Η Ειρήνη Δράκου μάς μιλά για την καλλιτεχνική όαση που δημιούργησε στην Άνδρο

Στην Παραλία του Νειμποριού, σε απόσταση αναπνοής από τη Χώρα της Άνδρου, συναντήσαμε το Κτήμα Ηλίανθος, έναν ονειρικό χώρο, στον οποίο η Ειρήνη Δράκου, έχει στεγάσει το καλλιτεχνικό της όραμα.

Ανδρειώτισσα η ίδια, επέλεξε να επιστρέψει στο νησί της και να τοποθετήσει εκεί την ΆΫΛΑ, ένα κέντρο για την έρευνα πάνω στις Παραστατικές Τέχνες, την Αρχιτεκτονική και το Περιβάλλον, το οποίο δημιούργησε με τον σύντροφο της Ευάγγελο Παπαδάκη. Σ’ αυτόν τον πολύ ιδιαίτερο χώρο, οι δυο τους παρουσίασαν φέτος το καλοκαίρι την παράσταση «Συνάντησέ με στην έξοδο», ένα πολύ ενδιαφέρον θεατρικό project που προέκυψε από το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο Άμλετ συναντά την Ηλέκτρα», έναν διάλογο ανάμεσα στην Ειρήνη Δράκου και τον Πολωνό ηθοποιό και σκηνοθέτη Przemysław Błaszczak.

Η δραστήρια δημιουργός μάς μιλά για αυτή την παράσταση αλλά και για το πώς ονειρεύεται η ΆΫΛΑ να συμβάλλει στην πολιτιστική άνθηση του αγαπημένου της νησιού.

Στιγμιότυπο από την παράσταση “Συνάντησέ με στην έξοδο” στην οποία η Ειρήνη Δράκου υπογράφει το κείμενο και τη σκηνοθεσία

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Άνδρο, έφυγα για σπουδές κι έχω επιστρέψει συνειδητά για να ζήσω μόνιμα τα τελευταία τρία χρόνια. Η απόφαση αυτή ήταν περισσότερο μια ανατροπή στα μέχρι τότε σχέδια μου και εντελώς ασύμβατη με τη δουλειά μου τουλάχιστον σε ότι αφορά τις επαγγελματικές επιλογές που μπορεί να έχει ένας καλλιτέχνης που ζει στην περιφέρεια σήμερα. Εδώ όμως με φέρνει ο έρωτας και η βασική μου ανάγκη να υπάρξω ως άνθρωπος-καλλιτέχνης σήμερα που μου δίνει και το κουράγιο και την έμπνευση να παλέψω κι οποιαδήποτε επαγγελματική πραγματικότητα όσο δύσκολη κι αν είναι.

Πρόκειται για ένα όνειρο που στο μυαλό μου είχε μετατεθεί για αργότερα αλλά η συνθήκη του κορονοϊού παραδόξως επιτάχυνε την υλοποίηση του. Ως παιδί που μεγάλωσε στην επαρχία ένιωθα πάντα όλα αυτά τα χρόνια μια τεράστια νοσταλγία για το καταπληκτικό, άγριο, ανεξάντλητο και μυστικό βασίλειο της φύσης καθώς και για τους παλιούς πολιτισμούς και παραδόσεις. Ενώ αγαπώ πολύ την Αθήνα που είναι και η πόλη που έχω ζήσει τα περισσότερα και πιο δημιουργικά χρόνιά της ζωής μου, τη θεωρούσα πάντα ως πέρασμα. Όπως παλιά ήταν τα σημεία που περνούσαν τα καραβάνια. Ένα χωνευτήρι διαφορετικών πολιτισμών. Σήμερα όμως και ειδικά εξ αιτίας της πανδημίας νομίζω το νιώσαμε αρκετοί κι ακόμη περισσότερο ότι οι μεγάλες πόλεις είναι αβίωτες, μοιάζουν περισσότερο μ’ ένα μεγάλο στομάχι που πλέον δεν μπορεί να χωνέψει τίποτα. Σίγουρα ο ρόλος του καλλιτέχνη ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση ίσως να είναι διπλά σημαντικός για να αναδείξει αυτή την ανάγκη για χώρο και αναπνοή αλλά ο δικός μου ρόλος και το προσωπικό κάλεσμα νιώθω ότι είναι να επιστρέψω εκεί που υπάρχει χώρος και ερημιά και ακόμη και σε κοινωνικό επίπεδο σε ότι αφορά τους ανθρώπους μια ακατέργαστη ανάγκη για επιστροφή στο δέος. Προσωπικά είχα την ανάγκη να επιστρέψω στην πηγή και να βρω ένα λιμάνι απ’ το οποίο θα μπορώ πάλι να φεύγω.

