Εντυπώσεις από το 1ο Μεσαιωνικό Φεστιβάλ Χίου – Ένα τριήμερο γεμάτο τέχνη και πολιτισμό στα μεσαιωνικά χωριά της Χίου

Όταν μιλάμε για τη Χίο, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι η μαστίχα. Το αμέσως επόμενο ίσως να είναι η ναυτιλία, τα εσπεριδοειδή, οι φημισμένοι ποιητές του νησιού -ίσως όμως να είναι και τα εξαιρετικής ομορφιάς και σημασίας μεσαιωνικά χωριά στα νότια της Χίου. Το σίγουρο είναι ότι, παρά την έμφαση που δίνεται -δικαιωματικά εν μέρει- στην σπάνια μαστίχα, η Χίος έχει πολλά ακόμα να προσφέρει.

Αυτό διαπίστωσα πριν από λίγες ημέρες, όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά το νησί, με αφορμή το 1ο Μεσαιωνικό Φεστιβάλ Χίου, που πραγματοποιήθηκε από 3 έως 5 Σεπτεμβρίου στην νότια κυρίως πλευρά του νησιού -εκεί όπου βρίσκονται οι ιστορικοί, μεσαιωνικοί οικισμοί και τα εντυπωσιακά κάστρα της Χίου.

Μεστά, Χίος, φωτογραφία: Τατιάνα Γεωργακοπούλου

Εκείνα τα χωριά -και συγκεκριμένα τα Μεστά, Ολύμποι, αλλά και το Πυργί, τα Ελάτα, το Λιθί, τα Βέσσα, τα Αρμόλια, η Καλαμωτή και τα Πατρικά- αποτελούν ένα ζωντανό “έκθεμα” ιστορίας, καθώς κατά τη γενοβέζικη κατοχή, που διήρκησε από το 1346 μέχρι το 1566, η ζωή του νησιού στιγματίστηκε από τη μεσαιωνική και αναγεννησιακή αρχιτεκτονική που μεσουρανούσε στη βόρεια Ιταλία, όταν οι κατακτητές είχαν σαλπάρει για τη Χίο.

Παρ’ όλο που δεν είναι πολλά τα κομμάτια του νησιού που έχουν διασωθεί από την περίοδο εκείνη, όσα έχουν καταφέρει να επιζήσουν από τη φθορά του χρόνου, είναι πολύ καλά διατηρημένα. Μάλιστα, η Χίος έχει τα πιο καλά διατηρημένα μεσαιωνικά δίκτυα άμυνας σε όλη τη Μεσόγειο, είτε μιλάμε για κάστρα και πύργους, είτε για τους οχυρωμένους οικισμούς.

Μεστά Χίος, φωτογραφία: Τατιάνα Γεωργακοπούλου

Μία βόλτα στα παραπάνω χωριά είναι αρκετή για να εντυπωσιάσει κάθε επισκέπτη, που σύντομα θα παρατηρήσει ότι το μεσαιωνικό στοιχείο παραμένει ζωντανό ακόμα και στα οικοδομήματα μεταγενέστερων εποχών. Περπατώντας στα σοκάκια αυτά, αναπόφευκτα θα μεταφερθείς σε μία άλλη εποχή, που αν και μακρινή, παραμένει μία από τις πιο συναρπαστικές περιόδους στην ανθρώπινη ιστορία.

Αυτή την πολύ ξεχωριστή πλευρά του νησιού, λοιπόν, θέλησε να φωτίσει ο περιφερειάρχης Β. Αιγαίου, Κώστας Ι. Μουτζούρης, ο οποίος τόνισε ότι βασικός στόχος της περιφέρειας είναι να προσφέρει στη Χίο ένα φεστιβάλ που θα προάγει τον πολιτισμό και τις τέχνες.
“Η Χίος με το επίπεδο που έχει, δικαιούται ένα φεστιβάλ με καλλιτεχνικά δρώμενα υψηλού επιπέδου” ανέφερε συγκεκριμένα, προσθέτοντας ότι τα προηγούμενα χρόνια το νησί παρουσίαζε ελλείψεις σε αυτό τον τομέα.

Φωτογραφία από την παράσταση Χρώματα μιας άλλης εποχής του Α. Λουδάρου

Την πρώτη απόπειρα του φεστιβάλ να προσφέρει ένα υψηλού επιπέδου πολιτιστικό γεγονός στην Χίο, έφερε εις πέρας ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Αντώνης Λουδάρος, ο οποίος μέσα από την εικαστική παράσταση «Χρώματα μιας άλλης εποχής», κατάφερε να μας μεταφέρει σε μία άλλη εποχή, με φόντο ένα “ζωντανό” τεκμήριο της μεσαιωνικής ιστορίας του νησιού, το επιβλητικό Κάστρο της Χίου.

Εξάλλου, όπως ανέφερε η ηθοποιός Κατερίνα Γερονικολού, στην παρουσίαση της παράστασης: “Στόχος του φεστιβάλ είναι να αναδείξει τις ομορφιές του τόπου, αλλά και τα μοναδικά στον κόσμο αρχιτεκτονικά του μνημεία, τα οποία θα ενώσουν εποχές, τοπία, μνήμες με τον μόνο τρόπο που η Τέχνη μπορεί“.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην εικαστική παράσταση συμμετείχαν Χιώτες εθελοντές σε πρωταγωνιστικούς ρόλους -κάτι πολύ ενθαρρυντικό, καθώς ζητούμενο κάθε περιφερειακού φεστιβάλ είναι (ή μάλλον θα έπρεπε να είναι) η ανάμειξη της τοπικής κοινωνίας, και η ανάδειξη της σε ρόλους που ξεπερνούν εκείνο του απλού θεατή.

