Θέατρο Μπέλλος: Η νέα αρχή ενός ιστορικού θεάτρου

Αν ο Βίκτωρ Ουγκώ είχε δίκιο λέγοντας πως «όπου ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή», τότε περίπου το ίδιο ισχύει κι όταν ανοίγει ένα θέατρο. Πόσο μάλλον, ένα θέατρο που ανοίγει από μια νέα ομάδα σε μια εποχή γεμάτη αρνητικά ερεθίσματα, κοινωνικές και οικονομικές αναταράξεις. Στην οδό Κέκροπος στην Πλάκα, ανάμεσα σε δεκάδες εστίες τουρισμού, το ιστορικό θέατρο Μπέλλος ενεργοποιείται ξανά, χάρη στην πρωτοβουλία της νεαρής σκηνοθέτριας Αικατερίνης Παπαγεωργίου και της ομάδας Young Quill.

Αφηχθείσα από το Λονδίνο, άμεση συνεργάτιδα της σπουδαίας Κέιτι Μίτσελ και με μετρημένες (στα δάχτυλα του ενός χεριού) σκηνοθεσίες στην Ελλάδα, η 26χρονη Αικατερίνη Παπαγεωργίου κάνει ακαριαία το επόμενο βήμα: Αναλαμβάνει να τρέξει ένα θέατρο. «Eίχαμε όνειρο να βρούμε ένα δικό μας χώρο προβών που θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως στούντιο. Ωστόσο, δεν ήταν μια σχεδιασμένη απόφαση. Πριν από ένα, περίπου, χρόνο ήρθαμε σε επαφή με το Σύλλογο Αθηναίων και τον Γιώργο Μπέλλο και ανέμελα δηλώσαμε ενδιαφέρον να αναλάβουμε το θέατρο του. Έκτοτε, μπήκαμε στη διαδικασία συζήτησης για το αν θα μπορούσαμε ν’ ανταπεξέλθουμε σε μια τέτοια υποχρέωση», εξηγεί η ίδια, λίγες ημέρες πριν τα εγκαίνια του Μπέλλου, ενός θεάτρου που ιδρύθηκε το 1975 και άνοιξε δύο χρόνια μετά.

Η νέα σκηνοθέτρια Αικατερίνη Παπαγεωργίου.

Παρά τα σήματα φόβου που εκπέμπουν από παντού και μετά από δύο χρόνια πανδημικής υστερίας που γονάτισαν το ελληνικό θέατρο εν συνόλω, η Παπαγεωργίου το τόλμησε. «Εννοείται πως φοβηθήκαμε το ρίσκο. Εννοείται πως το ελληνικό θέατρο ζει κάτω από μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Εννοείται πως μας τρομάζει ο πληθωρισμός σε μια πόλη με πολύ θέατρο, περισσότερο, ίσως, από αυτό που αντέχει. Αν πάλι κάνουμε λάθος – τα λάθη για τους ανθρώπους είναι. Μπήκαμε στην προσπάθεια με ένα αίσθημα υπέρμετρης αισιοδοξίας, θελήσαμε να δικαιώσουμε τον Γιώργο Μπέλλο που μας επέλεξε και σε κάθε περίπτωση στεκόμαστε σε όσα μας κάνουν να ελπίζουμε. Πιστεύουμε πως οι καλές παραστάσεις έχουν το κοινό τους. Εξάλλου, τις τελευταίες σεζόν μπήκε πολύς νέος κόσμος στο θέατρο και σε αυτό το πλαίσιο επαναπροσδιορισμού της θεατρικής κατάστασης, ανοίγει και ο δικός μας χώρος».

Η κυκλική σκηνή του Μπέλλου, ανακαινισμένη.

Το θέατρο, στα πρότυπα των σκηνών της δεκαετίας του ’70 με κυκλικές ορχήστρες, εγγύτητα με το κοινό και ρετρό (πλέον) διακόσμηση, χρειαζόταν ανακαίνιση. Είχε, άλλωστε, μείνει παροπλισμένο τα τελευταία δέκα χρόνια, οξύνοντας τη φθορά του χρόνου. Στο ισόγειο και υπόγειο ενός κτηρίου που φιλοξενεί το ξενοδοχείο «Νεφέλη», δημιουργήθηκε αρχικά ως ο αποθηκευτικός χώρος του. Μετά από σχετική διαμόρφωση άνοιξε για πρώτη φορά το 1977. «Βρήκαμε προβολείς της δεκαετίας του ’50, υπέροχα ξύλινα καθίσματα που είχαν μολυνθεί από ζιζάνια. Πολλά από τα ωραία του στοιχεία δεν μπορέσαμε να τα σώσουμε. Πάντως, μπήκαμε στη διαδικασία της χειροποίητης κατασκευής, με τον ίδιο τρόπο που φτιάχτηκε το θέατρο» εξηγεί η Αικατερίνη Παπαγεωργίου για την ανακαίνιση που διατήρησε το δωρικό ύφος του χώρου και το εκσυγχρόνισε τεχνικά και ηλεκτρονικά.

