργο του και κατ’ επέκταση να δημιουργηθεί γόνιμο έδαφος για την άνθιση της χορευτικής εγχώριας σκηνής».

Ρωτώντας την ωστόσο, για τις θυσίες και τις απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να υπακούσει μια νέα χορεύτρια και χορογράφος στην Ελλάδα σήμερα, εκείνη προτιμά να απαντήσει «από καρδιάς» όπως λέει. «Οι πρακτικές απαιτήσεις του συγκεκριμένου επαγγέλματος είναι καίριες, όμως κατά τη γνώμη μου, δεν είναι πρωτίστως αυτές που μας διατηρούν ή όχι ενεργούς στον κλάδο του χορού. Ενεργή χορεύτρια και χορογράφος στην Ελλάδα σήμερα σημαίνει θυμάμαι, είμαι παρών και αντιδρώ. Σημαίνει ανθρωπιά, θάρρος και συνειδητή επιλογή. Σημαίνει ‘αποτελεσματική δράση’, όπως αυτή ορίζεται από τη σκηνοθέτιδα Anne Bogart: ‘Πρώτα, βρες κάτι που εκτιμάς και τοποθέτησέ το στο κέντρο της ζωή σου. Ύστερα, αφιέρωσε τη ζωή σου σε αυτό που εκτιμάς, ώστε να γεννήσεις άλλες αξίες και πεποιθήσεις’».
Info: Το «The Box» παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας στις 22 Ιουλίου. Χορεύουν: Πηνελόπη Μωρούτ, Ιουλία Ζαχαράκη