«Lapse»: Από τη ροή του ποταμού στον ρυθμό του κόσμου

Η μορφή μιας γυναίκας με κόκκινο πανωφόρι, που χορεύει αδιάκοπα στην επιφάνεια του νερού, ακολουθώντας πειθήνια το ρεύμα, κυριαρχεί, ακόμη κι όταν διακρίνεται μόνο σαν μια μικρή κόκκινη κουκίδα, στις εικόνες του Lars Jan που συνοδεύουν τα ηχοτοπία του Σταύρου Γασπαράτου, στην υποβλητική οπτικοακουστική εγκατάσταση «Lapse», που παρουσιάζεται στο αριστερό παρασκήνιο της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Lapse, Photo by Lars Jan, Design by Delta Pi

Γεωγραφικά εντοπισμένη η εικόνα, ακολουθεί τον ρου του ποταμού Αχελώου, από το Γεφύρι της Τέμπλας και τη Λίμνη Κρεμαστών, στην Ευρυτανία, μέχρι το χωριό Κατοχή και το Δέλτα του ποταμού, στην Αιτωλοακαρνανία. Μια απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων, που η γυναικεία φιγούρα διασχίζει, άλλοτε παρασυρμένη από το ρεύμα κι άλλοτε βυθισμένη μέσα στο νερό, σε μια αέναη χορευτική κίνηση, γεμάτη ρυθμό.

Αν η εικόνα είναι τοπικά προσδιορισμένη, ο ήχος ακολουθεί τις παγκοσμιοποιητικές ροές της εποχής μας, καθώς ο Σταύρος Γασπαράτος αντλεί από τις πολύβουες μητροπόλεις του κόσμου, τη Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες, το Μέξικο Σίτι, το Βερολίνο, το Παρίσι, το Λονδίνο, το Βουκουρέστι, το Τόκιο, τη Σαγκάη, το Ντουμπάι αλλά και την Αθήνα, καταγράφοντας αυτές τις ηχητικές διαδρομές του με ηχογράφηση 360 μοιρών. Στη συνέχεια, χάρη στην τεχνική που ονομάζεται time-lapse audio technique, ο ήχος συμπυκνώνεται χρονικά, χωρίς να υφίσταται καμία αλλοίωση.

Lapse, Photo by Lars Jan

Δημιουργείται έτσι ένα πολυδιάστατο ηχητικό μονοπάτι, όπου κάθε περιφερειακός ήχος έρχεται στο επίκεντρο, σε μια προσπάθεια ανάκτησης της συγκέντρωσης της ακοής μέσα στην πόλη. Σε συνδυασμό με τους μινιμαλιστικούς μουσικούς ήχους του, αποτελεί μια παράλληλη ροή με αυτήν της εικόνας, που παρά την φαινομενική επαναληπτικότητά της δεν είναι ποτέ η ίδια: Ποταμῷ γὰρ οὐκ ἔστιν ἐμβῆναι δὶς τῷ αὐτῷ – δεν μπαίνεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι…

Σε συνδυασμό με τον ιδιαίτερο τρόπο προβολής τού διάρκειας μίας ώρας κινηματογραφικού υλικού, που επιμένει να θυμίζει στον θεατή την κινηματογραφική φύση του, το «Lapse», αν και διατηρεί ένα στοιχειώδη αφηγηματικό κορμό, προσομοιάζει σε εκείνα τα μοντερνιστικά μυθιστορήματα που χρησιμοποιούν την τεχνικής της «ροής της συνείδησης» – μόνο που εδώ είναι η συνείδηση του θεατή που εκβάλλει σε μια τρίτη ροή, παράλληλη με αυτές του ήχου και της εικόνας.

Lapse, Photo by TheArchLabyrinth

Το «Lapse» αποτελεί μια εξαιρετική εμπειρία για τον θεατή του, χάρη και στις ερμηνεύτριες Δομινίκη Δρακοπούλου, Εμμανουέλα Πεχυνάκη, Έφη Κουτσάκου και Νηρέα Μαρκάκη, και θα παρουσιάζεται καθημερινά, μέχρι και τις 14 Αυγούστου, σε αδιάκοπη προβολή από τις 18.00 έως τις 22.00, με ελεύθερη είσοδο. Αποτελεί ανάθεση του SNF Nostos του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και επρόκειτο να παρουσιαστεί το καλοκαίρι του 2020, αλλά αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας. Δυο χρόνια μετά, οι θεατές έχουν την ευκαιρία να βυθιστούν μέσα στο έργο, ακολουθώντας το ρεύμα του ποταμού στους ήχους του κόσμου…

Ο Σταύρος Γασπαράτος είναι συνθέτης και sound artist. Εκτός από ατομικά έργα, έχει συνθέσει μουσική για χορό, θέατρο και κινηματογράφο, στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, για περισσότερες από 150 παραγωγές. Η μουσική του είναι μινιμαλιστική, πειραματική και instrumental, ενώ συνθέτει και site specific εγκαταστάσεις ήχου (sound installations). Από το 2017 είναι καλλιτεχνικός συντονιστής του Εργαστηρίου Transmedia της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, και από το 2019 μέλος του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Αθηνών. Από τα πιο γνωστά έργα του είναι η ηχητική εγκατάσταση για τα εγκαίνια του Μουσείου της Ακρόπολης (Αθήνα, 2009), το «Triple Echo» (2017), μια εγκατάσταση ήχου που του είχε αναθέσει το Onassis Cultural Center στη Νέα Υόρκη και το «Metamorposis», μια μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση ήχου που παρουσιάστηκε το 2017 στο Glass House (Connecticut, USA), ενώ το πιο καινοτόμο έργο του παραμένει το «Expanded Piano», μια συναυλία-ηχητική εγκατάσταση, που επαναπροσδιορίζει τη χρήση του ίδιου του οργάνου και έκανε πρεμιέρα στο EMPAC NY το 2014.

Ο Lars Jan είναι σκηνοθέτης, εικαστικός καλλιτέχνης και συγγραφέας, με έδρα το Λος Άντζελες. Ιδρυτής της Early Morning Opera, ενός ερευνητικού κέντρου που στρέφεται στα σημεία τομής μεταξύ διαφορετικών μορφών τέχνης. Έργα του Jan, όπως τα «Holoscenes», «The White Album», «The Institute of Memory (TIMe)» και «Abacus», έχουν παρουσιαστεί μεταξύ άλλων από το Whitney Museum, το Sundance Film Festival, το BAM Next Wave Festival, το Times Square Arts κ.α.