Ο Γέρος και η Θάλασσα: 5 μαθήματα ζωής από το αριστούργημα του νομπελίστα Έρνεστ Χέμινγουεϊ

Την πρώτη ημέρα του Σεπτέμβρη, το 1952, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ βλέπει το βιβλίο του «Ο Γέρος και η Θάλασσα» να εκδίδεται. Μέσα στις σελίδες αυτού του βιβλίου, ο συγγραφέας έχει κρύψει πολλά μαθήματα ζωής, τα οποία εμπνέουν τους αναγνώστες μέχρι και σήμερα.

Δύο χρόνια μετά, αυτή η όμορφη και γεμάτη έμπνευση προσπάθεια του συγγραφέα, του χαρίζει το πρώτο του Πούλιτζερ και λίγο αργότερα το πρώτο του Νόμπελ Λογοτεχνίας. Δυστυχώς, την ίδια περίοδο της επιτυχίας του, ο Χέμινγουεϊ έσβηνε σιγά-σιγά, χαμένος στο αλκοόλ και τις καταχρήσεις.

Η περιπετειώδης ζωή του συγγραφέα, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του ως δημοσιογράφος-ανταποκριτής και βρήκε λίγο αργότερα διαφυγή στη λογοτεχνία για να μεταδώσει τις εμπειρίες του από τα μέτωπα των πολέμων, έσβησε ξαφνικά, μόλις 6 χρόνια μετά την αναγνώριση και την επιτυχία του.

Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, νικημένος από την κατάθλιψη, μπορεί να έβαλε τέλος στη ζωή του το 1961, άφησε όμως πίσω του ένα από τα πιο σημαντικά έργα του 20^ου αιώνα, το οποίο, σχεδόν σαν τραγική ειρωνεία, μας δείχνει τον τρόπο που πρέπει να βλέπουμε τη ζωή και πώς να διαχειριζόμαστε τις δυσκολίες που προκύπτουν.

Όσοι έχουν διαβάσει αυτό το κλασικό πλέον λογοτεχνικό αριστούργημα, μπορούν να κατανοήσουν τον λόγο που βρίσκεται τόσο ψηλά στις λίστες με τα must-read βιβλία, μιας και τόσο η απλή και κατανοητή πένα του Χέμινγουεϊ, όσο και η ουσιώδης πλοκή του, μάς μοιράζουν  μοναδικής αξίας μαθήματα ζωής.

Πρωταγωνιστής της ιστορίας του Χέμινγουεϊ είναι ο Σαντιάγο, ένας γέρος ψαράς, του οποίου οι ψαριές δεν αποδίδουν όπως θα ήθελε. Ο ψαράς ζει μόνος του και θεωρεί τον εαυτό του «σαλάο», δηλαδή, τον πιο άτυχο άνθρωπο του κόσμου. Αυτός ο χαρακτηρισμός έρχεται μετά από 84 μέρες ψαρέματος, οι οποίες δεν απέφεραν κανέναν απολύτως καρπό.

Αποφασισμένος να πιάσει έστω και ένα ψάρι, ο άτυχος ψαράς βγαίνει στη θάλασσα για ακόμα μία μέρα. Προσπαθώντας να δώσει ένα τέλος στη φήμη του ως ο πιο άτυχος του χωριού, καταλήγει να περιπλανάται 3 ολόκληρες μέρες στη μέση του απέραντου γαλάζιου της θάλασσας.

Σε αυτή την περιπέτεια θα συναντήσει πολλά εμπόδια που θα τον αλλάξουν και άλλα τόσα που θα του υπενθυμίσουν την πραγματική αξία της ζωής. Ο Σαντιάγο, θα βρει έναν ξιφία, ο οποίος μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την εικόνα του στο χωριό αλλά και τα οικονομικά του. Ο ξιφίας όμως αυτός είναι τόσο μεγάλος, που δυσκολεύει πολύ το ταξίδι της επιστροφής του Σαντιάγο.

Σε αυτό το ταξίδι, ο ψαράς θα πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα ψυχικά και σωματικά αποθέματα που έχει και να ξεπεράσει όλες τις κακουχίες που θα συναντήσει. Μέσα σε όλα αυτά, ο Σαντιάγο θα ζητήσει στήριξη στον μοναδικό του σύντροφο για αυτές τις τρεις δύσκολες μέρες, στον ξιφία. Η τύχη του ξιφία όμως, είναι χειρότερη και από του ψαρά, καθώς πρώτα αιχμαλωτίζεται και έπειτα γίνεται βορά για τους πεινασμένους καρχαρίες που θα βρεθούν στον δρόμο του.

Ο ψαράς από την άλλη, παρόλο που είναι τρομοκρατημένος από την επίθεση των καρχαριών, καταφέρνει να διατηρήσει τη ψυχραιμία του και να αναμετρηθεί με την οργή της φύσης αλλά και της ίδιας της ζωής.

«Μα ο άνθρωπος δεν είναι γεννημένος να το βάζει κάτω. Μπορεί ν’ αφανιστεί, μα να νικηθεί δε γίνεται»- Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Ο Γέρος και η Θάλασσα

Στη νουβέλα-παραβολή του, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ κατάφερε να περιγράψει σε λίγο παραπάνω από 100 σελίδες, την πιο ειλικρινή εικόνα της ζωής, την αναμέτρηση δηλαδή του ανθρώπου με τον εαυτό του και τη φύση. Μιας ζωής με δυσκολίες, αλλά ταυτόχρονα και λύσεις. Μίας ζωής με εμπόδια, αλλά και όνειρα, που μπορούν να τα ξεπεράσουν.