Φυσικά στην επιτυχία της παράστασης καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο Γιάννης Μετζικώφ. Ο χιώτικης καταγωγής σπουδαίος σκηνογράφος, ενδυματολόγος και ζωγράφος, υπέγραψε την εικαστική επιμέλεια, ενώ προσέφερε μερικά από τα πιο εντυπωσιακά κοστούμια εποχής που έχει φιλοτεχνήσει, για τις ανάγκες της παράστασης.

Φωτογραφία από την έκθεση στο Ίδρυμα Μαρία Τσάκος, φωτογραφία: Τατιάνα Γεωργακοπούλου

Ένα εντυπωσιακό δείγμα από τη δουλειά του κ. Μετζικώφ είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε την δεύτερη ημέρα του φεστιβάλ, την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου. Τότε πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης κοστουμιών του κ. Μετζικώφ, η οποία μάλιστα συνοδευόταν από μία παράλληλη έκθεση σύγχρονων κατασκευών μεσαιωνικών αντικειμένων του γλύπτη και μεταλλουργού Πάρι Σίβρη, στο Ίδρυμα “Μαρία Τσάκος”.

Φωτογραφία από την έκθεση στο Ίδρυμα Μαρία Τσάκος, φωτογραφία: Τατιάνα Γεωργακοπούλου

Ανάμεσα στους ομιλητές που προλόγισαν τα εγκαίνια της έκθεσης ήταν η δημοσιογράφος Ειρήνη Νικολοπούλου, ο αστροφυσικός Δρ. Σταμάτης Κριμιζής, ο ιστορικός Μανώλης Βουρνούς και φυσικά ο ίδιος ο κ. Μετζικώφ, που μεταξύ άλλων ανέφερε: “Οι επιρροές από τα χρόνια των κατοχών της Χίου έχουν αφήσει ένα άρωμα αναγέννησης στα χωριά με τις φορεσιές με τις πτυχώσεις και τα ογκώδη κεφαλοδεσίματα -και όχι μόνο, αλλά και στην αρχιτεκτονική, την ποίηση και σε ένα γενικότερο τρόπο ζωής”, καταλήγοντας ότι “οι λαϊκές φορεσιές είναι ό,τι ωραιότερο έχουμε να δείξουμε”.

Φωτογραφία από την έκθεση στο Ίδρυμα Μαρία Τσάκος, φωτογραφία: Τατιάνα Γεωργακοπούλου

Μετά τα εγκαίνια της έκθεσης από τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής κ. Ελπιδοφόρο, είχαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε στους χώρους του ιδρύματος -και πράγματι οι ιστορικές φορεσιές, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για έργα τέχνης που έχει εμπνευστεί ένας από τους μεγαλύτερους σκηνογράφους και σχεδιαστές της χώρας, μόνο πολύτιμες μπορούν να χαρακτηρισθούν.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα κοστούμια του Γιάννη Μετζικώφ έχουν εκτεθεί στην Εθνική Πινακοθήκη και στην όπερα του Covent Garden στο Λονδίνο. Η παρουσίαση τους στον τόπο καταγωγής του καλλιτέχνη, τη Χίο, αποτελεί σίγουρα ένα ευτυχές γεγονός.

Η Ελευθερία Αρβανιτάκη επί σκηνής, φωτογραφία: Τατιάνα Γεωργακοπούλου

Φυσικά από ένα φεστιβάλ πολιτισμού δεν θα μπορούσε να λείπει και η μουσική. Το μεγάλο φινάλε του 1ου Μεσαιωνικού Φεστιβάλ ήρθε την τρίτη ημέρα με μία συναυλία της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, η οποία εξέφρασε την αγάπη της για το νησί και την ευγνωμοσύνη της προς την περιφέρεια για την πρόσκληση.

Από νωρίς το βράδυ, ο Βοτανικός Κήπος του Αιγαίου στο χωριό Νένητα, γέμισε από ανυπόμονο κόσμο, που δεν πτοήθηκε από τους ισχυρούς ανέμους. Η υπέροχη φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη δεν άργησε να ηχήσει και το αποτέλεσμα ήταν το πιο μαγικό κλείσιμο σε ένα ήδη μαγικό τριήμερο, από το οποίο δεν έλειψε η μουσική, το θέατρο, οι εικαστικές τέχνες και φυσικά η ευκαιρία να ανακαλύψουμε την ομορφιά του τόπου της Χίου.

Με ένα πολλά υποσχόμενο “ντεμπούτο”, το Μεσαιωνικό Φεστιβάλ Χίου έχει όλες τις προϋποθέσεις για να καθιερωθεί ως ένας πολιτισμικός θεσμός, τον οποίο τόσο οι μόνιμοι κάτοικοι, όσο και οι τουρίστες θα περιμένουν με ανυπομονησία κάθε καλοκαίρι. Σε ένα ομολογουμένως -όχι και τόσο- τουριστικό νησί, κάθε προσπάθεια ανάδειξης του πολιτισμού και φυσικά της ιστορίας του, είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενη.