Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση χτίζει γέφυρες σε ταραγμένα νερά

Ολοένα και πιο έξω. Έξω από το κέλυφος της, από την πόλη, από την αστική περιφέρεια, έξω κι από την Ελλάδα. Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση δοκιμάζει τη μεγαλύτερη διασπορά χώρων, δράσεων, παρεμβάσεων, προγραμμάτων και συνομιλιών που έχει επιχειρήσει μέχρι σήμερα. Δικαιολογημένα, άλλωστε. Βρίσκεται γεμάτα 12 χρόνια μετά την εκκίνηση της, έμπειρη και συνάμα με την εφηβική περιέργεια να την τρέφει· αίσθημα που ταυτίζεται με την εξωστρέφεια και το άγγιγμα ολοένα και περισσότερων ιδεών και εγχειρημάτων.

Τι κι αν η συνάντηση της ομάδας της Στέγης με την δημοσιογραφική κοινότητα γίνεται στον πυρήνα της, την ανακαινισμένη έδρα της στο Νέο Κόσμο, με το ‘πράσινο΄ αίθριο στην πίσω πλευρά του κτηρίου; Εκεί είναι μόνο το αφετηριακό σημείο. Είναι ο τόπος εκκίνησης για τη δημιουργία νέων δημιουργικών εστιών μέσα στην Αθήνα, για καλλιτεχνικά project σχεδόν σε όλη την ελληνική περιφέρεια, για παρεμβάσεις σε τοπόσημα της, εκτός Ελλάδας, δράσης της, όπως είναι η Αλεξάνδρεια (ναι, η καβαφική Αλεξάνδρεια) και η Νέα Υόρκη. «Ο προγραμματισμός μας έχει γεωγραφικό άνοιγμα και νιώθουμε πως έχει απόλυτο νόημα να φύγουμε από την Αθήνα» σχολιάζει η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου.

Πλάνο από τo «Gener8ion» του Romain Gavras.

Με λίγα λόγια, από τους επόμενους μήνες η Στέγη, θα στεγάζεται και αλλού. Μέχρι την ‘Ανοιξη του 2023, θα έχει ολοκληρωθεί το έργο αποκατάστασης της Στοάς Ματάλα στην Πατησίων, το επόμενο φθινόπωρο το βιομηχανικό κτήριο Onassis Ready θα έχει ένα καινούργιο πρόσωπο ενώ η Μάντρα δίπλα στο κτήριο του Ιδρύματος Ωνάση στην Πλάκα θα επεκταθεί.

Η πόλη μοιάζει να μην φτάνει στη Στέγη. Εξάλλου, ο ελληνικός πολιτισμός είναι γόνιμος σπόρος σε κάθε άκρη της χώρας, γι’ αυτό και η Στέγη θα τον αναζητήσει στα Ιωάννινα με μια νέα έκθεση ψηφιακής τέχνης, στην Κρήτη και τον Ψηλορείτη για ένα Stages A/Live με τον Ψαραντώνη, στην Κεφαλονιά για το Saristra Festival 2023, στην Τήνο για το υπαίθριο οικολογικό κινηματογραφικό φεστιβάλ Peanut Pod and the Film Seed Festival των Hypercomf, στην Αιτωλοακαρνανία και τον Θεσσαλικό Κάμπο όπου ο Θανάσης Δεληγιάννης και ο Γιάννης Μιχαλόπουλος θα εξερευνήσουν πώς εξελίσσεται το ελληνικό πανηγύρι ανά τα χρόνια, στην Κόνιτσα με τον Odydoze, τον Νέγρο του Μοριά και τον Christopher King, σε μια συνάντηση της τραπ και της χιπ χοπ με το ρεμπέτικο.

Το ταξίδι θα είναι μεγαλύτερο για την Αλεξάνδρεια, εκεί όπου δρομολογούνται ήδη οι εργασίες αποκατάστασης της Οικίας Καβάφη από την αρχιτέκτονα και σκηνογράφο Εύα Μανιδάκη. Ο Καβάφης, ωστόσο, θα πετάξει έως τη Νέα Υόρκη και το δεκαήμερο Cavafy Festival το Μάιο του 2023, στην επέτειο των 160 ετών από τη γέννηση και των 90 ετών από τον θάνατο του σπουδαίου ποιητή. Στη Νέα Υόρκη, το Ίδρυμα Ωνάση θα διοργανώσει και μια ακόμα VR έκθεση με τίτλο «Unfolding The Universe: First Light», με γλυπτά και εγκαταστάσεις εμπνευσμένα από τις απόκοσμες διαστημικές εικόνες του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb της NASA. Επίσης, θα κινηθεί νότια της Νέας Υόρκης, προς την Ατλάντα, την πατρίδα της τραπ με ξεναγό τον νεαρό Odydoze. Πίσω στην Ευρώπη, και ακολουθώντας τα ίχνη του Τζέιμς Τζόυς με άξονα την εμβληματική «Οδύσσεια» θα πραγματοποιήσει μια αντίστοιχη διαδρομή σε 18 διαφορετικές πόλεις της ηπείρου.

