Νέα αρχή για το Εργαστήριo Αρχαίου Δράματος του Εθνικού στους Δελφούς

΄Οσοι προνομιούχοι έχουν παρακολουθήσει αρχαία τραγωδία στο Θέατρο των Δελφών, κρεμασμένο στις πλαγιές των Φαιδριάδων – όπως και ο υπόλοιπος αρχαιολογικός χώρος – πιστώνονται μια μεγαλύτερη δόνηση στην δελφική εμπειρία μα και στην, εν γέννει, εμπειρία του αρχαίου δράματος. Δεν είναι τυχαίο που τα Εργαστήρια Αρχαίου Δράματος του Εθνικού Θεάτρου κατοίκησαν στο Ευρωπαϊκό Κέντρο των Δελφών για τέσσερα χρόνια. Και πως εκεί επιστρέφουν ξανά, σε μια επανεκκίνηση του σημαντικού θεσμού από τις 14 Ιουλίου και για δύο εβδομάδες.

Ειρήνη Μουντράκη: Όσο κι αν, καμιά φορά, νιώθουμε πάνω μας το βάρος της κληρονομιάς του αρχαίου δράματος, τόσο φέρουμε και την σπουδαία αυτή παράδοση ως προνόμιο

«Όσο κι αν, καμιά φορά, νιώθουμε πάνω μας το βάρος της κληρονομιάς του αρχαίου δράματος, τόσο φέρουμε και την σπουδαία αυτή παράδοση ως προνόμιο. Αν τα σταχυολογήσει κανείς, με κάποιο τρόπο, η μισή ελληνική θεατρική δραστηριότητα κινείται γύρω από το αρχαίο δράμα. Είναι μια ρίζα μας που μας βοηθά να αυτοπροσδιοριστούμε και καλλιτεχνικά και υπαρξιακά» εξηγεί η υπεύθυνη Δραματολογίου και Διεθνών Σχέσεων του Εθνικού θεάτρου, Ειρήνη Μουντράκη, υπεύθυνη συντονισμού και εκτέλεσης παραγωγής του θεσμού που επιτέλους αναζωογονείται.

Από το Εργαστήρι Αρχαίου Δράματος στο Αρχαίο Θέατρο των Δελφών το 2019.

Παρόλα αυτά, μοιάζει περισσότερο να καταναλώνουμε αρχαίο δράμα, παρά να εμβαθύνουμε σε αυτό. Μόνο το τρέχον θερινό ρεπερτόριο να μελετήσει κανείς, η αρχαία γραμματεία και τα αρχαιόθεμα κείμενα μονοπωλούν, σχεδόν, το ενδιαφέρον των παραγωγών που ανεβαίνουν· τις περισσότερες φορές μέσα από επίπεδες αναγνώσεις που στοχεύουν στην ευρεία αποδοχή. Αυτή την πραγματικότητα επιχειρεί, τρόπον τινά, να αποκαταστήσει το Διεθνές Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος του Εθνικού, αξιολογώντας την όπως λέει η κ. Μουντράκη ως «ζήτημα ευθύνης και πολιτιστικής πολιτικής. Χρειάζεται να επενδύσουμε στο μέλλον του αρχαίου δράματος και αυτό εξασφαλίζει το Εργαστήριο».

Θάνος Παπακωνσταντίνου: Δεν μπορεί να εξηγηθεί το διαχρονικό μας ενδιαφέρον ν’ ανεβάζουμε παραστάσεις αρχαίου δράματος χωρίς να δίνουμε εξίσου βαρύτητα στην ερευνητική διαδικασία

