10 ταινίες του Στάνλεϊ Κιούμπρικ που άλλαξαν τον κινηματογράφο

Ο Στάνλει Κιούμπρικ γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου 1928, και κατάφερε να αφήσει το στίγμα του στον κινηματογράφο, με τις υπέροχες ταινίες του και τον ιδιαίτερο τρόπο σκηνοθεσίας του. Βασίζοντας τις ταινίες του σε βιβλία, γράφοντας ο ίδιος το σενάριο, και σκηνοθετώντας διαξονικά και με μεγάλη προσοχή κατάφερε να δημιουργήσει αριστουργήματα, τα οποία έβαλαν την βάση για το σινεμά όπως το ξέρουμε σήμερα.

Εμείς με αφορμή την πρόσφατη επέτειο της γέννησής του, ρίχνουμε μια ματιά στις 10 πιο εμβληματικές ταινίες του.

Έχοντας ήδη εδραιώσει την θέση του στη μεγάλη οθόνη, με ταινίες όπως το Το χρήμα της οργής (The Killing), ο Κιούμπρικ θέλησε να κάνει ένα πρότζεκτ που θα μπορούσε να τον ανεβάσει επίπεδο. Αυτή η ευκαιρία βρέθηκε μέσα στο σενάριο του Paths of Glory. Το Paths of Glory μιλάει για έναν αξιωματικό του Γαλλικού Στρατού που προσπαθεί να υπερασπιστεί τον ίδιο και τους 3 στρατιώτες του, που περνούν από στρατιωτικό νόμο καθώς αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε μία αποστολή αυτοκτονίας. Από τόσο νωρίς είναι που ξεκινά ο αντιπολεμικός και πολιτικός τόνος που αφήνει ο Κιούμπρικ σε σχεδόν όλες τις ταινίες του. Ο Κερκ Ντάγκλας είναι απαραίτητος πρωταγωνιστής σε αυτή την ταινία, και του δίνεται ένας αρκετά περίπλοκος ρόλος, καθώς αντιμετωπίζεται από τους ανωτέρους του αρνητικά, όταν αποφασίζει να δει τους στρατιώτες του σαν κάτι παραπάνω από αναλώσιμους, εκτιμώντας την αξία της ανθρώπινης ζωής. Στην σκηνοθεσία του ο Κιούμπρικ αποφάσισε να χρησιμοποιήσει στοιχεία της εποχής, για να μπορέσει να κάνει την ταινία να φαίνεται πιο ιστορική, και έτσι πιο αληθοφανής.

Θα ήταν μεγάλο λάθος να μιλήσουμε για Κιούμπρικ και να μην αναλύσουμε μία από τις πιο διάσημες ταινίες όλων των εποχών, που σίγουρα οι περισσότεροι έχουν δει. Αυτή βεβαίως δεν είναι άλλη από τον Σπάρτακο. Μία ταινία που παίζει κάθε χρόνο στην τηλεόραση την Μεγάλη Εβδομάδα. Η ιστορία πίσω από την δημιουργία αυτής της ταινίας δεν είναι και τόσο απλή. Το σενάριο ήταν αμφιλεγόμενο, καθώς ήταν γραμμένο από έναν σεναριογράφο που είχε μπει στην Μαύρη Λίστα του Χόλιγουντ, λόγω των κομουνιστικών του πεποιθήσεων, τον Ντάλτον Τράμπο. Έτσι το έργο αποφεύγει να είναι τόσο εθνικιστικό όσο παρόμοιες ταινίες της εποχής -με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Μπεν Χουρ. Συγκεντρώνεται στην ισότητα και την επανάσταση, στα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρ’ όλα αυτά, αποτελεί μία ταινία που θυμίζει πολύ λίγο τα στοιχεία του Κιούμπρικ, καθώς φαίνεται πως ακολουθεί ένα σενάριο στο οποίο δεν έχει βάλει το χεράκι του καθόλου. Η υπέροχη ερμηνεία του Κερκ Ντάγκλας και το φοβερό αυτό σενάριο, καταφέρνει για πάντα να κάνει αυτή την ταινία κλασσική.