O John Malcovich σκηνοθετείται από τον αναρχόμενο Ρώσο, Timofei Kulyabin.

Για το (καβαφικό) «επέστρεφε» στην Αθήνα, η Στέγη και το Ίδρυμα Ωνάση έχουν σχεδιάσει μερικούς πολύ καλούς λόγους. Από την Κεντρική Σκηνή της Στέγης ετοιμάζονται να περάσουν κάποιες από τις σημαντικότερες θεατρικές παραγωγές που περιοδεύουν στον κόσμο. Ήδη μετράμε αντίστροφα για την κάθοδο του Romeo Castellucci με το «Bros» για να ακολουθήσει η ριζοσπαστική Sussane Kennedy (αρκεί να θυμίσουμε την πρώτη της επίσκεψη στην Αθήνα με τις «Αυτόχειρες Παρθένους») με την πολυμεσική ψυχεδέλεια του «I am».

Πριν τα Χριστούγεννα, ο πιο πολυσυζητημένος Ρώσος σκηνοθέτης της νέας γενιάς Timofei Kulyabin (τον έχουμε δει στο Φεστιβάλ Αθηνών με τις «Τρεις αδερφές» στη νοηματική), ανεβάζει τη «Μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι» του Κολτές και πρωταγωνιστή τον John Malkovich. Το Μάιο αναμένεται το, θέαμα-εμπειρία, από τον κορυφαίο σύγχρονο Πολωνό σκηνοθέτη Lukasz Twarkowski, μια βιογραφική προσέγγιση για τον «Rohtko».

Σκηνή από το πολυαναμενόμενο «Rothko».

Εννοείται πως ο προγραμματισμός δεν υπολείπεται σε σημαντικές ελληνικές παραγωγές. Καταρχάς, το «Σπιρτόκουτο» του Γιάννη Οικονομίδη σε φορμάτ μιούζικαλ και σκηνοθεσία – μουσική Γιάννη Νιάρρου και Αλέξανδρου Λιβιτσάνου θα εγκαινιάσει κάτι πρωτόγνωρο για τη Στέγη, εκτός από το ίδιο το είδος: Μια ολόκληρη σεζόν, δηλαδή δύο μήνες παραστάσεων. Ο Βασίλης Μπισμπίκης θα σκηνοθετήσει σε ‘συμβατικό’ χώρο το «Έγκλημα και τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι, ο Δημήτρης Καραντζάς υπογράφει το πρώτο του έργο, «Το σπίτι» εμπνευσμένο από το ομώνυμο διήγημα του Cortazar και έργα της Λούλας Αναγνωστάκη.

Στο ενδιάμεσο της χειμερινής σεζόν, ο Ευθύμης Φιλίππου συμπράττει με τον Larry Guss (κατά κόσμο Παναγιώτη Μελίδη) στο αφηγηματικό, μουσικό έργο «George» που μιλάει για τις τελευταίες ημέρες ζωής ενός μεσήλικα.

Ευθύμης Φιλίππου και Larry Guss μαζί.

Ο Χορός στη Στέγη περιλαμβάνει αφενός τους πολύφημους συνεργάτες του οργανισμού στο εξωτερικό, τον Ευριπίδη Λασκαρίδη και τον Χρήστο Παπαδόπουλο πριν ξαναβγούν σε περιοδεία, τη νέα χορογραφία της Πατρίσιας Απέργη «Ο οίκος της ταραχής» κι επίσης την καινούργια γενιά Ελλήνων χορογράφων στο Onassis Dance Days, την περφόμερ Αλεξάνδρα Μπαχτσετζή και την, πρωτοεμφανιζόμενη στην Ελλάδα, Αργεντινή χορογράφο Marina Otero.

Από τη νέα χορογραφία της Αλεξάνδρας Μπαχτσετζή.

Στα εικαστικά και τις visual arts, το Ίδρυμα Ωνάση φέρνει δύο μεγάλες εκθέσεις, εμπλουτίζοντας συνάμα την συλλογή του και υποστηρίζοντας ξεκάθαρα Έλληνες καλλιτέχνες. Έτσι, η σχέση με τον Γιαννούλη Χαλεπά θα πλουτίσει κι άλλο μέσα από μια νέα προσέγγιση που τιτλοφορείται «Το αίνιγμα του Χαλεπά» κι ένα εικαστικό αφιέρωμα με τίτλο «Ανθρώπινες κοινότητες» στον διεθνή μοντερνιστή αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Δοξιάδη.