Στο κτήμα Ηλίανθος φτιάξαμε μια βάση που θα μπορεί να φιλοξενεί καλλιτεχνικές δουλειές από διάφορα καλλιτεχνικά αλλά και μη πεδία και θα έχει ως στόχο την αλληλεπίδραση τόσο με άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες όσο και το να δημιουργήσει γέφυρες και να εμπλέξει δημιουργικά και την τοπική κοινωνία.

Ο χώρος που δημιουργήσαμε με τον Ευάγγελο μέσα στο κτήμα Ηλίανθος προέκυψε μάλλον από θαύμα μέσα στην περίοδο των πολύ περιέργων περασμένων δύο χρόνων όταν παράλληλα με το έργο και την παράσταση που ετοίμαζα οι συνθήκες μας οδήγησαν στη δημιουργία ενός χώρου που να μπορεί να φιλοξενεί τόσο παραστάσεις όσο και εργαστήρια κοντά στη φύση όσο και φεστιβάλ με αφορμή το κοινό μας όραμα για μια αυθεντική και αποκεντρωμένη τέχνη. Μια βάση που θα μπορεί να φιλοξενεί καλλιτεχνικές δουλειές από διάφορα καλλιτεχνικά και μη πεδία και θα έχει ως στόχο την αλληλεπίδραση τόσο με άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες όσο και το να δημιουργήσει γέφυρες και να εμπλέξει δημιουργικά και την τοπική κοινωνία.

Μια από τις κύριες χρήσεις στις οποίες στοχεύουμε είναι τα καλλιτεχνικά residencies, οι θερινές ακαδημίες και καλλιτεχνικά εργαστήρια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, σε δύο ταχύτητες. Η μια θα αφορά σε καλλιτεχνικά σχολεία και φυτώρια για εφήβους και η άλλη στοχεύει σ’ ένα κάλεσμα σε επαγγελματίες καλλιτέχνες που εστιάζουν στην έρευνα, στη δικτύωση, στην εξωστρέφεια και το ταξίδι. Μας ενδιαφέρει ο χώρος αυτός να λειτουργήσει τόσο ως χώρος φιλοξενίας τέτοιων δράσεων όσο και ως ορμητήριο κι αφετηρία για αντίστοιχες συνεργασίες και ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ήρθα στην Άνδρο γιατί ένιωσα ότι δεν έχω άλλο χρόνο για μη δημιουργικό ξόδεμα. Ότι έπρεπε πλέον να εστιάσω και να εμβαθύνω αναζητώντας περισσότερο ησυχία και ενδοσκόπηση σ’ αυτή τη δουλειά που λέγεται τέχνη και να πάω εκεί που μ’ έχουν ανάγκη.

Τώρα που βλέπω πλέον το χώρο σχεδόν έτοιμο καταλήγω ότι η μεγαλύτερη δυσκολία με την οποία έπρεπε τελικά να παλέψουμε είναι τα κοινωνικά στερεότυπα και οι φόβοι μας. Ο χώρος αυτός που εξελίχθηκε παράλληλα με τη δημιουργία του έργου-παράστασης “Συνάντησε με στην Έξοδο” ήταν μια τεράστια διαδικασία αφαίρεσης κι επιστροφής στα ουσιώδη, τόσο σε ότι αφορά τις σχέσεις και τους ανθρώπους που γνωρίσαμε και που συμμετείχαν στην υλοποίηση του όσο και σε ότι χρειάστηκε να αποχαιρετήσουμε στη διαδρομή αυτή.

Με συγκινητική απλότητα και θερμή ανταπόκριση. Ήταν σα να μας περιμένανε. Προσωπικά ένιωσα τεράστιά γενναιοδωρία από μέρους τους σαν αυτό που δημιουργήσαμε να είναι παιδί τους γιατί μεγάλωσα εδώ και μπορώ ν’ αναγνωρίσω στα μάτια τους τι σημαίνει για εκείνους μια τέτοια προσπάθεια.

Προσωπικά ένιωσα ότι δεν έχω άλλο χρόνο για μη δημιουργικό ξόδεμα. Ότι έπρεπε πλέον να εστιάσω και να εμβαθύνω αναζητώντας περισσότερο ησυχία και ενδοσκόπηση σ’ αυτή τη δουλειά που λέγεται τέχνη και να πάω εκεί που μ’ έχουν ανάγκη. Ακόμη διερευνώ αυτό το κάλεσμα. Αλλά το σίγουρο είναι πως νιώθω ότι ο τόπος αυτός για εμένα αυτή τη στιγμή είναι μια κερκόπορτα τόσο προς τα μέσα όσο και προς τα έξω.