Ας δούμε λοιπόν τα 5 σημαντικά εφόδια που έκρυψε ο Χέμινγουεϊ στις σελίδες της νουβέλας του και ας θυμηθούμε πως η ζωή τελικά είναι μία μάχη, την οποία θα κερδίσουμε μόνο αν πολεμήσουμε.

Ο Γέρος και η Θάλασσα είναι μία νουβέλα βασισμένη από την αρχή της, στην αξία της επιμονής. Ο Σαντιάγο δεν έχει πιάσει ψάρι εδώ και πολλούς μήνες, όμως επιμένει και συνεχίζει να προσπαθεί, χωρίς να τα παρατάει. Στην αποφασιστικότητά του ψαρά, ακόμα και όταν φαίνεται πως όλα έχουν χαθεί, κρύβεται ένα από τα πιο σημαντικά μηνύματα της νουβέλας, το να μην τα παρατάμε ποτέ!

Παρά την προχωρημένη ηλικία, τις ελάχιστες δυνάμεις και τον παλιό εξοπλισμό του, ο γέρος ψαράς δεν αμφισβήτησε ποτέ τις δυνάμεις του. Όπως και δεν αμφισβήτησε τις ικανότητές του ως ψαράς, και αποφάσισε να βγει στη θάλασσα για ακόμα μία φορά, ενώ 84 μέρες στη σειρά δεν είχε πιάσει κανένα ψάρι. Ο Σαντιάγο γνώριζε την αξία του και πίστευε στον εαυτό του, ακόμα και αν όλα έδειχναν πως έχουν καταστραφεί. Εξάλλου, η επιτυχία έρχεται όταν βασίζεται κανείς στην εσωτερική, και όχι στην εξωτερική του δύναμη.

Ο Σαντιάγο δεν μισεί τον «αντίπαλο» του. Ο ψαράς έρχεται σε επαφή με τη θάλασσα πολλά χρόνια και έχει μάθει να τη σέβεται, όπως και όσους κατοικούν στα νερά της. Τον ξιφία που προσπαθεί να πιάσει, ο ψαράς δεν τον βλέπει ως κάτι κατώτερο. Τον λυπάται που η μοίρα τον έφερε στον δρόμο του και προσπαθεί να τον αιχμαλωτίσει με όσο περισσότερη προσοχή γίνεται. Ακόμα και όταν υπερισχύει στη μάχη αυτή, ο ψαράς ξέρει πως στάθηκε απλά τυχερός και πως οι ικανότητές του ναι μεν τον βοήθησαν, αλλά δεν τον έκαναν καλύτερο από τον ξιφία, ο οποίος είναι ένα θαύμα της φύσης, όπως και όλα τα άλλα ζώα.

«Ο Γέρος και η Θάλασσα» είναι μία νουβέλα που αντανακλά άμεσα στον τρόπο που θα έπρεπε να βλέπει κανείς τη ζωή και στο πώς θα έπρεπε να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που συναντά. Όταν ο Σαντιάγο δένει τον ξιφία στη βάρκα του, συνειδητοποιεί ότι είναι πολύ μεγάλος και ενδέχεται να τον δυσκολέψει στον δρόμο της επιστροφής. Για το ταξίδι αυτό πρέπει να εφοδιαστεί με υπομονή, αλλά πάνω από όλα με ελπίδα, η οποία θα τον βοηθήσει να ξεπεράσει ό, τι προκύψει. Αν ο ψαράς δεν ξεκίναγε το ταξίδι του με ελπίδα και αισιοδοξία, δεν θα είχε αναμετρηθεί ποτέ με τον ξιφία και τους καρχαρίες, δε θα θυμόταν ξανά την αξία του και δε θα ζούσε μία εμπειρία γεμάτη μαθήματα. Συνεπώς, ακόμα και αν όλα φαίνεται να πηγαίνουν στραβά, λίγη ελπίδα είναι ικανή να τα… ισιώσει και να φέρει στα μάτια μας μία πιο αισιόδοξη ματιά.

Ο Χέμινγουεϊ, σαν άλλος Καβάφης, μας αποδεικνύει για ακόμα μία φορά πως σημασία δεν έχει το αποτέλεσμα, αλλά το ταξίδι και όσα μάθαμε από αυτό. Ο ψαράς, παρόλο που κατάφερε να ψαρέψει τον θρυλικό αυτόν ξιφία που θα τον έσωζε από τα οικονομικά και κοινωνικά βάσανα που αντιμετώπιζε, δεν πρόλαβε να χαρεί. Οι καρχαρίες έφαγαν τον ξιφία και ο ψαράς έμεινε μόνο με τον σκελετό του, αλλά τελικά και με ένα ταξίδι ζωής, γεμάτο μαθήματα και νέες εμπειρίες. Συνεπώς, για τον ψαρά είχε μεγαλύτερη σημασία το ταξίδι και οι μάχες που έδωσε σε αυτό, και όχι όσα θα αποδείκνυε στο χωριό του, αν επέστρεφε με τον ξιφία.