Ποια είναι η σχέση του κινηματογράφου με τη Σύρο; Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του SIFF, Jacob Moe, απαντά

Μία ολόκληρη δεκαετία γεμάτη κινηματογράφο και πολιτισμό θα μετρήσει η Σύρος αυτόν τον Ιούλιο, με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου να σηκώνει αυλαία για την 10^η διοργάνωση του την Πέμπτη 28 Ιουλίου και να ολοκληρώνεται την Κυριακή 31 Ιουλίου.

Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου ενώνει τον κόσμο του κινηματογράφου με αυτόν της μουσικής αλλά και της ιστορίας, καθώς οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σε μεγάλης πολιτιστικής αξίας χώρους του νησιού. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, το SIFF αξιοποιεί την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού πραγματοποιώντας προβολές και δράσεις σε κάποια από τα πιο όμορφα σημεία του νησιού, από το Δημοτικό Θέατρο Απόλλων μέχρι και τον εμβληματικό οικισμό Ντελαγκράτσια, στον οποίο φιλοξενείται το αυτοσχέδιο drive-in του Φεστιβάλ.

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα, το οποίο περιλαμβάνει σπάνιες προβολές ταινιών, οπτικοακουστικές live περφόρμανς, εργαστήρια, ομιλίες και παράλληλες εκδηλώσεις, το φετινό Φεστιβάλ θα αναδείξει με τον δικό του μοναδικό τρόπο τη σπάνια ομορφιά της πρωτεύουσας των Κυκλάδων, ή αλλιώς της ελληνικής πρωτεύουσας του διεθνούς κινηματογράφου. Για τους στόχους, την ιστορία αλλά και το πρόγραμμα του SIFF μάς μίλησε ο συν-ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Jacob Moe.

“Η Ελλάδα με… επέλεξε, πριν την επιλέξω εγώ” λέει ο Jacob Moe

Η Ελλάδα με… επέλεξε, πριν την επιλέξω εγώ. Μεγαλώνοντας, επισκεπτόμουν αρκετά τη χώρα λόγω της μητέρας μου, η οποία είναι καθηγήτρια Νεοελληνικών στη Νέα Υόρκη. Αν και δεν είναι Ελληνίδα, ερωτεύτηκε τη γλώσσα και τη χώρα σε νεαρή ηλικία και έτσι «κληρονόμησα» και εγώ αυτήν την αγάπη. Όταν αποφοίτησα από το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης πριν από μια δεκαετία, ένιωσα σαν φυσική ανάγκη την εξερεύνηση των δυνατοτήτων που είχα στην Ελλάδα για το μέλλον μου.

Η πρώτη μου επαγγελματική εμπειρία στην Ελλάδα ήταν ουσιαστικά στον τομέα της μετάφρασης, όταν μου δόθηκε μία υποτροφία στην Ακαδημία Αθηνών, στο τμήμα Μετάφρασης Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Εκτός από τη σημαντική βελτίωση των ελληνικών μου, οι σπουδές αυτές μου έδωσαν και την πολύ σημαντική πρακτική εμπειρία να δουλέψω με διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς. Με τα χρόνια, άρχισα να βλέπω το φεστιβάλ κινηματογράφου αλλά και τη δουλειά μου σε αυτόν τον τομέα ως μια μετάφραση, μία διαδικασία δηλαδή, στην οποία θα έπρεπε να βρω κοινό νόημα σε διαφορετικά πλαίσια.

Και πάλι, κατά κάποιο τρόπο η Σύρος με διάλεξε. Ένας οικογενειακός μας φίλος με ρίζες από το νησί, μάς κάλεσε να περάσουμε ένα καλοκαίρι εκεί, 20 χρόνια πριν. Έτσι, βρέθηκα ξαφνικά να ταξιδεύω από το λύκειο της Νέας Υόρκης, στο χωριό Επισκοπείο της Σύρου. Με γοήτευσε η αρχιτεκτονική και η φυσική ομορφιά του νησιού, αλλά και οι κοσμοπολίτες και φιλόξενοι άνθρωποί του. Χρόνο με το χρόνο, μιας και από τότε κάθε καλοκαίρι επισκεπτόμασταν τη Σύρο με την οικογένειά μου, άρχιζα να καταγράφω τα ενδιαφέροντα μου αλλά και τις σπουδές μου, οι οποίες ήταν τελικά σχετικές με τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και στη συνέχεια με την οπτική ανθρωπολογία. Το Φεστιβάλ συνεπώς, ήταν το πρώτο αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας καταγραφής.