Δεν είχα ποτέ σταθερές ακλόνητες και πάγιες αποφάσεις για το που θα μείνω ή τι δουλειά θα κάνω. Δεν είμαι από τα παιδιά που ονειρευόταν να γίνουν ηθοποιοί, ούτε το ποίημα μου δεν έλεγα. Ήμουν ένα πολύ δειλό και μοναχικό παιδί και νομίζω ότι μάλλον έτσι παραμένω. Ειλικρινά δεν ξέρω που θα με βγάλει η ζωή και μόνο μ’αυτή την ελαφρότητα μπορώ να πορευτώ. Δεν ξέρω. Δε νιώθω όμως ταγμένη σε κάτι, σχέση, δουλειά, τόπο και όποτε το ένιωσα στη ζωή μου αποδείχθηκε μεγάλη παγίδα. Αυτό που με παρηγορεί και είναι απελευθερωτικό για μένα είναι ότι τριγύρω μου απλώνεται τεράστια η θάλασσα κι ότι εγώ έχω βρει ένα λιμάνι απ’ το οποίο μπορώ να φεύγω και να επιστρέφω.

Αρχικά σαν ένας διάλογος ανάμεσα σε δύο καλλιτέχνες μετά από μια πρόσκληση μου στον Πολωνό ηθοποιό/σκηνοθέτη Przemysław Błaszczak να συνδιαλλαγούμε με αφορμή δύο κεντρικά πρόσωπα της παγκόσμιας δραματουργίας τον Άμλετ και την Ηλέκτρα με φόντο τη Ευρώπη και τα ζωτικά ζητήματα της δημοκρατίας ή της προσφυγιάς σήμερα. Η έρευνα ολοκληρώθηκε στις δύο χώρες Ελλάδα και Πολωνία αλλά αναγκαστήκαμε να παγώσουμε αυτή την προσπάθεια που αρχικά στόχευε στη δημιουργία καταρχήν ενός χορικού κειμένου και στη συμμετοχή περισσότερου κόσμου στην παράσταση λόγω Κορονοϊού. Στην πορεία προέκυψε από πλευράς μου αυτό το λοξοδρόμημα μιας και το έργο συνέχιζε να σπρώχνει από μέσα και από το ‘Ο Α. συναντά την Ηλέκτρα’ έφτασα στο ‘Συνάντησε με στην Έξοδο’ σαν ένας διάλογος με κάποιον που με ονειρεύεται ή τον ονειρεύομαι. Εγώ μια ηθοποιός από το Νότο, η Ηλέκτρα, κι εκείνος ένας σκηνοθέτης από τον Βορρά, ο Άμλετ ή απλά στο δικό μου έργο ο Α.

Είναι απελευθερωτικό για μένα ότι τριγύρω μου απλώνεται τεράστια η θάλασσα κι ότι εγώ έχω βρει ένα λιμάνι απ’ το οποίο μπορώ να φεύγω και να επιστρέφω.

