Το ταμείο των θεατρικών περιοδειών στο πρώτο καλοκαίρι κανονικότητας

Το πρώτο θεατρικό καλοκαίρι με όρους πανδημίας – αλλά και τους λιγότερους περιορισμούς από την εμφάνιση της το χειμώνα του 2020 – βαδίζει προς την ολοκλήρωση του. Καθώς οι περιοδείες επιστρέφουν πέριξ της βάσης τους, έχουν ήδη συλλέξει μερικά βασικά συμπεράσματα για την ανταπόκριση και τη συμπεριφορά του κοινού.

Με τη, μέχρι στιγμής, εικόνα το θεατρικό κοινό επέστρεψε στα ανοιχτά θέατρα μεν, αλλά όχι με την αναμενόμενη ζέση στην οποία ήλπιζαν οι, πάνω από, 20 μεγάλες παραγωγές που βγήκαν στο δρόμο. Η κίνηση ήταν περισσότερη κατά την έναρξη του καλοκαιριού, καθώς στη συνέχεια υποχώρησε και οι επιλογές των θεατών φάνηκαν να είναι πιο μετρημένες – λαμβάνοντας υπόψιν και την ενεργειακή κρίση που καλπάζει. Και καθώς στο μέτωπο των παραγωγών επικρατεί μια συγκρατημένη ικανοποίηση, δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιδιώκουν να ρεφάρουν με τις παραστάσεις του Σεπτεμβρίου, για να βελτιώσουν το τελικό ταμείο.

Οι θεατές ανά την Ελλάδα, έδωσαν στην πλειονότητα των περιοδεύοντων θιάσων, πληρότητες πάνω από 60%· ποσοστά που, ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις δεν ήταν ικανά να συντηρήσουν το ισοζύγιο εσόδων – εξόδων μιας πολυπρόσωπης παραγωγής. Στις κερκίδες κάθισαν ξανά μετά από το καλοκαίρι του 2019, θεατές μεγαλύτερων ηλικιών (κάτι που μόνο στις ελπιδοφόρες επιστροφές μπορεί να αθροιστεί), ενώ συνάμα φαίνεται πως συντηρήθηκε το νεανικό κοινό που έχει αρχίσει από τη χειμερινή θεατρική σεζόν να εμφανίζεται μαζικά στις πλατείες.

Την ίδια ώρα, η παραδοσιακή διαδρομή των θιάσων να κάνουν πρεμιέρα στην Αθήνα και να αναχωρούν αμέσως για την περιφέρεια τις πρώτες εβδομάδες του Ιουλίου, δεν ανταμείφθηκε κατά το αναμενόμενο «αφού μέχρι και τα τέλη Ιουλίου, ο πολύς κόσμος έμοιαζε να παραμένει στην Αθήνα. Και αυτή είναι μια παράμετρος που θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν στην οργάνωση του επόμενου θεατρικού καλοκαιριού» λέει ο Μάριος Τάγαρης των θεατρικών Επιχειρήσεων Τάγαρη που φέτος το καλοκαίρι ήταν η πιο δραστήρια εταιρεία παραγωγής, αφού τόλμησε να βγάλει σε περιοδεία έξι μεγάλες παραστάσεις: «Ο κουρέας της Σεβίλλης», «Πέρσες» (παραγωγή που έπαιξε στην Επίδαυρο για 14.000 θεατές) , «Ηλέκτρα», «Θεσμοφοριάζουσες», «Γυάλινος κόσμος» και «Συμπέθεροι από τα Τίρανα».

«Περάσαμε έναν πολύ δύσκολο χειμώνα και γι’ αυτό αναγκαστήκαμε να επιχειρήσουμε με πολλές παραγωγές ώστε να ανατρέψουμε, όσο το δυνατόν, αυτό το πτωτικό κλίμα. Ο covid δεν βοήθησε» εξηγεί ο κ. Τάγαρης, που φαίνεται να δικαιώθηκε για τις επιλογές του αφού όπως σχολιάζει «όλες οι παραγωγές μας λειτούργησαν, για όλες έχουμε θετικό πρόσημο».

Δημήτρης Γκοτσόπουλος και Μαρία Κίτσου στην «Ηλέκτρα».

Βέβαια, η πληθώρα των παραγωγών που περιοδεύσαν φέτος, με το σκεπτικό της «πρώτης θερινής κανονικότητας» μετά από πολύ καιρό, δημιούργησε μια εικόνα συνωστισμού σε πιάτσες, με αποτέλεσμα κάποιες να αποδώσουν και κάποιες όχι. Ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος που, φέτος ξαναμπήκε μετά από χρόνια στο θεσμό της περιοδείας με την «Αντιγόνη» σε σκηνοθεσία Τσέζαρις Γκραουζίνις, στηρίχτηκε στην «ανέλπιστη», όπως λέει, επιτυχία της Επιδαύρου. «Αλλά η υπόλοιπη Ελλάδα δεν πήγε εξίσου καλά. Κυρίως όπου υπήρχε κορεσμός σχημάτων».

Βάσει και των δικών του διαπιστώσεων, οι παραστάσεις πήγαν πολύ καλύτερα στη Νότια Ελλάδα και κυρίως στην Πελοπόνησσο, με πληρότητα κοντά στο 100% ενώ στη Βόρεια Ελλάδα απέδωσαν παραδοσιακές πιάτσες θεατρόφιλου κοινού, όπως της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων. Σε αυτήν την εικόνα, συνέβαλε ιδιαίτερα και η αστάθεια του καιρού που, έδωσε κλίμα φθινοπώρου τόσο στις αρχές Ιουλίου όσο και στα τέλη Αυγούστου, οδηγώντας στην ακύρωση πολλών προγραμματισμένων παραστάσεων.

Έλλη Τρίγγου και Δανάη Μιχαλάκη ως Αντιγόνη και Ισμήνη στην παράσταση του Τσέζαρις Γκραουζίνις.

Η «Αντιγόνη» με πρωταγωνιστές τους Βασίλη Μπισμπίκη, Έλλη Τρίγγου καιΔανάη Μιχαλάκη συγκαταλεγόταν ανάμεσα στους θιάσους της θερινής συγκομιδής με πρόσωπα αναγνωρίσιμα στο μεγάλο κοινό από πρόσφατες τηλεοπτικές επιτυχίες, όπως οι «Άγριες Μέλισσες». Μια πρακτική που ακολουθήθηκε και στην περίπτωση της «Ηλέκτρας» σε σκηνοθεσία Γιώργου Λύρα, όπου η Μαρία Κίτσου και ο Δημήτρης Γκοτσόπουλος ξανάσμιξαν θεατρικά ως τα παιδιά του Αγαμέμνονα.

Η σύνθεση του θιάσου βοήθησε εμπορικά την «Αντιγόνη», σύμφωνα με τον Γιώργο Λυκιαρδόπουλο «ειδικά σε πιάτσες της περιφέρειας με πιο λαϊκό κοινό». Την ίδια ώρα, όμως, συγκέντρωσε και πυρά με επιχειρήματα μιας «τηλεοπτικής αντίληψης». «Αναρωτιέμαι γιατί κατηγορούμε τις διανομές με αναγνωρίσιμα πρόσωπα αφού πριν από δύο χρόνια χαιρετίζαμε με ενθουσιασμό την παρουσία θεατρικών ηθοποιών στην τηλεόραση. Και ο θίασος της Αντιγόνης αποτελούνταν από θεατρικούς ηθοποιούς που έχουν κάνει τηλεόραση», απαντά.

Με δυνατά ονόματα – Μαρία Πρωτόπαππα και Τάσο Νούσια – κινήθηκε και ο «Φιλοκτήτης» σε σκηνοθεσία της Μαρλέν Καμίνσκι, κάτι που εξασφάλισε, πολλά εισιτήρια, σταθερή ροή θεατών και καλή «πόρτα» (δηλαδή εισιτήρια εκτός προπώλησης). Παρόλα αυτά, «περιμέναμε περισσότερα, βγαίνοντας από ένα χειμώνα με τόσους περιορισμούς. Όλοι στις περιοδείες, ξεκινήσαμε αισιόδοξα, αλλά δεν συνεχίσαμε στον ίδιο ρυθμό. Αποδείχθηκε πως ο κόσμος μέτρησε τα χρήματα του και είναι λογικό μέσα σε ένα περιβάλλον οικονομικής ανασφάλειας» εξηγεί η υπεύθυνη επικοινωνίας της εταιρείας παραγωγής «Ίασμος» που βρίσκεται πίσω από το «Φιλοκτήτη», Βάσω Σωτηρίου.

Ο Γιάννης Στάνκογλου για δεύτερη χρονιά στο ρόλο του «Προμηθέα Δεσμώτη» σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη.

Με την καλή φήμη που τον συνόδευε από την περσινή θριαμβευτική περιοδεία πορεύτηκε για δεύτερο καλοκαίρι ο «Προμηθέας δεσμώτης» σε παραγωγή του Θεάτρου Πορεία και σκηνοθεσία του Άρη Μπινιάρη. Απομένουν 12 παραστάσεις για να ολοκληρώσει την περιοδεία του, έχοντας συγκεντρώσει, μέχρι τώρα, το ενδιαφέρον 25.000 θεατών.

Ανάμεσα στα ελάχιστα ΔΗΠΕΘΕ που ρίχτηκαν στη μάχη της περιοδείας ήταν και το Δημοτικό Θέατρο Ρούμελης που, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Νίκου Ορφανού, κατέβηκε με το κλασικό «Κατά φαντασίαν ασθενή» του Μολιέρου σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη.