Βασισμένο σε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, το Lolita είναι μία από τις ταινίες του Κιούμπρικ που δεν κατάφερε όσα μπορούσε. Μέχρι τώρα, ο Κιούμπρικ δεν είχε πειραματιστεί με τίποτε άλλο εκτός από δραματικές και σοβαρές ταινίες, οπότε από την μία μπορεί κανείς να πει πως τον βοήθησε πάρα πολύ στο να αναπτύξει το εύρος του. Το Lolita είναι βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νομπακόφ με το ίδιο όνομα, το οποίο εκδόθηκε το 1955. Είναι ένα βιβλίο που αναφέρεται στον παράφορο έρωτα ενός 40άρη καθηγητή με μία 14άχρονη κοπέλα. Και μόνο από αυτή την πλοκή καταλαβαίνει κανείς πως ήταν μία δύσκολη δουλειά. Ακόμα, η μαγεία που υπάρχει στο ίδιο το βιβλίο, βγαίνει μόνο από τον υπέροχο τρόπο γραφής του Νομπακόφ, κάτι που δεν αποτελεί εύκολη δουλειά για μία ταινία. Με πρωταγωνιστές τον James Mason και την Sue Lyon, καθώς και με το υπέροχο χιούμορ του Peter Sellers, μπορεί να έχει καλές ερμηνείες, και να έδωσε στον Νομπακόφ υποψηφιότητα για Καλύτερο σενάριο, όμως δεν θα πάψει ποτέ να αποτελεί μια υπερβολικά αμφιλεγόμενη ταινία.

Ο μόνος που θα μπορούσε ποτέ να μετατρέψει ένα από τα πιο τρομακτικά σενάρια όλου του 20ού αιώνα, την καταστροφή από πυρηνικά κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, σε κωμωδία, είναι ο Κιούμπρικ. Αφού άρχισε να εξοικειώνεται με το χιούμορ, κατάφερε να δέσει μεταξύ τους τον φόβο της καταστροφής του κόσμου από ανθρώπινα χέρια με τον σαρκασμό, σε μία υπέροχη μαύρη κωμωδία. Με την δεύτερη συνεργασία του με τον Peter Sellers, που αυτή την φορά έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, η ταινία αφήνει ιστορία. Αποτελεί ένα σχόλιο προς τους ηγέτες του πλανήτη, που κρατούν το μέλλον του πλανήτη στα χέρια τους και μπορούν να καταστρέψουν τα πάντα με το πάτημα ενός κουμπιού. Ο Peter Sellers καταλήγει να παίζει 3 διαφορετικούς ρόλους, και να χαρίζει απίστευτες ερμηνείες, με την πιο σπουδαία του ίδιου του Dr. Strangelove, που, αφού εύκολα αποδέχεται την καταστροφή του πλανήτη, γρήγορα σκαρφίζεται σχέδιο για το πως θα μπορέσει η ανθρωπότητα να επιβιώσει αφού η Γη μετατραπεί σε ερείπια. Μια ταινία πάντα επίκαιρη, που κέρδισε στον Κιούμπρικ υποψηφιότητα για 3 Όσκαρ.

Το 2001: A Space Odyssey είναι ίσως η πιο σημαντική ταινία όλων των εποχών -ίσως μετά την πρώτη ταινία που γυρίστηκε ποτέ, «Ένα τραίνο καταφθάνει στον σταθμό». Θα μπορούσε εύκολα να χαρακτηριστεί ως ένα παράθυρο, που κοιτά το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον ταυτόχρονα. Το γεγονός ότι αυτή η ταινία βγήκε το 1968 φαντάζει τρομακτικό. Με τον άνθρωπο να πατά πρώτη φορά στο φεγγάρι μόλις ένα χρόνο αργότερα, ήταν πολύ μπροστά για την εποχή της. Και όπως και κάθε άλλη ταινία του Κιούμπρικ, παραμένει επίκαιρη. Είναι ένα σχόλιο, μια προφητεία για το τι θα επιφέρει η τεχνολογική ανάπτυξη, για το πώς ο άνθρωπος για πάντα θα αναζητεί τον δημιουργό, και για το ποιος εν τέλει ελέγχει την ανθρώπινη ύπαρξη, πέρα από τον ίδιο. Βάζοντας τα θεμέλια για κάθε ταινία επιστημονικής φαντασίας από εκεί και πέρα και προβλέποντας πολλά από τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα, αποτελεί σημείο συζήτησης και ανάλυσης ακόμα και σήμερα.