Απ’ την αρχή σ’ αυτή την εργασία είχα μπροστά μου δύο μονοπάτια. Το ένα ήταν αυτό της μελέτης της συνολικής δραματουργίας που αφορά τον Άμλετ και την Ηλέκτρα. Από αυτή τη διαδρομή ενσταλάχτηκαν μέσα μου θραύσματα σαν σταλαγμίτες και ερωτήματα σαν σταλακτίτες κυρίως από την Ηλέκτρα του Όφμανσταλ αλλά και των τριών Τραγικών ή τον Άμλετ του Σάιξπηρ σε μετάφραση Χειμωνά και του Άμλετ του Μύλλερ στη Μηχανή Άμλετ. Μου έκαναν εντύπωση ιδιαίτερα τα σημεία προς την έξοδο ή το τέλος του έργου και εκεί ένιωθα πάντα ένα υπόγειο σεισμό σαν να εγκυμονούν συνεχώς ένα νέο έργο. Χαρακτηριστικές τέτοιες στιγμές στα κείμενα αυτά αν μπορώ τις συνοψίσω λίγο πρόχειρα είναι στο τέλος της Όρέστειας του Αισχύλου η απουσία της Ηλέκτρας στον Άρειο Πάγο, το τέλος του Όφμανσταλ που η ηρωίδα του στο κάλεσμα του αδερφών της να κατέβει μ’ έναν τρόπο μαζί τους στο δρόμο απαντά ‘Σώπα και Χόρευε’, η φράση προς το τέλος της Μηχανής Άμλετ ‘Η Επανάσταση ξεκινά μ έναν περίπατο’ και το δικό του κάλεσμα προς την Ηλέκτρα ‘να επιστρέψει μ ‘ ένα κουζινομάχαιρο στο χέρι’ όλα αυτά κι άλλες στιγμές και θραύσματα από αυτή τη μελέτη λειτούργησαν σαν μικρές κλειδωμένες προφητείες που κουβάλησα μαζί μου στην πρόβα έξω στο δρόμο. Αυτό ήταν το δεύτερο μονοπάτι. Όταν επιχείρησα να προβάλω τα σύμβολα του μύθου στην σύγχρονη πραγματικότητα τόσο μέσα από τις συνεντεύξεις του απλού κόσμο και κάποιων σύγχρονων διανοητών που μ’ ενδιέφερε η σκέψη τους και κυρίως όταν μετέφερα όλο αυτό το υλικό μαζί με τα ερωτήματα μας στις πρόβες έξω στο δρόμο και στα μέρη- κλειδιά που επισκεφτήκαμε αρχικά με τον Przemysław μέσα στην πόλη του Wraclaw και της Αθήνας και στην συνέχεια της πρόβας αυτής στην πορεία μόνη μου. Το δεύτερο μονοπάτι θα λεγε κανείς είναι αυτό το απογαλακτισμού από όση σκέψη μελάνη και έργο προηγήθηκε και η πορεία προς την ανακάλυψη της ποιητικής πόλης, μιας μυστικής πόλης που την έχουμε όλοι ανάγκη. Εκεί γεννήθηκε και το νέο έργο. Για την ακρίβεια δύο έργα. Το ένα είναι το ‘Συνάντησε με στην Έξοδο’ που προέκυψε από τα ημερολόγια μου από τις πρόβες αυτές έξω στην πόλη. Το άλλο έργο είναι ακόμη μυστικό και κοιμάται στο συρτάρι μου αλλά νιώθω τον ίδιο ενθουσιασμό και ίσως μεγαλύτερο δέσιμο και μ’ εκείνο το υλικό.

Είμαι ένα παιδί που μεγάλωσε κι έμαθε να επιβιώνει σ’ ένα μέρος που ζει απ’ τον τουρισμό και η ηρωίδα μου είναι μια ηθοποιός που έρχεται να ζητήσει δουλειά στο στοιχειωμένο ξενοδοχείο Ευρώπη και την προσλαμβάνουν ως καθαρίστρια… Σ’ ένα ξενοδοχείο που την νύχτα από μακριά με τ’ αναμμένα φώτα του και την χρωματιστή του μαρκίζα δείχνει υπερπολυτελές αλλά μόλις ξημερώσει στη θέση του συναντά κανείς ερείπια, σαν κι αυτά των ξενοδοχείων Ξενία. Νομίζω ότι αυτή η συνθήκη από μόνη της λέει τα πάντα για τις δικές μου αναφορές.

Νομίζω σαν κάτι πολύ φυσικό αλλά και παράδοξο μιας και αυτό που πήρα ήταν πολλές σφιχτές αγκαλιές, θερμά βλέμματα και ελάχιστες ερωτήσεις. Δεν ξέρω να σας πω, σίγουρα πάντως αναγνώρισα την ανάγκη των ανθρώπων για μια τέτοια εμπειρία και μια βουβή συνενοχή που για μένα ήταν πολύτιμη.

Η παράσταση αυτή επιχορηγείται αρχικά από το ΥΠΠΟΑ και στην προσπάθεια αυτή μας στήριξαν πολύ στην παρούσα φάση ο κόσμος, και η τοπική κοινωνία της Άνδρου. Επίσης χορηγός μας είναι η Golden Star Ferries.

Το πλάνο είναι να συνεχιστεί το ‘Συνάντησε με στην Έξοδο’ για κάποιες παραστάσεις στην Αθήνα και μετά να συνεχίσουμε με μια περιοδεία. Ακόμη διερευνούμε τους επόμενους σταθμούς αυτής της δουλειάς καθώς και το χώρο και τις ημερομηνίες που θα παιχτεί στην Αθήνα ή αλλού.

Να πατούν ένα ένα στη γη, να μπορούν ν’ ακούν και ν’ ανακαλύπτουν το δρόμο.