Την ίδια σκέψη συμμερίζεται και ο σκηνοθέτης Θάνος Παπακωνσταντίνου, ο φετινός διευθυντής του Διεθνούς Εργαστηρίου του Εθνικού. «Χωρίς καμιά εθνικοπατριωτική απόχρωση στα λόγια μου, έχουμε στην κουλτούρα μας το αρχαίο δράμα, έχουμε στην κουλτούρα μας τα ανοιχτά θέατρα όπου αυτό γεννήθηκε. Και, κατά συνέπεια, είναι απαραίτητο να υπάρξουν δομές που θα το προωθήσουν. Ειδικά από φορείς όπως το Εθνικό που έχουν όλα τα φόντα για να πράξουν. Διαφορετικά, δεν μπορεί να εξηγηθεί το διαχρονικό μας ενδιαφέρον ν’ ανεβάζουμε παραστάσεις αρχαίου δράματος χωρίς να δίνουμε εξίσου βαρύτητα στην ερευνητική διαδικασία. Σκεφτείτε πως αν μείνουμε μόνο στην παραστασιακή διαδικασία, θα εγκλωβιστούμε στην πίεση που μας ασκεί η ανάγκη ενός αποτελέσματος. Ο στόχος μιας παράστασης είναι μοιραίο να βάλει φρένο στην έρευνα. Και το αρχαίο δράμα είναι τόσο πλούσιο, ευρύ και συναρπαστικό που σε καλεί, προσφέροντας ανεξάντλητη τροφή για διάλογο και μελέτη».

Φετινός διευθυντής του Εργαστηρίου Αρχαίου Δράματος του Εθνικού Θέατρου, ο Θάνος Παπακωνσταντίνου.

Από τα πρώτα του σκηνοθετικά βήματα, ο Θάνος Παπακωνσταντίνου διακρίθηκε για την πειραματική σχέση του με τους αρχαίους μύθους, μελετώντας επί μακρόν την τριλογία της «Ορέστειας». Αποκορύφωμα στάθηκε το ντεμπούτο στην Επίδαυρο πάνω στην «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου το 2018. «Σε όλες τις σκηνοθεσίες μου, ακόμα κι αν δεν έχουν αμιγείς αναφορές στο αρχαίο δράμα, υπάρχει ένας χώρος εξερεύνησης γύρω από τη λειτουργία του Χορού ως πολυφωνικού συστήματος· δηλαδή τη συνύπαρξη όλων των ηθοποιών, χωρίς να εξαφανίζεται η υποκειμενικότητα τους. Ακόμα, και η δουλειά μου στην όπερα στηρίζεται σε αυτόν τον άξονα καθώς, όπως και το αρχαίο δράμα, έτσι και η όπερα στηρίζονται στον μουσικό κώδικα» παρατηρεί ο σκηνοθέτης.

Η φετινή διοργάνωση έρχεται σε συνέχεια ενός τετραετούς κύκλου που ξεκίνησε το 2016 μέχρι το 2019, όπου προσωπικότητες, κυρίως, της ελληνικής σκηνής, συνδεδεμένες με το αρχαίο δράμα, έδωσαν τον τόνο: Λυδία Κονιόρδου, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Κατερίνα Ευαγγελάτου και καλλιτέχνες από το Πανεπιστήμιο του Yale διηύθυναν διαδοχικά το Εργαστήριο. Ασφαλώς, η ερευνητική παράδοση του Εθνικού έχει ακόμα μεγαλύτερο παρελθόν, όταν η θεατρολόγος Ελένη Βαροπούλου θεσμοθετούσε το 2000 τις Θερινές Ακαδημίες Θεάτρου.