Φέτος ρωτάμε: «Ποια είναι η σχέση του κινηματογράφου με τον τόπο και συγκεκριμένα με τη Σύρο;»

Όπως είπε κάποτε και ο Πορτογάλος ποιητής Φερνάντο Πεσσόα, “τα ξεκινήματα είναι αυθόρμητα“. Αυτό ακριβώς ισχύει και για το δικό μας ξεκίνημα, καθώς το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου ήταν περισσότερο μία παρόρμηση, παρά ένα καλά δομημένο σχέδιο. Ξεκινήσαμε πριν 10 χρόνια μια μικρή καμπάνια ώστε να λάβουμε χρηματοδότηση από το κοινό, ζητώντας από φίλους μας από τις ΗΠΑ και την Ελλάδα να συνεισφέρουν. Η καμπάνια μας στέφθηκε με επιτυχία και τελικά μπορέσαμε να πραγματοποιήσουμε το πρώτο μας Φεστιβάλ το 2013. Έκτοτε, αποκτήσαμε μια συνεχή πρόκληση και πρέπει κάθε χρόνο να βρίσκουμε επαρκή υποστήριξη για τη συνέχιση του Φεστιβάλ.

Λόγω των ιδιαίτερα αντίξοων συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι μη κερδοσκοπικοί και οι πολιτιστικοί οργανισμοί στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης μακροπρόθεσμης κρατικής χρηματοδότησης, κάτι τέτοιο είναι αρκετά δύσκολο. Ευτυχώς όμως, στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετοί ιδιωτικοί φορείς οι οποίοι οραματίζονται το μέλλον του πολιτισμού, όπως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο είναι χορηγός του Φεστιβάλ εδώ και χρόνια. Ταυτόχρονα, το νησί έχει υποστηρίξει το Φεστιβάλ μας με πολλούς τρόπους από την αρχή του. Οι τοπικές εφημερίδες παρέχουν την κάλυψη του SIFF στον Τύπο, οι δήμοι και τα πανεπιστήμια του νησιού μάς παρέχουν τους χώρους για τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ, ενώ οι επιχειρήσεις της Σύρου συνεισφέρουν με όποιον τρόπο μπορούν κάθε χρόνο.

Σχετικά με τον πρώτο χρόνο ζωής του Φεστιβάλ μας, το 2013, πιο έντονα από όλα θυμάμαι πως ψάχναμε μία χορηγία η οποία θα κάλυπτε το “catering” της τελευταίας εκδήλωσης του SIFF. Τότε, βρήκαμε μία τοπική πιτσαρία, η οποία τελικά μας έδωσε περισσότερες πίτσες από αυτές που περιμέναμε και αυτό οδήγησε σε ένα αυτοσχέδιο πάρτι, κατά τη διάρκεια της προβολής της ταινίας «Βαλκανιζατέρ» του Σωτήρη Γκορίτσα!

Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου είναι στην ουσία μία μεγάλη κοινότητα! Με τα χρόνια, έχουμε καταλήξει σε ένα μοντέλο επιμέλειας, το οποίο επιδιώκει να δημιουργήσει μια ενιαία εμπειρία για όλο το κοινό, χωρίς όμως οι ταυτόχρονες προβολές να ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Το σκεφτόμαστε ως ένα «σημείο αναφοράς» για τον κινηματογράφο και τη μουσική, «απλωμένο» όμως σε αρκετές ημέρες και σε πολλές διαφορετικές τοποθεσίες. Αυτός είναι και ο λόγος που επιλέγουμε μία συγκεκριμένη θεματική και κάθε χρόνο θέτουμε μια ερώτηση, η οποία θα απαντηθεί κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ με διαφορετικούς τρόπους, τόσο από εμάς, όσο και από το κοινό. Φέτος ρωτάμε: «Ποια είναι η σχέση του κινηματογράφου με τον τόπο και συγκεκριμένα με τη Σύρο;»

