Γιάννης Μανταφούνης: Δημιουργώ μόνο συνεργατικά

Ίσως η Καλαμάτα να είναι η μόνη ’’επαρχιακή’’ ελληνική πόλη που οι κάτοικοι της είναι τόσο εξοικειωμένοι με τον σύγχρονο χορό. Το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, που έχει ’’ριζώσει ’’για τα καλά’’ στην πόλη, έχει χτίσει μέσα στα χρόνια ένα εντόπιο κοινό επίμονο και σταθερό που στηρίζει με την παρουσία του το Φεστιβάλ παράλληλα με τους επισκέπτες του. Δεν είναι άλλωστε παράδοξο ότι αρκετοί νέοι ‘‘σύγχρονοι χορευτές‘‘ έχουν καταγωγή από εκεί.

Το 28ο φέτος ξεκίνησε από τις 15 Ιουλίου με ένα πρόγραμμα πλούσιο που συμπεριλαμβάνει διεθνείς και Έλληνες χορογράφους. Θα κλείσει, στις 24 του μήνα με την παράσταση Scarbo του Γιάννη Μανταφούνη, σε συνδημιουργία με τη χορεύτρια και μουσικό Manon Parent, την οποία γνωρίσαμε στο έργο Sing the position του Μανταφούνη που είδαμε το 2018 στην Πειραιώς 260 του Φεστιβάλ Αθηνών.

Η χορογραφική γραφή του Γιάννη Μανταφούνη είναι ιδιωματική, αναγνωρίσιμη και συναρπαστική. Εξαιρετικός χορευτής ο ίδιος, έχει δημιουργήσει μία «χορογραφική μεθοδολογία», η οποία έχει διασχίσει πρώτα μέσα στο δικό του σώμα. Μία μεθοδολογία ανασκαφής προσανατολισμένη στο να δημιουργεί έργα. Μία εξάσκηση που καλλιεργεί δεξιότητες όπως η ενεργή αίσθηση του παρόντος, η αποδοχή, η ετοιμότητα αλλά και η αμοιβαιότητα. Μία ενεργοποίηση που κρατά την προσοχή αδιάλειπτα απασχολημένη, απελευθερωμένη από το «εγώ», το οποίο ωστόσο ως παρουσία και ως συναίσθημα δεν αγνοεί.

Ακόμη, έχει μία ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική ενώ πειραματίζεται συνεχώς με τις «συμβάσεις» μίας παράστασης, τι ισχύει δηλαδή ανάμεσα σε θεατές και περφόρμερ, τι καθορίζει τις σχέσεις της σκηνής με την πλατεία. Το Scarbo που θα κλείσει στις 24 Ιουλίου το φεστιβάλ της Καλαμάτας, «μία προσωπική ιστορία αποκαλύπτεται μέσω του χορού». Η χορεύτρια παραμένει στο επίκεντρο, ενώ «αμφισβητείται η θέση της παραδοσιακής αφήγησης στο χορό» και εμφανίζεται μία «εκδοχή της που είναι ταυτόχρονα αφηρημένη και εντελώς συγκεκριμένη».

Foto Credit: Marie-Laure Briane

Ξεκίνησα τις σπουδές μου ως χορευτής, πρώτα στην Κρατική Σχολή Χορού (ΚΣΟΤ) και μετά στο Conservatoir του Παρισιού, στο τμήμα του κλασσικού χορού. Έπειτα χόρεψα για κάποιο καιρό στην όπερα του Göteborg στους Nederlands Dans Theater (NDT) και στην ομάδα του Forsythe. Κάπου ανάμεσα σε όλα αυτά άρχισα και να χορογραφώ, ή μάλλον καλύτερα να δημιουργώ έργα. Έχω πλέον στην Ελβετία την δική μου ομάδα χορού.

Η χορογραφία είναι, για μένα, μία οργανωτική διαδικασία, ένα «καλό» εργαλείο για να εκφράσουμε κάποια ιδέα, ένα ιδανικό που σχετίζεται, μεταξύ άλλων με το σώμα, το χρόνο, τον χώρο, τις σχέσεις, την ενσώματη εμπειρία. Δημιουργούμε με αυτά τα «στοιχεία» οργανικές μορφές που διαμορφώνονται είτε μέσα από την αυτοσχεδιαστική κίνηση είτε μέσα από την «γραμμένη». Μπορεί λοιπόν η λέξη σήμερα να ονομάζει πολύ διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα, τα οποία άλλοτε περιλαμβάνουν αυτό που καταλαβαίνουμε ως χορό και άλλοτε όχι, σίγουρα στη δική μου περίπτωση σχετίζεται με την κίνηση και τον χορό.

Η δραματουργία, για μένα, έχει να κάνει με το έργο το ίδιο. Το πως μπορεί, για παράδειγμα [ένα έργο] να έχει συνοχή. Πώς πορευόμαστε μέσα στο χρόνο της παράστασης, πώς αντιλαμβανόμαστε τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτύσσονται, πώς και τί εργαλεία χρησιμοποιούμε για να μοιραστούμε με το κοινό τις διάφορες «θεματικές» του έργου.

