Οι δημιουργοί του “Flee”, μιλούν για την οσκαρική ταινία που ανοίγει το Animasyros
Με αφορμή την επίσημη έναρξη του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων «Animasyros» με την προβολή του υποψήφιου για Όσκαρ animation «Flee», στο Θέατρο Απόλλων της Σύρου, οι συντελεστές Mikkel Sommer και Δανάη Κατωπόδη μάς εξηγούν τι είναι αυτό που κάνει την ταινία ιδιαίτερα μοναδική.
Με μια άκρως συγκινητική και πανανθρώπινη ιστορία θα πραγματοποιηθεί η επίσημη έναρξη του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων «Animasyros», την Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου, στις 20:00, στο Θέατρο Απόλλων. Πρόκειται για την πολυβραβευμένη ταινία του Jonas Poher Rasmussen, με τίτλο «Flee», η οποία και αφηγείται την αληθινή ιστορία του Amin Nawabi (το όνομα δεν είναι «πραγματικό» καθώς έπρεπε να προστατευτεί η ταυτότητα του). Ο Amin- όπως εκατομμύρια άλλοι πρόσφυγες πριν και μετά από αυτόν- αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του σε μικρή ηλικία και να ακολουθήσει τον δρόμο προς την ελευθερία και την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.
Σήμερα εκείνος είναι 36 ετών, κάτοικος Δανίας πλέον, με ακαδημαϊκή καριέρα και έναν σύντροφο με τον οποίο και ετοιμάζονται να παντρευτούν. Και ενώ όλα στη ζωή του φαίνεται να πηγαίνουν προς το καλύτερο, ο ίδιος μετά από είκοσι χρόνια αποφασίζει να πραγματοποιήσει ένα επίπονο «ταξίδι» στο παρελθόν, να μοιραστεί για πρώτη φορά τη συγκλονιστική ιστορία του, ερχόμενος αντιμέτωπος με το τραύμα που κουβαλούσε όλον αυτόν τον καιρό μέσα του.
Αυτή την «ομηρική» πορεία επιβίωσης μάς αφηγείται ο σκηνοθέτης Jonas Poher Rasmussen με το «Flee» επιλέγοντας ως όχημα το animation τόσο για να να διατηρήσει την ανωνυμία του κεντρικού ήρωα του όσο και για να πραγματοποιήσει μια καλλιτεχνική εξερεύνηση του εσωτερικού κόσμου του και των επιπτώσεων που μπορεί να έχει μια τέτοια τραυματική εμπειρία στον ψυχισμό του.
Η ταινία «Flee» έχει αποστάσει 3 υποψηφιότητες για Όσκαρ (Καλύτερη Διεθνής Ταινία, Καλύτερο Ντοκιμαντέρ, Καλύτερη Ταινία Κινουμένων Σχεδίων), 2 υποψηφιότητες για BAFTA (Καλύτερο Ντοκιμαντέρ & Καλύτερη Ταινία Κινουμένων Σχεδίων) και το Mεγάλο Βραβείο Επιτροπής – Sundance Film Festival
Η ταινία κατάφερε να αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις διεθνώς, ενώ έγραψε ιστορία ως η πρώτη που κατάφερε να συγκεντρώσεις ταυτοχρόνως τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ στις κατηγορίες Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Καλύτερου Ντοκιμαντέρ και Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων. Η διαδρομή της στις κινηματογραφικές αίθουσες συνεχίζεται στην πανέμορφη Ερμούπολη της Σύρου και το «Animasyros».
Με αφορμή το γεγονός, οι συντελεστές της ταινίας, ο animator και επικαφαλής σχεδιασμού χαρακτήρων, Mikkel Sommer και η διευθύντρια παραγωγής Δανάη Κατωπόδη, οι οποίοι και θα βρίσκονται στο Θέατρο Απόλλων το βράδυ της Πέμπτης, μοιράζονται μαζί μας την εμπειρία τους από τη δημιουργική διαδικασία και μάς εξηγούν τι είναι αυτό που κάνει το «Flee» εν τέλει τόσο μοναδικό και ιδιαίτερο.
Επιπλέον, παράλληλα με την προβολή το κοινό θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει από κοντά έργα που δημιούργησε ο ίδιος ο Mikkel Sommer για την ταινία, μέσα από την έκθεση «The faces of Flee» που φιλοξενείται, από τις 10 Σεπτεμβρίου έως τις 15 Οκτωβρίου, στην Βραζιλιάνα στην Άνω Σύρο.