Μερικά στιγμιότυπα που ξεχωρίζουν για εμάς είναι η βραδιά έναρξης, η οποία θα γίνει με την πρεμιέρα μιας νέας ψηφιακής βερσιόν του ντοκιμαντέρ από το 1965, «Σύρος, Το δαντελένιο νησί», του σκηνοθέτη Αντώνη Αλμπανόπουλου, καθώς και η βραδιά λήξης, η οποία θα περιλαμβάνει μια Live performance του μουσικού Πάνου Αλεξιάδη στο Θέατρο Απόλλων, ακολουθούμενη από ένα εορταστικό αφιέρωμα στην τέχνη της παραδοσιακής ναυπηγικής, στην παραθαλάσσια γειτονιά Βαπόρια, της Ερμούπολης. Σε αυτό το αφιέρωμα θα συμμετέχουν διάφορα παραδοσιακά σκάφη της Σύρου, τα οποία θα συνυπάρχουν με τις φωτιστικές παρεμβάσεις μιας ομάδας αρχιτεκτόνων από την Ελλάδα και την Ελβετία. Και φυσικά, υπάρχουν πολλά περισσότερα «διαμάντια» στο πρόγραμμα του φεστιβάλ.

Το Φεστιβάλ αφορά τη δημιουργία μιας προσωρινής ουτοπίας, η οποία γιορτάζει τη δύναμη της κινούμενης εικόνας και τον τόπο της Σύρου

Η επιλογή των ταινιών του Φεστιβάλ είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει ατομική έρευνα, ομαδικές συνομιλίες και κυρίως προσέγγιση ατόμων, οργανισμών, διάφορων ταινιοθηκών αλλά και φεστιβάλ, από όλο τον κόσμο. Εάν υπάρχει ένας συγκεκριμένος σκηνοθέτης του οποίου η δουλειά μας ενδιαφέρει, συχνά επικοινωνούμε απευθείας μαζί του για να δούμε αν έχει κάτι που ταιριάζει στο τρέχον θέμα μας. Αναφερόμενος και πάλι στον τομέα της μετάφρασης, προσωπικά σκέφτομαι πάντα τους τρόπους με τους οποίους μια ταινία μπορεί να «μεταφραστεί» και να βγάλει κάποιο συγκεκριμένο νόημα σε κάθε έναν από τους επισκέπτες και τους διοργανωτές του SIFF.

Πιο συγκεκριμένα δηλαδή,  ψάχνω να βρω τρόπους όπου μια συγκεκριμένη ταινία θα έχει απήχηση αρχικά σε έναν εργαζόμενο στο ναυπηγείο Ταρσανάς, ο οποίος μας βοήθησε να οργανώσουμε την προβολή εκεί, πώς θα συνδέεται με έναν μαθητή ο οποίος παίζει ποδόσφαιρο στην κεντρική πλατεία της Ερμούπολης, η οποία φιλοξενεί την προβολή, ή σε πόσο θα αφορά έναν επιμελητή, ο οποίος μας επισκέπτεται από τη Νέα Υόρκη; Χρειάζεται μια πολύ λεπτή ισορροπία, αλλά προσπαθούμε να επιλέξουμε ταινίες που να επικοινωνούν αποτελεσματικά με το κοινό, στο σύνολό του.

Το SIFF είναι μία ετήσια, αλλά εφήμερη συνάντηση, η οποία πλέον μοιάζει με μια ετήσια συνθήκη, ένα είδος άρρητης συμφωνίας που έγινε ανάμεσα σε εμάς τους διοργανωτές του φεστιβάλ, στις κοινότητες της Σύρου που υποστηρίζουν το φεστιβάλ, αλλά και στο τοπικό και διεθνές κοινό μας. Συνεπώς, το Φεστιβάλ αφορά τη δημιουργία μιας προσωρινής ουτοπίας, η οποία γιορτάζει τη δύναμη της κινούμενης εικόνας και τον τόπο της Σύρου. Και αυτή είναι μια δεσμευτική «συνάρτηση», η οποία με την πάροδο του χρόνου προσφέρει όλο και περισσότερα κέρδη και ακόμα μεγαλύτερη έμπνευση.