Πολλά από τα έργα του Κιούμπρικ χαρακτηρίστηκαν αμφιλεγόμενα, κανένα όμως τόσο πολύ όσο το Κουρδιστό Πορτοκάλι, το οποίο αποτελεί μία πρωτοπόρα προσπάθεια ανάλυσης της βίας στην καθημερινότητα. Ακόμα και σήμερα, 50 χρόνια αργότερα, αποτελεί αντικείμενο συζήτησης, ενώ ακόμη τίθεται το ερώτημα εάν προωθεί την βία ή την κατακρίνει. Οι περισσότεροι καταφέρνουν να δουν πέρα από το ολοφάνερο, και να κατανοήσουν πως είναι μία σάτιρα προς την βία και την αθλιότητα του ανθρώπου, με τον Κιούμπρικ να προβλέπει ακόμη μια φορά πως θα εξελιχθεί η ανθρωπότητα στο μέλλον. Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Anthony Burgess, το Κουρδιστό Πορτοκάλι ακολουθεί μία συμμορία ανδρών σε μία δυστοπική Αγγλία και στον ρόλο του αρχηγού της συμμορίας αυτής βλέπουμε τον Alex DeLarge. Η ταινία τους ακολουθεί σε όλη τους την πορεία, όπου βιάζουν, βανδαλίζουν και παραβαίνουν τον νόμο με όποιον τρόπο μπορούν. Όταν ο Alex πιάνεται από την αστυνομία και μπαίνει φυλακή για ένα από τα αποτρόπαια εγκλήματά του, αποφασίζει για να μπορέσει να ξεφύγει από την ολοκλήρωση της ποινής του, καταλήγει να μπει σε μία πειραματική έρευνα, που με πλύση εγκεφάλου, μπορεί να περιορίσει τις βίαιες τάσεις του. Με την εξαιρετικά τρομακτική ερμηνεία του Malcolm McDowell (ο οποίος βέβαια είχε αποκαλέσει τον Κιούμπρικ “βάρβαβο” κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων), η ταινία αυτή είναι μία πολύ δύσκολη εμπειρία και αποδεικνύει πως ο κύριος χαρακτήρας δεν χρειάζεται πάντα να είναι συμπαθής.

Το Barry Lyndon θεωρείται η πιο όμορφη ταινία του Κιούμπρικ, που όμως εκτός από την ομορφιά της και τα αισθητικά πλάνα της καταφέρνει να είναι ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική καθ’ όλη την διάρκειά της, δηλαδή για 3 ώρες. Το Barry Lyndon ακολουθεί την ιστορία ενός φτωχού Ιρλανδού που καταφέρνει να ανέλθει στην ιεραρχία της Βρετανικής αριστοκρατίας. Αποπλανώντας μία χήρα αριστοκράτισσα, καταφέρνει να πάρει την κληρονομιά της και να γίνει και αυτός ένα με την αριστοκρατία του 18ου αιώνα. Βασισμένο στο βιβλίο του Makepeace Thackeray, και μαζί με τα υπέροχα κοστούμια και σκηνικά, καταφέρνει να μείνει στην ιστορία. Ταυτόχρονα, δεν παύει να είναι καταφέρνει να περάσει ένα αντιπολεμικό μήνυμα, αυτή την φορά με αφορμή τον Επταετή Πόλεμο της Αγγλίας. Μία ταινία που καταφέρνει να καλύπτει όλους τους τομείς, και να κερδίσει 4 Όσκαρ για την απίστευτη εμπειρία που έφερε στην μεγάλη οθόνη.

Έχει γίνει πλέον κατανοητό, πως ο Κιούμπρικ με το έργο του θέλησε να φέρει πιο κοντά στον κόσμο, και να κάνει πραγματικότητα τα αγαπημένα του βιβλία. Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο το επόμενο του έργο ήταν Η Λάμψη του Stephen King. Εάν όχι το καλύτερο, τότε ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του, η “Λάμψη” ένα υπέροχο παράδειγμα του πως η μοναξιά μπορεί να τρελάνει κάθε άνθρωπο. Υπήρξε βέβαια ένα μεγάλο πρόβλημα με την μεταφορά του στην μεγάλη οθόνη. Ο ίδιος ο συγγραφέας θεώρησε τελείως λανθασμένη την παραγωγή, λέγοντας πως απέχει απόλυτα από το βιβλίο του. Γι’ αυτό και θα ήταν καλύτερο, να παίρνουμε το βιβλίο και την ταινία σαν δύο ανόμοια πράγματα, σαν δύο σχεδόν διαφορετικές ιδέες. Ο Jack Torrance μαζί με την οικογένειά του μετακομίζουν στο ξενοδοχείο Overlook, για να το προσέχουν όσο παραμένει κλειστό το χειμώνα. Μερικά από τα στοιχεία που κάνουν τόσο τρομακτική την ιστορία αυτή είναι η ανεξήγητη ιστορία πίσω από το ξενοδοχείο, το “χάρισμα” του μικρού γιου της οικογένειας, Danny, να βλέπει και να μιλά σε πνεύματα, αλλά και η μητέρα που προσπαθεί να κρατήσει την ψυχραιμία της και να βοηθήσει τον άντρα της, όσο συμβαίνουν όλα αυτά. Ο Jack Nicholson δίνει την καλύτερή του ερμηνεία και κερδίζει επάξια μια θέση στους εφιάλτες σου για καιρό. Είναι και θα είναι ένα από τα πιο τρομακτικά θρίλερ όλων των εποχών, με υπέροχα visuals και χωρίς υπερβολές.

Το Full Metal Jacket αποτελεί την απόλυτη αντιπολεμική ταινία, η οποία μάλιστα χωρίζει την θεματική της ενότητα στην μέση, μιλώντας και για τα δεινά του πολέμου, αλλά και για την τοξική πλευρά του στρατού εξ ολοκλήρου. Το πρώτο μισό της ταινίας πραγματεύεται την εκπαίδευση των στρατιωτών της Αμερικής, που προετοιμάζονται για τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Οι απαίσιες σκληρές εικόνες και τα αποτρόπαια λόγια τα οποία ακούγονται σε αυτό το πρώτο μισό, κάνουν το αποκορύφωμά του ακόμα πιο τραγικό. Έτσι αυτή η ταινία θα μπορούσε εύκολα να χωριστεί στα δύο, καθώς το δεύτερο μισό μας μεταφέρει στην καρδιά του πολέμου, όπου οι Αμερικάνοι στρατιώτες διαπράττουν εγκλήματα πολέμου, αποκαλώντας τα καθήκον τους. Καταφέρνει να αφήσει το κοινό με πάρα πολλές απορίες, καθώς είναι απολύτως μπερδεμένο και δεν μπορεί κανείς να κατάλαβε εάν υπήρξε τέλος, όπως ακριβώς και ο ίδιος ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Ένα περίεργα διασκεδαστικό έργο που μιλά για την βία, και ταυτόχρονα βάζει τους στρατιώτες να τραγουδούν το τραγούδι του Μίκι Μάους, στον δρόμο προς τον επικείμενο θάνατο.

Μία ταινία – ωδή στην μανία του ανθρώπου. Μία ταινία φτιαγμένη για την εμμονή, που ακολουθεί την ιστορία του Bill, τον οποίο υποδύεται ο Tom Cruise, ο οποίος μπλέκει καταλάθος σε μία σεξουαλική αίρεση. Η σχέση του Tom Cruise και της Nicole Kidman, η οποία και στην πραγματικότητα ήταν περίεργη εκείνη την εποχή, καταφέρνει να τονίσει ακόμα καλύτερα την ταινία, όπου το ζευγάρι ταράζεται έντονα από την αίρεση. Η ερμηνεία του Tom Cruise ταιριάζει απόλυτα με την ταινία, βγάζοντας προς τα έξω τον τρόμο και την αγωνία που αντιμετωπίζει. Μετά από ένα τραγικό λάθος, ο Bill αποφασίζει πως δεν θέλει να είναι μέλος της αίρεσης, και προσπαθεί με νύχια και με δόντια να ξεμπλέξει, ενώ ταυτόχρονα αισθάνεται μονίμως πως τον παρακολουθούν -κάτι που μπορεί να είναι και αλήθεια. Αποτυπώνει απόλυτα ένα από τα πιο φοβερά συναισθήματα του ανθρώπου, την περιέργεια. Είναι γνωστό πως η περιέργεια σκότωσε την γάτα, και η ιστορία αυτή αντικατοπτρίζει ακριβώς αυτό.