Στιγμιότυπο από τη χορογραφία Scarbo @ean baptisite bucau

Η χορογραφική μου μεθοδολογία εξασκεί συνειδητά τους χορευτές/χορογράφους έτσι ώστε να μπορούν να δημιουργούν επί τόπου, επί σκηνής το έργο. Τα εργαλεία της μεθόδου έχουν διάφορα επίπεδα και διαβαθμίσεις. Υπάρχει το σωματικό τεχνικό [επίπεδο], το συναισθηματικό, εκείνο που αφορά την παρουσία. Αυτά τα τρία λειτουργούν ως βασικός κορμός. Τα υπόλοιπα προκύπτουν, εκδιπλώνονται σαν…. κλαδιά. Σε κάθε περίπτωση η χορογραφική μεθοδολογία προσανατολίζεται στο να δημιουργήσει έργο με συνοχή λαμβάνοντας υπόψη τις έννοιες του τόπου, του χρόνου και μία κάθε φορά θεματική. Δεν χρησιμοποιεί στοιχεία «άμεσης σύνθεσης» **(instantcomposition) τα οποία συναντάμε στον «κοινό» αυτοσχεδιασμό. Το έργο που δημιουργείται, παρόλο που δεν είναι καθόλου προαποφασισμένο, έχει σύνθεση. Έχει ξεκάθαρη αρχή, μέση και τέλος και είναι 100% παράσταση. Σε όλη αυτή τη διαδικασία η χορογραφία και η δραματουργία συμπλέκονται. Για αυτό το αποκάλεσα κάποια στιγμή «ζωντανή χορογραφία» (livechoreography) ή και «ζωντανή δραματουργία» (livedramaturgy).

Όλα τα έργα γίνονται πάντα από κοινού με τους χορευτές. Κάθε διαδικασία δημιουργίας είναι και για να ανακαλύπτουμε κάτι, να μετατοπιζόμαστε, όχι μόνο για να φτιάξουμε ένα ακόμη έργο.

Η συνεργασία είναι κάτι που οι μισοί από εμάς θέλουν να κάνουν ενώ οι άλλοι μισοί απεχθάνονται. Είναι μία άσκηση που δυσκολεύει το έργο μας, μας υποχρεώνει να επικοινωνούμε, να βρίσκουμε λύσεις εκεί που συνηθίζουμε να δίνουμε μάχες. Είναι μία λειτουργία δύσκολη, δεν είναι μία απλή υπόθεση και παρόλο που πολύς κόσμος πιστεύει σε αυτήν, ανάμεσα στους οποίους και εγώ πολύ, έχουμε ακόμη αρκετό δρόμο. Είναι όμως για μένα πολύ σημαντική. Δημιουργώ μόνο συνεργατικά. Όλα τα έργα γίνονται πάντα από κοινού με τους χορευτές. Κάθε διαδικασία δημιουργίας είναι και για να ανακαλύπτουμε κάτι, να μετατοπιζόμαστε, όχι μόνο για να φτιάξουμε ένα ακόμη έργο. Στο Scarbo δουλέψαμε με τη Manon ώστε να ανακαλύψει και η ίδια στοιχεία που την ενδιέφεραν, που επιθυμούσε ως ερμηνεύτρια. Επικεντρωθήκαμε λοιπόν στο πώς το συναίσθημα μπορεί να παράγει την κίνηση και πως η μουσική τον ρυθμό της δραματουργίας του έργου. Δουλέψαμε πως η παρουσία της ερμηνεύτριας μπορεί να αντικατοπτρίσει προσωπικές εμπειρίες και να τις μοιραστεί με το κοινό με τον πιο άμεσο τρόπο.

Στιγμιότυπο από τη χορογραφία Scarbo @ean baptisite bucau

Στο Scarbo η σύμβαση είναι…κλασσική. Είναι ένα έργο που παρουσιάζεται στη σκηνή, σε μετωπική σχέση με το κοινό και έχει αρχή, μέση, τέλος, μουσικότητα, σκηνές κτλ. Τα καινούρια στοιχεία που φέρνει αφορούν στην κίνηση, την παρουσία και την δραματουργία. Σε αυτό το έργο κάνει τη διαφορά η εμβάθυνση στη λεπτομέρεια. Ο «βαθμός» της λεπτομέρειας είναι τέτοιος που τελικά αλλάζει ριζικά την ερμηνεία της Manon. Είναι σαν ένα καλά κρυμμένο μυστική που σκάει σαν έκπληξη. Αλλά αυτά είναι κάτι που ανακαλύπτει κανείς από κοντά.

Για τον χώρο του χορού, κάποιοι θεωρούν ότι η Ελλάδα είναι το νέο Βέλγιο. Αυτό που άρεσε πολύ. Σημαίνει πως έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο

Όλο και πιο δυνατό, όλο και πιο συνειδητοποιημένο και για πρώτη φορά στο Παρίσι πριν λίγες μέρες άκουσα έναν συνάδελφο να λέει πως κάποιοι θεωρούν ότι η Ελλάδα είναι το νέο Βέλγιο. Αυτό που άρεσε πολύ. Σημαίνει πως έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο. Τώρα μένει να αποδείξουμε ότι αντέχουμε στον χρόνο συνεχίζοντας την ανοδική πορεία.

Τα πλάνα μου είναι πλέον γνωστά. Aπό το καλοκαίρι του 2023 και για πέντε χρόνια έχω επιλεγεί να αναλάβω την καλλιτεχνική διεύθυνση της Dresden Frankfurt Dance Company. Μετά από μία πολύμηνη διαδικασία και μέσω ενός απαιτητικού διαγωνισμού οι δύο επιτροπές επέλεξαν το πρότζεκτ που τους πρότεινα. Φαντάζομαι οι ιδέες μου αντιστοιχούν με ό,τι οραματίζονται για την ομάδα. Μία νέα περιπέτεια ή μπορεί καλύτερα, μία νέα εμπειρία αρχίζει. Πρώτη φορά ένας έλληνας χορογράφος αναλαμβάνει μία αντίστοιχη θέση. Μία νέα σελίδα και για τον ελληνικό χορό; Θα δούμε σε πέντε χρόνια τι έχουμε καταφέρει!