Δανάη Κατωπόδη: Η συνεργασία μου με το studio Sun Creature προέκυψε κατά τη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου για μένα. Είχα αφήσει τη δουλειά μου σε γνωστό studio animation στο Λονδίνο και έψαχνα νέα projects στην Ελλάδα αρχικά και σε δεύτερη φάση σε όλη την Ευρώπη. Είχα δει τη δουλειά της ομάδας του στούντιο Sun Creature και μου άρεσε πολύ, οπότε τους έστειλα ένα βιογραφικό για να με έχουν υπόψη τους σε περίπτωση που χρειαστούν κόσμο. Εκείνο το διάστημα έτυχε να ξεκινάει η παραγωγή του Flee και, μιας και είχα την εμπειρία που αναζητούσαν για τη συγκεκριμένη θέση, κατέληξα να εργάζομαι στη παραγωγή.
Όταν ξεκίνησα να δουλεύω στο στούντιο είχε τελειώσει μόλις η διαδικασία του pre-production. Σχεδιάζονταν ακόμα δευτερεύοντες και περιστασιακοί χαρακτήρες, H ομάδα animation μόλις ξεκινούσε και τα πρώτα layouts παράγονταν στη Γαλλία. Στο Flee ήμουν κατα κάποιο τρόπο ο συνδετικός κρίκος μεταξύ δημιουργικής ομάδας και παραγωγής. Υπήρχε ένα αρχικό timeline και κάποιες εκτιμήσεις που είχαν γίνει από την ομάδα της παραγωγής πριν ξεκινήσω, και με βάση αυτό διαχειριζόμουν τις διάφορες διαδικασίες που έπρεπε να ολοκληρωθούν καθημερινά προκειμένου να πετύχουμε τους στόχους μας. Επίσης είχα συνεχή επικοινωνία με τα συνεργαζόμενα στούντιο στη Γαλλία, τα οποία είχαν τους δικούς τους production managers, ωστε να υπάρχει σωστός συγχρονισμός και να κυλάει ομαλά η παραγωγή σε όλα της τα στάδια.
Τι ήταν εκείνο που σας συγκίνησε προσωπικά στην ιστορία του Amin; Και γιατί πιστεύετε πως το είδος του animation ήταν η ορθότερη επιλογή για να ειπωθεί μια τέτοια ιστορία;Δ.Κ.: H ιστορία του Amin έχει στο πυρήνα της τη προσπάθεια ενός ανθρώπου να ορίσει τί σημαίνει για αυτόν η έννοια ‘σπίτι’. Είναι μια ιστορία με την οποία όλοι μας μπορούμε να ταυτιστούμε σε ένα βαθμό.
H επιλογή του animation για το Flee έγινε αρχικά για πρακτικούς λόγους, γιατι ο Amin έπρεπε να παραμείνει ανώνυμος. Προσωπικά πιστεύω ότι το animation, παρόλο που αρχικά μπορεί να φαίνεται σαν είδος ασύμβατο με την έννοια του ντοκιμαντέρ, μπορεί να ενισχύσει την αποτύπωση ενός πραγματικού συμβάντος, και ιδιαίτερα μιας προσωπικής εμπειρίας. Στο animation υπάρχει ένας μεγαλύτερος βαθμός καλλιτεχνικής ελευθερίας. Ο σκηνοθέτης και ο art director έχουν περισσότερα εργαλεία στη διάθεση τους για να αποτυπώσουν τα συναισθήματα και τον εσωτερικό κόσμο των χαρακτήρων τους. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και στις στυλιστικές επιλογές που έχουν γίνει στο Flee, από την εναλλαγή διαφορετικών ειδών animation, μέχρι το φωτισμό, τη χρωματική παλέτα, το σχεδιασμό του ήχου. Στο παραδοσιακό ντοκιμαντέρ δεν υπάρχει η δυνατότητα ελέγχου της εικόνας σε τέτοιο μεγάλο βαθμό.
Το «Flee» έγραψε ιστορία στα φετινά Όσκαρ κερδίζοντας τρεις υποψηφιότητες στις κατηγορίες Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας, Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων, Καλύτερου Ντοκιμαντέρ, καθώς φυσικά και πολλές ακόμη διακρίσεις. Που ακριβώς εσείς η ίδια πιστώνετε αυτήν της την επιτυχία;Δανάη Κατωπόδη: H ιστορία του Amin είναι μια ιστορία που μοιράζονται άνθρωποι από όλες τις μεριές του κόσμου με τους οποίους δεν μας χωρίζει τίποτα που να έχει ουσία.
Δ.Κ.: Η αλήθεια είναι ότι -εγώ τουλάχιστον- δεν είχα φανταστεί ότι η ταινία θα γνώριζε τέτοια επιτυχία. Ήμουν σίγουρη ότι θα λάβει ευνοϊκές κριτικές και πίστευα ότι θα πάει καλά στον κύκλο των φεστιβάλ αλλά σίγουρα δεν περίμενα τις τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ. Το Flee ακολουθεί μια τάση που υπάρχει τα τελευταία χρόνια στο animation, μια θεματική στροφή στο ρεαλισμό, σε θέματα ιστορικού και κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου. Περίπου μια δεκαετία πριν από το Flee, στη κατηγορία της Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας είχαμε δει υποψήφιο το Waltz with Bashir, μια animated αντιπολεμική ταινία για το πόλεμο του Λιβάνου. Το Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο animation απελευθερώνεται όλο και περισσότερο από τα στενά πλαίσια μεσα στα οποία παραδοσιακά κινείται το είδος και ανοίγεται κάνει ένα άνοιγμα σε ένα ευρύτερο κοινό.
Το θέμα με το οποίο καταπιάνεται το Flee ήταν, είναι και θα είναι επίκαιρο για όσο θα υπάρχουν συρράξεις και γεωπολιτικά συμφέροντα. Στη πτήση για Δανία έτυχε να κάθομαι δίπλα σε ένα ζευγάρι Σύρων προσφύγων που μόλις είχαν καταφέρει να κάνουν τα χαρτιά τους και πέταγαν για βόρεια Ευρώπη. Όταν θα έφταναν εκεί έπρεπε για άλλη μια φορά να ακολουθήσουν μια πολύπλοκη γραφειοκρατική διαδικασία και να περάσουν για μια ακόμα φορά από camp. H ιστορία του Amin είναι μια ιστορία που μοιράζονται άνθρωποι από όλες τις μεριές του κόσμου με τους οποίους δεν μας χωρίζει τίποτα που να έχει ουσία. Είναι μια ιστορία που είναι σημαντικό να ακουστεί και να προβληθεί προς τα έξω και πιστεύω πως ο κόσμος θέλει να βλέπει νέους δημιουργούς να φτιάχνουν ταινίες όπως το Flee και επιβραβεύει τις προσπάθειές τους.
«Για εμένα προσωπικά η ταινία ήταν μια διδακτική εμπειρία, έμαθα πολλά πράγματα τα οποία αγνοούσα σχετικά με ιστορικά γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος αλλά και σχετικά με τη διαδικασία της “φυγής”, της αναγκαστικής μετανάστευσης στην οποία αναφέρεται και ο τίτλος της ταινίας», εξηγεί η Δανάη Κατωπόδη
Δ.Κ.: Είμαι πολύ χαρούμενη που θα συμμετάσχω για πρώτη φορά στο Animasyros, το μεγαλύτερο φεστιβάλ του είδους του στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα ανυπομονώ να παρουσιασω το Flee, που δεν είναι μόνο ένα project το οποίο μου άρεσε πάρα πολύ, αλλά και μια από τις αγαπημένες μου ταινίες γενικότερα. Στην Ελλάδα έχω επιστρέψει σχετικά πρόσφατα οπότε θα είναι και μια καλή ευκαιρία για μένα να γνωρίσω την ελληνική κοινότητα animation από κοντά.
Τι είναι αυτό που εσείς επιθυμείτε να αποκομίσει το κοινό από τη συγκεκριμένη ταινία;Δ.Κ.: Πιστεύω πως η ταινία έχει κάτι να πει στον καθένα μας και μπορεί να αγγίξει τον κάθε θεατή για διαφορετικούς λόγους, ανάλογα με τις ευαισθησίες και τις προσωπικές εμπειρίες του. Για εμένα προσωπικά η ταινία ήταν μια διδακτική εμπειρία, έμαθα πολλά πράγματα τα οποία αγνοούσα σχετικά με ιστορικά γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος αλλά και σχετικά με τη διαδικασία της “φυγής”, της αναγκαστικής μετανάστευσης στην οποία αναφέρεται και ο τίτλος της ταινίας. Όπως και να έχει, ελπίζω το ελληνικό αλλά και το διεθνές κοινό του Animasyros να απολαύσει τη ταινία και να την αγαπήσει όπως και εμείς που την είδαμε να παίρνει σιγά σιγά σάρκα και οστά και να λαμβάνει τη τελική της μορφή.
«Νομίζω ότι πιο πολύ η ιστορία και τα θέματα του δίνουν την αίσθηση της μοναδικότητας», σχολιάζει για το «Flee» ο Mikkel Sommer, σχεδιαστής χαρακτήρων της ταινίας
Mikkel Sommer: Είχα συνεργαστεί ξανά με το στούντιο παραγωγής του «Flee», αλλά σε κάτι εντελώς διαφορετικό και πιο καρτουνίστικο. Γνώριζαν για τη δουλειά μου, τα κόμιξ μου καθώς και ότι δούλευα με πολλές τεχνοτροπίες και όταν έφτασε η στιγμή με ρώτησαν αν ήθελα να εργαστώ στο «Flee» ως σχεδιαστής χαρακτήρων. Αμέσως καταπιάστηκα με το κόνσεπτ και αφότου αργότερα διάβασα το σενάριο και άκουσα γι’ αυτό, αισθάνθηκα συγκινημένος.
Ποιες μορφές, τεχνικές και στυλ χρησιμοποιήθηκαν για το συγκεκριμένο animation; Και τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που το καθιστά οπτικά μοναδικό;M.S.: Υπάρχουν σκηνές που είναι αφαιρετικές και κατακερματισμένες στην όψη, ώστε να προσομοιάζουν το χάος και την απομονωμένη παιδική ηλικία. Περιστασιακά χρησιμοποιούνται αποσπάσματα με πραγματικά πλάνα από ιστορικά γεγονότα και περιόδους, τα οποία δίνουν στον θεατή την αίσθηση της αυθεντικότητας υπενθυμίζοντας τους πως πρόκειται για ντοκιμαντέρ. Aλλά ως στυλ είτε ως animation δεν πιστεύω ότι είναι ιδιαίτερα μοναδικό οπτικά, νομίζω ότι πιο πολύ η ιστορία και τα θέματα του δίνουν την αίσθηση της μοναδικότητας.
M.S.: Θα ήταν αρκετά διαφορετικό ως live action ταινία ή ως graphic novel. Ή ακόμη και αν το animation είχε γίνει με διαφορετικό τρόπο, με διαφορετικό στυλ κτλ. Οι επιλογές θεωρώ πως ήταν οι σωστές και ταίριαζαν γάντι στην ιστορία. Η ισορροπία μεταξύ ρεαλισμού και εικονογράφησης, μεταξύ κάτι πολύ σκληρού και δύσκολου και συναισθηματικού το οποίο εκφράστηκε με σχέδια και απλοποιήσεις των προσώπων.
Ο ίδιος είστε εικονογράφος και σχεδιαστές βιβλίων κόμιξ. Πόσο διαφορετική είναι η δημιουργική διαδικασία για ένα βιβλίο σε σύγκριση με μια ταινία. Και ποιο προτιμάτε εσείς;M.S.: Δεν προτιμώ απαραίτητα το ένα περισσότερο από το άλλο, είναι απλώς διαφορετικό. Η δουλειά για τον κινηματογράφο πληρώνει περισσότερο και είναι ωραία η αίσθηση του να είσαι μέρος μιας μεγάλης ομάδας που δημιουργεί κάτι τεράστιο. Ωστόσο αγαπώ τις συγκριτικά περισσότερες ώρες συγκέντρωσης που απαιτείται για να δημιουργήσεις ένα μεγαλύτερο κόμικ. Υπάρχει επίσης μεγαλύτερη ελευθερία εκεί, όσον αφορά την τεχνοτροπία και την ιστορία, όταν δημιουργώ βιβλία.
Όπως πληροφορούμαστε μοιράζεστε τον χρόνο σας ανάμεσα στο Βερολίνο και την Αθήνα. Ποια είναι η σχέση σας με την Ελλάδα και πως προέκυψε;M.S.: Μετακόμισα με την οικογένεια μου στην Ελλάδα αρκετά χρόνια πριν. Αν και εξακολουθούμε να έχουμε σπίτι στο Βερολίνο, ωστόσο περνάμε τον περισσότερο χρόνο μας στην Αθήνα. Η κόρη μου πηγαίνει σχολείο εδώ και αγαπάμε πραγματικά τόσα πολλά πράγματα όσον αφορά την Ελλάδα.
Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων «Animasyros» πραγματοποιείται στη Σύρο από τις 20 έως τις 25 Σεπτεμβρίου 2022.
