«Έλεγαν πως είναι αδύνατο»: Πώς η Παναγία των Παρισίων θα αναβιώσει με μεσαιωνικές τεχνικές

Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων είχε οικοδομηθεί με τεχνικές μια άλλης εποχής και μετά την καταστροφή του, πολλοί ήταν εκείνοι που υποστήριζαν πως θα ήταν αδύνατο να ανεγερθεί εκ νέου με έναν ιστορικά πιστό τρόπο. Από ό,τι φαίνεται όμως, ένα αρχαιολογικό πείραμα θα καταφέρει να αναβιώσει τον ναό.

Πίσω στο 1253μΧ, ο ευγενής Γκίλμπερτ Κουρτενέι φεύγει από το κάστρο Γκεντελόν για να πολεμήσει στις Σταυροφορίες, αφήνοντας πίσω τη γυναίκα του υπεύθυνη για τους εργάτες που χτίζουν το νέο σπίτι της οικογένειας: ένα μικρό κάστρο που αρμόζει στην κοινωνική του θέση ως ιππότης στην υπηρεσία του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΧ.

Σήμερα, σε ένα ξέφωτο του δάσους στη βόρεια Βουργουνδία, η ιστορία ξαναγράφεται υπό τον ήχο της σμίλης πάνω στην πέτρα και του τσεκουριού πάνω στο ξύλο, καθώς τεχνίτες του 21ου αιώνα μαθαίνουν και τελειοποιούν τις ξεχασμένες μεσαιωνικές τεχνικές.

Το «πρότζεκτ Guédelon» είχε σχεδιαστεί ως μια άσκηση «πειραματικής αρχαιολογίας» πριν από 25 χρόνια. Η ιδέα ήταν να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά εργαλεία και μέθοδοι που ήταν γνωστές στον Μεσαίωνα και, όπου ήταν δυνατόν, τοπικά υλικά. Τώρα, σε μια απρόβλεπτη τροπή της μοίρας, το “Guédelon” διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην αποκατάσταση «της δομής και της ψυχής» του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων.

Ο επιβλητικός καθεδρικός ναός του Παρισιού του 13ου αιώνα, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, είχε καταστραφεί από πυρκαγιά τον Απρίλιο του 2019, ενώ η πολύπλοκη δομή της οροφής του, γνωστής ως «La Forêt» («το Δάσος»), είχε διαλυθεί. Είχε πάρει το όνομά της αυτό λόγω του μεγάλου αριθμού δέντρων που είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της. Τότε, η ευρέως διαδεδομένη άποψη ήταν ότι θα ήταν αδύνατο να ξαναχτιστεί όπως ήταν.

«Ο σκελετός της οροφής ήταν εξαιρετικά εξελιγμένος, χρησιμοποιώντας τεχνικές που ήταν προηγμένες για τον 12ο και 13ο αιώνα», λέει στον Observer ο Frédéric Épaud, ο οποίος ειδικεύεται στο μεσαιωνικό ξύλο.

«Μετά τη φωτιά, πολλοί άνθρωποι έλεγαν ότι θα χρειαστούν χιλιάδες δέντρα, πως δεν υπήρχαν αρκετά κατάλληλα, πως το ξύλο θα έπρεπε να αποξηρανθεί για χρόνια και ότι κανείς δεν γνώριζε πώς να κατασκευάζει δοκάρια όπως το έκαναν στον Μεσαίωνα. Έτσι κατέληγαν στο ότι ήταν αδύνατο. Αλλά ξέραμε ότι μπορούσε να γίνει, επειδή το πρότζεκτ Guédelon το κάνει εδώ και χρόνια».

Ορισμένες από τις εταιρείες που κατέθεσαν προσφορά για το έργο της ανοικοδόμησης της Παναγίας των Παρισίων έχουν ήδη προσλάβει ξυλουργούς που έχουν εκπαιδευτεί στο Guédelon, ενώ αναμένεται να ακολουθήσουν κι άλλες στο ξέφωτο της Βουργουνδίας.

Μπορεί να είναι πιο γρήγορο και φθηνότερο να επιλέξουν ξύλινα δοκάρια κατασκευασμένα με σύγχρονες τεχνικές στα ξυλουργεία – ειδικά μετά την υπόσχεση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να επαναλειτουργήσει ο καθεδρικός ναός το 2024 – αλλά δεν υπάρχει ούτε ένας στο Guédelon που να πιστεύει ότι πρέπει να γίνει έτσι.