Το φετινό Εργαστήρι ξεκινά σήμερα με αφιέρωμα στον «Προφητικό λόγο»

Η παύση της πανδημίας όσο και η απροθυμία της, τότε, διοίκησης Λιγνάδη να δώσει συνέχεια στο Διεθνές Εργαστήρι του κόστισε δύο χρόνια αποχής. Φέτος, οι 15νθήμερες εργασίες του θα αφιερωθούν στον «Προφητικό λόγο» – κι όχι τυχαία. «Λαμβάνοντας υπόψη πως διανύουμε την πιο αβέβαιη εποχή της ανθρωπότητας, όπου όλος ο πλανήτης αγνοεί τι μέλλον του επιφυλάσσεται και καταλύεται κάθε του σταθερά, σκεπτόμενοι πως οι άνθρωποι παρακολουθούν κλονισμένοι τα γεγονότα να τους ξεπερνούν, επιστρέφουμε πίσω στην ανθρώπινη πρακτική και την ανάγκη της πρόβλεψης του μέλλοντος. Σε έναν τόπο που υπήρξε το κέντρο του φυσικού και υπερφυσικού κόσμου. Άλλωστε, ο προφητικός λόγος είναι ο κατ’ εξοχήν άξονας της τραγωδίας. Οι ήρωες του διαρκώς προσπαθούν να ξεφύγουν από αυτόν, μα τον βρίσκουν διαρκώς μπροστά τους» σημειώνει η Ειρήνη Μουντράκη· αναλύοντας τις προθέσεις της φετινής θεματικής που τελικά ερμηνεύουν την σημερινή υπαρξιακή μας κατάσταση και καλούν για την πραγμάτωση του αρχαίου δράματος στο τώρα.

Ο Παπακωνσταντίνου – με τη συνεργασία της Κωνσταντίνας Αγγελοπούλου (φωνητικό training) και της Κάντυ Καρρά (σωματικό training) – θα φιλτράει την αναφορά του στον προφητικό λόγο μέσα από την φιγούρα της Κασσάνδρας στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου «ένα πρόσωπο που προσεγγίζει μοναδικά την κατάσταση της μανίας και της μαντικής».

Στους Δελφούς, από αυτή την εβδομάδα, θα βρεθούν 32 νέοι επαγγελματίες του θεάτρου (ηθοποιοί, σκηνογράφοι, ενδυματολόγοι, χορογράφοι) εκ των οποίων και δύο Ουκρανές ηθοποιοί. Ως μια ένδειξη ελάχιστης αλληλεγγύης της ανθρωπιστικής κρίσης που ρημάζει την πατρίδα τους και προκαλεί τεράστια ανασφάλεια στον δυτικό κόσμο, το Εθνικό τους παρέχει υποτροφία για την παρακολούθηση του εργαστηρίου.

Κατά τα άλλα, οι συμμετοχές από το εξωτερικό είναι λιγότερες φέτος λόγω της ασταθούς διεθνούς συγκυρίας, ωστόσο τα σχέδια για το μέλλον του Εργαστηρίου δεν κοπάζουν.

Στους Δελφούς, από αυτή την εβδομάδα, θα βρεθούν 32 νέοι επαγγελματίες του θεάτρου.

Η Ειρήνη Μουντράκη οραματίζεται ένα θεσμό που δεν θα περιορίζεται στην συνθήκη ενός 15νθημερού και θα τροφοδοτεί δυναμικά τον διάλογο και την ανταλλαγή ιδεών και πρακτικών μεταξύ ελληνικών και φορέων του εξωτερικού για το αρχαίο δράμα.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Θάνος Παπακωνσταντίνου συνεισφέρει με την ιδέα ότι η συμμετοχή στο Διεθνές Εργαστήρι θα μπορούσε να αφορά μουσικούς και εικαστικούς, που ήδη εμπλέκονται στην παραστασιολογία της τραγωδίας. «Η τραγωδία είναι πολύ πιο κοντά στην μουσική αντίληψη της σκηνικής πράξης, παρά στη λογοτεχνία. Και γενικά, μιλάμε για έναν μηχανισμό με τεράστια ρευστότητα και άπειρους τρόπους προσέγγισης. Διαρκώς θα γεννιούνται νέες προτάσεις. Οπότε το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι ο θεσμός να ‘παντεταριστεί’, με έναν τρόπο, και να διαχυθεί στο εξωτερικό».