«Πήγαμε ικανοποιητικά, αλλά όχι τόσο καλά όσο θα θέλαμε. Είχαμε και κάποια κρούσματα covid και μικροτραυματισμών που δεν βοήθησαν. Αλλά στο γενικότερο πλαίσιο, τα ΔΗΠΕΘΕ δυσκολεύονται να υπάρξουν στην θεατρική αγορά – τουλάχιστον όχι στο πλήρες εύρος της-– καθώς υπάρχουν άλλα σχήματα με μεγαλύτερη ευελιξία. Μην ξεχνάμε πως η αγορά ζει υπό τηλεοπτική… δικτατορία. Παραστάσεις επενδύουν σε πρωταγωνιστές- κράχτες κι αυτό προκαλεί μια τρομακτική αλλοίωση. Την ίδια ώρα, δεν υπάρχουν πια τα δημοτικά φεστιβάλ που αγόραζαν παραστάσεις για να τις προσφέρουν δωρεάν στους κατοίκους τους. Πλέον, οι δήμοι λειτουργούν σαν πιάτσες, νοικιάζοντας απλώς το θέατρο τους σε θιάσους. Χρειάζεται μεγάλος πατριωτισμός για να βγει σε περιοδεία ένα ΔΗΠΕΘΕ» παρατηρεί ο κ. Ορφανός.

Στο μέτωπο των κρατικών θεάτρων, το Εθνικό στην Επίδαυρο τα πήγε συμπαθητικά με την μποστική «Μήδεια» του Γιάννη Καλαβριανού να παίζεται μόνο για ένα βράδυ λόγω απεργίας και να χτίζει τώρα, στην περιοδεία της, το μεγάλο κοινό.

Ο σοφόκλειος «Αίας»  με τη σειρά του, σε σκηνοθεσία Αργύρη Ξάφη είχε μεγαλύτερη ανταπόκριση στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου με 10.000 θεατές και συνεχίζει με εξίσου μεγάλη προσέλευση στους αθηναϊκούς του σταθμούς.

Η μποστική «Μήδεια» του Εθνικού Θέατρου σε σκηνοθεσία του Γιάννη Καλαβριανού με την Γαλήνη Χατζηπασχάλη στον επώνυμο ρόλο.

Την ίδια ώρα, το ΚΘΒΕ κάνει ένα, για την ώρα, θετικό υπολογισμό, αφού τόσο, η καθολικής αποδοχής, «Ελένη» σε σκηνοθεσία του Βασίλη Παπαβασιλείου που ερχόταν με την καλή περσινή μαρτυρία – όσο και η νέα παραγωγή με το bras de fer «Αριστοφάνη – Ηρώνδα» σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα και σύνθεση Άκη Δήμου, έχουν βρει το κοινό τους. Η «Ελένη», μάλιστα, με πρωταγωνιστές τους Έμιλυ Κολιανδρή και Θέμη Πάνου, έφερε 12.000 θεατές στην Επίδαυρο στο λιγότερο ευνοϊκό διήμερο της σεζόν – 12 και 13 Αυγούστου.

«Σταθήκαμε καλά στον ανταγωνισμό, σε σχέση με τις δύσκολες συγκυρίες και χωρίς να έχουμε μεγάλα ονόματα, διαφήμιση και άλλου είδους εμπορικό προσανατολισμό. Αυτό το καλοκαίρι χτίσαμε μια ωραία γέφυρα ώστε το Κρατικό να αποκτήσει ξανά την καλή του σχέση με το κοινό που είχε απομακρυνθεί από αυτό το τελευταίο διάστημα» παρατηρεί ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του οργανισμού Αστέριος Πελτέκης.

Τί είδους σήματα, όμως, δίνει αυτό το αρκούντως αποδοτικό καλοκαίρι για τον χειμώνα που έρχεται στην θεατρική παραγωγή; Σχεδόν όλοι συμφωνούν πως το κοινό θα κάνει αυστηρές επιλογές, δεδομένης της μεγάλης οικονομικής δυσπραγίας που φέρνει το, ολοένα και αυξανόμενο, κόστος ζωής. «Εκτιμώ πως ο χειμώνας θα είναι αρκετά ‘καθαρός’ από τον covid και ίσως με κάποια μέτρα προφύλαξης, αλλά θα παραμείνει δύσκολος. Ο κόσμος είναι πολύ πιεσμένος οικονομικά και θα είναι προσεκτικός στις επιλογές του. Λίγες παραστάσεις θα πάνε καλά, χωρίς να βλέπω μείωση στην υπερπροσφορά τους» τονίζει ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος.

Το ενεργειακό πρόβλημα, συμφωνεί ο Μάριος Τάγαρης, δημιουργεί ένα νέο αχαρτογράφητο τοπίο για τον πολιτισμό, όπως είχε συμβεί για υγειονομικούς λόγους με τον covid. «Ετοιμαζόμαστε να πατήσουμε πάλι σε καινούργια χώματα. Το ερώτημα είναι που θα πέσουμε πάλι», σχολιάζει. Ο Νίκος Ορφανός – που θα δουλέψει ως ηθοποιός αυτό το χειμώνα σε παραγωγή του Ιδρύματος Κακογιάννη – πιστεύει ότι και αυτή η σεζόν θα αναγκάσει τον χώρο να αναθεωρήσει τα δεδομένα του. Όπως λέει χαρακτηριστικά «είναι τόσο απρόβλεπτες οι θεατρικές περίοδοι πια, που πρέπει να είμαστε σε ετοιμότητα να επανεξετάσουμε διάφορα».