Ο Stéphane Boudy ανήκει σε μια μικρή ομάδα ξυλουργών, που εργάζεται από το 1999 στη μεσαιωνική περιοχή. Ο 51χρονος Boudy είχε πρώτα εκπαιδευτεί ως αρτοποιός και στη συνέχεια ως ηλεκτρολόγος, μέχρι να ανακαλύψει την κλίση του στο Guédelon. Εξηγεί πώς η σφυρηλάτηση κάθε δοκού με το χέρι σέβεται την “καρδιά” του πράσινου ξύλου που του δίνει τη δύναμη και την αντοχή του.

«Έχουμε 25 χρόνια εμπειρίας στην κοπή και τη διαμόρφωση του ξύλου με το χέρι», λέει. «Είναι αυτό που κάνουμε καθημερινά εδώ και 25 χρόνια. Υπάρχουν άνθρωποι έξω από εδώ που μπορούν να το κάνουν τώρα, αλλά σας λέω ότι όλοι ήρθαν εδώ για να μάθουν πώς. Αν δεν υπήρχε αυτό το μέρος, ίσως οι ειδικοί να έλεγαν πώς δεν είναι δυνατόν να ανακατασκευαστεί με αυτή τη μέθοδο η οροφή της Παναγίας των Παρισίων. Εμείς, όμως, έχουμε δείξει πως αυτό είναι δυνατόν».

«Δεν είναι απλώς θέμα νοσταλγίας. Αν η οροφή της Παναγίας των Παρισίων άντεξε 800 χρόνια, είναι εξαιτίας αυτού του στοιχείου. Δεν υπάρχει καρδιά στα δοκάρια των νέων ξυλουργείων», λέει.

Η Maryline Martin είναι συνιδρύτρια του πρότζεκτ Guédelon, το οποίο προσελκύει περίπου 300.000 επισκέπτες κάθε χρόνο και προβλήθηκε σε μια σειρά ντοκιμαντέρ του BBC το 2014, με τίτλο «Μυστικά του Κάστρου». Εξηγεί πως ο σιδηρουργός του κάστρου έχει αναλάβει να κατασκευάσει τα τσεκούρια που θα κόψουν το ξύλο για την Παναγία των Παρισίων και οι ξυλουργοί του αναμένεται να εκπαιδεύσουν άλλους για να εργαστούν στον καθεδρικό ναό.

Ο Florian Renucci, ο υπεύθυνος του Guédelon έχει ήδη κληθεί να επιβλέψει την εκπαίδευση των τεχνιτών που αναμένεται να εργαστούν στην Παναγία των Παρισίων. «Το μόνο που ακούγαμε ξανά και ξανά μετά την πυρκαγιά της Παναγίας των Παρισίων ήταν ότι δεν ήταν δυνατόν να ανακατασκευαστεί η οροφή όπως πριν. Ότι δεν υπήρχε ξύλο, δεν υπήρχε η γνώση – ήταν ένα επιχείρημα που χρησιμοποιούσαν όσοι ήταν υπέρ του εκμοντερνισμού. Εμείς δείξαμε ότι μπορεί να γίνει και ότι ξέρουμε πώς να το κάνουμε», λέει ο ίδιος.

Αυτό που πρέπει να δείξουν όλοι είναι απλά υπομονή, σύμφωνα με τον Frédéric Épaud, μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Guédelon και της επιτροπής που επιβλέπει την ανοικοδόμηση της Παναγίας των Παρισίων, καθώς και μέλος του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας (CNRS), του εθνικού ερευνητικού φορέα της Γαλλίας. «Δεν πρέπει να βιαζόμαστε. Η επιμονή του Μακρόν να ανοίξει ο καθεδρικός ναός μέχρι το 2024 είναι ηλίθια. Μιλάμε για έναν καθεδρικό ναό, δεν βιαζόμαστε και έχουμε τα χρήματα για να το κάνουμε με τον σωστό τρόπο. Αν βιαστούμε, υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει άσχημα και να χαθεί κάτι. Δυστυχώς, φοβάμαι ότι ο Μακρόν δεν το καταλαβαίνει αυτό».

Με πληροφορίες από Guardian.