Την ίδια ώρα, οι Callas που έχουν τα 20χρονα γενέθλια τους παρουσιάζουν το μουσικό εικαστικό project «LSD» που μεταφράζεται ως Love, Solidarity, Death ενώ οι Bijoux de Kant παρουσιάζουν το video art project «Οι 7 θάνατοι της Αντώνας» με πρωταγωνίστρια την Μπέττυ Βακαλίδου. Στα εικαστικά κατατάσσεται και ο ‘αναρχικός’ κινηματογραφιστής Romain Gavras που ανοίγει, επί της ουσίας και τον προγραμματισμό της Στέγης, με το εκρηκτικά pop «Gener8ion».

Φόρος τιμής στον ευφυή πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη.

Η σχέση του Ιδρύματος Ωνάση με την ελληνική κινηματογραφική παραγωγή συνεχίζεται ακάθεκτη καθώς είναι συμπαραγωγός των νέων μεγάλου μήκους ταινιών των Γιάννη Οικονομίδη, Βασίλη Κεκάτου, Εύης Καλογεροπούλου, Αινεία Τσαμάτη και Κατερίνας Μαυρογεώργη, Χρήστου Μασσαλά.

Επίσης είναι συμπαραγωγός σε πλήθος short films αλλά και σε ντοκιμαντέρ – μεταξύ αυτών, το «Με τη Σοφία» των Βάνιας Τέρνερ και Μαρίας Σιδηροπούλου, που παρακολουθούν την προσωπική ιστορία αποκάλυψης της Ολυμπιονίκη, Σοφίας Μπεκατώρου. Το φεστιβαλικό «Dodo» του Πάνου Κούτρα – μια ακόμα συμπαραγωγή του οργανισμού – θα κάνει πρεμιέρα στις 31 Οκτωβρίου στην Στέγη.

Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης επιστρέφει με το «Elenit».

Η μουσική θα ηχήσει δυνατά μέσα από τα καθιερωμένα φεστιβάλ – θεσμούς των Tectonics 2022, Borderline Festival στη 12η εκδοχή του, Big Bang Festival στην 7η εκδοχή του και «Μια Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού vol. 8», σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Σε αυτά, θα προστεθεί η απρόσμενη μουσική συνάντηση «Πέρα από τη θάλασσα», όπου ο Παύλος Παυλίδης διασκευάζει και παρουσιάζει 18 τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου. Νωρίτερα, το σύνθημα του ξέφρενου ήχου θα δώσει το block party στους γύρω δρόμους της Στέγης που επανέρχεται δριμύτερο μετά από δύο χρόνια αναγκαστικής παύσης.

Οι συνέργειες και συνεργασίες της Στέγης που – μεταξύ άλλων – φιλτράρονται και μέσα από μια ευρύτατη γκάμα 70 residencies, περισσότερο και λιγότερων γνωστών δημιουργών είναι, όπως εξηγεί η κ. Παναγιωτάκου προϊόν μιας οικείας διάθεσης που εξηγείται απλούστατα: «Μας αρέσει να συνεργαζόμαστε με ανθρώπους που περνάμε καλά, που μας αρέσει ο τρόπος που σκέφτονται. Μας αρέσει να μοιραζόμαστε μαζί τους, τους κοινούς μας προβληματισμούς και να προχωράμε παρακάτω. Το βασικό μας κίνητρο είναι η απόλαυση της διαδικασίας και, αν όλα πάνε καλά, θα χαρούμε όλοι μαζί και ένα καλό αποτέλεσμα. Θέλουμε να είμαστε τολμηροί στις επιλογές μας, αφού ποτέ η εμπορική επιτυχία μιας παραγωγής δεν θα είναι για εμάς κίνητρο» ξεκαθαρίζει.

Όσο κι αν το κίνητρο για να βρεθούμε στη Στέγη θα είναι η τέχνη, η ομορφιά και ο πολιτισμός σε όλες τους τις εκφάνσεις, στο Ίδρυμα Ωνάση αναγνωρίζουν πως «τι να σου κάνει και η Τέχνη;». Και την ίδια ώρα, απαντούν ακαριαία στο ερώτημα που αιωρείται εν μέσω μιας χαοτικής και απαισιόδοξης ατμόσφαιρας στην Ελλάδα και στον πλανήτη. Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου υπενθυμίζει τον τίτλο από ένα τραγούδι του Johnny Cash, το «Bridge over trouble water» δηλαδή, «γέφυρα πάνω από ταραγμένα νερά» ελπίζοντας πως η τέχνη επιτελεί έναν τέτοιο ρόλο. «Η τέχνη και οι καλλιτέχνες-θεραπευτές δεν μας καθησυχάζουν, αλλά μας παρηγορούν. Κάπως μας ενώνουν και κάπως μας ταράζουν, κάπως μας μαγεύουν και κάπως μας φανερώνουν. Κάπως παίζουν με τη συναισθηματική μας θερμοκρασία».

΄Ολες οι λεπτομέρειες για τον πλήρη χειμερινό προγραμματισμό της Στέγης στο https://www.onassis.org/el/whats-on/