«Η Νύχτα των Μυστικών του Άκη Δήμου σε σκηνοθεσία της Αικατερίνης Παπαγεωργίου.

Φτιαγμένη από την ομάδα Young Quill, η νέα εκδοχή του «Μπέλλου» δεν μπορεί παρά να γίνει μια εστία για ομάδες. «Μας γοητεύει πολύ το θέατρο των ομάδων που ζυμώνονται μέσα στο χρόνο, μας αφορά πολύ η ομαδική συνδημιουργία. Γι’ αυτό και ξεκινάμε σε συνεργασία με σχήματα που είναι πολύ συνεπείς σε αυτό που κάνουν» λένε, καλώντας για αρχή τους Bijoux de Kant και τους 4frontal, δυο ομάδες δραστήριες και εγνωσμένης αξίας.

Αικατερίνη Παπαγεωργίου: Μας γοητεύει πολύ το θέατρο των ομάδων που ζυμώνονται μέσα στο χρόνο, μας αφορά πολύ η ομαδική συνδημιουργία

Οι μεν Bijoux de Kant θα επαναλάβουν (μετά την παρουσία του στο αρχαίο θέατρο της Αιγείρας στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός») το «Μαύρο ταξίδι»· ένα κείμενο που ανακάλυψε ο Μάνος Ελευθερίου σε ένα παλιατζίδικο και δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του ’86 στο ιστορικό «Τέταρτο» του Μάνου Χατζιδάκι. Αφορούσε τα μνημονεύματα ενός στρατιώτη στον πόλεμο της Μικράς Ασίας, «μια καταγραφή πέρα από το μεγάλο εθνικό αφήγημα του πολέμου, που αποδομεί το μεγαλείο και στέκεται σε βασικά ζητήματα: Την πείνα, τον πόλεμο, την απώλεια» σημειώνει ο σκηνοθέτης του Γιάννης Σκουρλέτης, που συνδράμει το εγχείρημα του «Μπέλλου». «Είναι μια μικρής κλίμακας παράσταση, αλλά είναι αυτές που μας φέρνουν στον πυρήνα και μας βοηθούν να ξαναδούμε τα πράγματα με ειλικρίνεια. Και τελικά, η ειλικρίνεια είναι ένα αγαθό μεγάλο» προσθέτει.

Οι δε 4Frontal θα επιστρέψουν στους «Αριστερόχειρες» (μετά την πρώτη παρουσίαση τους στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, την περασμένη Άνοιξη): το αξιοσημείωτο νέο έργο της Νεφέλης Μαϊστράλη για το απωθημένο κεφάλαιο των Παιδουπόλεων της Φρειδερίκης. «Είναι ένα κείμενο που όχι μόνο ανεβαίνει από την ομάδα, αλλά έχει προκύψει και μέσα από αυτήν. Η Νεφέλη είναι ένα ιδρυτικό στέλεχος των 4Frontal, που ολοένα και ακονίζει το συγγραφικό της ταλέντο. Άρα, με έναν ακόμα τρόπο τονώνουμε τις διαδικασίες της ομάδας κι αυτό είναι σημαντικό από τη στιγμή που μπαίνουμε σε ένα θέατρο με αντίστοιχες ιδρυτικές αξίες», παρατηρεί ο Θανάσης Ζερίτης, σκηνοθέτης της παράστασης. Και οι δύο ομάδες ενισχύουν, με την παρουσία τους, την αναβίωση του «Μπέλλου», προκρίνοντας το όραμα των Young Quill και υπογραμμίζοντας πως «ακόμα κι αν δεν προέρχονται από συγκεκριμένα σχήματα, οι παραστάσεις είναι πάντα ομαδική υπόθεση». Και πως «οι συλλογικές προσπάθειες σε δύσκολους καιρούς είναι μια συγκινητική πράξη».

Το «Μαύρο ταξίδι» από τους Bijoux de Kant.

Οι Young Quill μπαίνουν στον «Μπέλλο» με τριετή ορίζοντα, ευχόμενοι να παραμείνουν στο χώρο για πολύ περισσότερο. Εξάλλου, ο θεσμός των ομάδων δεν τους απασχολεί μόνο σε ελληνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. ΄Ηδη, η Αικατερινή Παπαγεωργίου δρομολογεί ένα μικρό Φεστιβάλ με ξένες ομάδες που θα συνυπάρξουν με τις ελληνικές για την ‘Ανοιξη του 2023. «Δύο άξονες καθορίζουν το όραμα μας: Από τη μια, οι ομάδες που θα επικοινωνούν σε ένα χώρο γύρω από μια καλλιτεχνική ιδέα και από την άλλη, η συνέπεια στην ελληνική δραματουργία, σεβόμενοι και την πορεία του ‘Μπέλλου’ μέσα στο χρόνο» σημειώνει.

Έτσι εκτός από το «Μαύρο ταξίδι» και τους «Αριστερόχειρες», η πρώτη σκηνοθεσία της Παπαγεωργίου στην πλακιώτικη σκηνή θα αφορά σε ένα ελληνικό κείμενο. Πρόκειται για τη «Νύχτα των μυστικών» του Άκη Δήμου, που εκτυλίσσεται σ’ ένα τσίρκο, τη νύχτα της τελευταίας παράστασης. Εκεί, οι καλλιτέχνες βλέπουν τις, μεταξύ τους, ισορροπίες να διαταράσσονται κατά την εμφάνιση ενός μυστηριώδους ζευγαριού. «Είναι ένας ρεαλιστικός κόσμος και συνάμα ένας κόσμος μεταμόρφωσης που μας δίνει την δυνατότητα να δούμε πόσο ευμετάβλητη είναι η ζωή και οι άνθρωποι» παρατηρεί η σκηνοθέτρια, προσθέτοντας πως η «Νύχτα» είναι ένα έργο που γιορτάζει την ιδέα της ομάδας και του ομαδικού θεάματος.

Επιστροφή και για τους «Αριστερόχειρες» της Νεφέλης Μαϊστράλη και των 4frontal.

Η Κατερίνα Παπαγεωργίου επέστρεψε στην Αθήνα, πριν από δύο χρόνια, έχοντας αποφοιτήσει από το τμήμα Παραστατικών Τεχνών του Royal Central School of Speechand Drama, University of London και από το τμήμα Σκηνοθεσίας Θεάτρου στο Royal Holloway University of London. Κι αφού χρημάτισε βοηθός σκηνοθέτη της Κέϊτι Μίτσελ – της οποίας υπήρξε και μαθήτρια. Τι την έβαλε σε διαδικασία επιστροφής; «Δεν ήταν μια εύκολη απόφαση», ομολογεί αλλά η ανάγκη να επικοινωνήσει με τη μητρική της γλώσσα μέσα από θεατρικούς όρους ήταν ισχυρή. Ακόμα και η Μίτσελ την προέτρεψε να δοκιμάσει αυτήν την περιοχή, ενώ δούλευαν μαζί, με έδρα το Αμβούργο. «Η συνεργασία με την Κέιτι Μίτσελ μου άλλαξε τη ζωή, επαναπροσδιόρισα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνομαι το θέατρο. Κοντά της έμαθα τόσα πολλά και βασανιζόμουν από το πως μπορούσα να διοχετεύσω όλη αυτή τη γνώση που είχα πάρει κοντά της. Ήθελα να την μετατρέψω σε δράση», λέει εξηγώντας το πως βρέθηκε και πάλι στην Αθήνα.

Κι αν το εξωτερικό παραμένει πάντα μια επιλογή για την Αικατερίνη Παπαγεωργίου – ήδη το Νοέμβριο θα διδάξει στο πλαίσιο ενός workshop στο Royal Central School of Speechand Drama – δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει την εσωστρέφεια και την σκληρότητα του βρετανικού θεάτρου σε εξωτερικά ερεθίσματα. «Το ελληνικό θέατρο είναι ακόμα ένα αχαρτογράφητο τοπίο. Μου φαίνεται περίεργο που δεν υπάρχει καν κώδικας δεοντολογίας, πράγματα λυμένα σε τόσες πολλές χώρες της Ευρώπης. Οπότε, υπό αυτήν την έννοια – και παρά τα φωτεινά παραδείγματα εξυγίανσης – δεν μπορείς παρά να νιώθεις απροστάτευτος ως εργαζόμενος εδώ. Από την άλλη, το ελληνικό θέατρο φέρει μια αυθεντικότητα, κάτι το πηγαίο που δεν συναντάς αλλού. Στην Αγγλία, η μεθοδολογία διατρέχει όλους τους μηχανισμούς του θεάτρου. Οι σκηνικές προσεγγίσεις τις οποίες διδάχθηκα έξω είχαν σαν βάση τη μέθοδο, ενώ στην Ελλάδα οδηγός είναι η παρόρμηση. Δεν υπάρχει μια στέρεα βάση, ακόμα και στον τομέα της θεατρικής εκπαίδευσης. ΄Οσο με δυσκόλεψε αυτό, τόσο με γοήτευσε κιόλας».

Ελπίδα και Γιάννης Χριστοδουλόπουλος μαζί στη σκηνή.

Ο «Μπέλλος» πάντως, δεν θα φιλοξενήσει μόνο θεατρικές αλλά και μουσικές παραστάσεις. Η Ελπίδα, μια εμβληματική φιγούρα των πλακιώτικων μπουάτ, οργανώνει ένα αφιέρωμα στο μουσικό πνεύμα της περιοχής, μαζί με τον Γιάννη Χριστοδουλόπουλο. Τίτλος του, «’Οπου ακούς όμορφα τραγούδια να πηγαίνεις». Ένας ακόμα λόγος για να φτάσουμε έως την Κέκροπος 1.