Ο συγγραφέας Δημήτρης Παναγιωτάτος μάς αποκαλύπτει πώς η Τέχνη μπορεί ν’ αλλάξει τη ζωή μας
Ο συγγραφέας του βιβλίου “Μπορεί η τέχνη να αλλάξει τον κόσμο;” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη, μάς μιλά για το νέο του βιβλίο, για τις ταινίες που του άλλαξαν τη ζωή αλλά και για όσα ετοιμάζει στο μέλλον.
Σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και καθηγητής κινηματογράφου, ο Δημήτρης Παναγιωτάτος δηλώνει συνεχώς μέσα από τα έργα του τη μεγάλη αγάπη που έχει στην τέχνη. Ως σκηνοθέτης και παραγωγός έχει γυρίσει επτά ταινίες μεγάλου μήκους και πολλές τηλεοπτικές σειρές και τηλεταινίες. Ως συγγραφέας έγραψε βιβλία και επιμελήθηκε πολλές σειρές για το φανταστικό και το αστυνομικό στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο.
Το νέο βιβλίο του, “Μπορεί η τέχνη να αλλάξει τον κόσμο;“ κυκλοφόρησε τον περασμένο Μάιο από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Κατά τον συγγραφέα, η τέχνη μπορεί να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων αλλά και να φανερώσει αλήθειες για τον εαυτό μας και τους άλλους. Στο βιβλίο παρουσιάζονται 50 έργα, τόσο ταινίες όσο και βιβλία που άλλαξαν τη ζωή του συγγραφέα για πάντα. Έργα που του φανέρωσαν αλήθειες για τον εαυτό του, όπως δηλώνει και ο ίδιος και του δίδαξαν αρχές που τον καθοδηγούν στην πορεία της ζωής του. Του έδωσαν έμπνευση για δημιουργία αλλά και λύσεις σε δύσκολα προβλήματα. Ο ίδιος θεωρεί πως ο καθένας έχει μία τέτοια λίστα έργων που τον βοηθούν σε σημαντικές στιγμές της ζωής του.
Ένα πρωτότυπο βιβλίο που μιλάει για τη δύναμη της τέχνης αλλά και για τον ρόλο που έχει αυτή στη ζωή όλων μας. Η τέχνη είναι αιώνια και μέσω αυτής οι καλλιτέχνες αφήνουν το δικό τους αποτύπωμα στην ιστορία.
“Μπορεί η τέχνη να αλλάξει τον κόσμο;” του Δημήτρη Παναγιωτάτου από τις εκδόσεις Καστανιώτη
Η ιδέα προέκυψε από την εμπειρία μου ως σκηνοθέτης και καθηγητής κινηματογράφου. Στο πρώτο μάθημα ζητάω από τους φοιτητές μου να σκεφτούν μια ταινία, ένα βιβλίο και μια μουσική που έχουν σημαδέψει τη ζωή τους. Στο δεύτερο μάθημα γίνεται μια αποκάλυψη. Τα παιδιά ανοίγονται, βιώματα βγαίνουν στο φως και κάθε όνομα σπουδαστή αποκτά πλέον χαρακτήρα, προσωπικότητα. Έτσι άρχισαν όλα. Έγινα μέρος της εμπειρίας αυτής.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, όλο κάτι έγραφα. Στο Παρίσι, όπου έζησα και σπούδασα κινηματογράφο τη δεκαετία του 70, βρήκα τον δρόμο μου. Από το 80 μέχρι σήμερα έχω γράψει 5 βιβλία και επιμελήθηκα πολλές σειρές στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο που αφορούν τα αγαπημένα μου είδη – το φανταστικό, την επιστημονική φαντασία και το αστυνομικό. Επίσης έχω γράψει, μόνος ή σε συνεργασία, τα σενάρια των 7 ταινιών και των 5 τηλεοπτικών σειρών που έχω σκηνοθετήσει.
Κι αν ακόμα η τέχνη δεν μπορεί, έτσι γενικά και αόριστα, να αλλάξει τον κόσμο, πιστεύω απόλυτα ότι ταινίες και βιβλία μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας.
Κι αν ακόμα η τέχνη δεν μπορεί, έτσι γενικά και αόριστα, να αλλάξει τον κόσμο, πιστεύω απόλυτα ότι ταινίες και βιβλία μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας. Συνέβη σε μένα, και μπορεί να συμβεί στον καθένα. Αυτό γίνεται όταν ξαναζείς την ταινία ή το βιβλίο στην αληθινή σου ζωή, όταν στους ήρωες και τις καταστάσεις τους αναγνωρίζεις τον εαυτό σου γιατί όλα τα έζησες, τηρουμένων των αναλογιών, κι εσύ ο ίδιος. Έτσι μια ταινία με δίδαξε μια μεγάλη αλήθεια για έναν νεανικό μου έρωτα (Ο δεσμώτης του ιλίγγου) και μια άλλη μού έδωσε θάρρος για το πιο κρίσιμο ταξίδι της ζωής μου (Μπίλι ο ψεύτης). Τρεις ταινίες με έμαθαν πώς να απαντώ στην προδοσία των ανθρώπων και μια μελέτη του Φρόιντ μού ερμήνευσε τον πρώτο μου παιδικό τρόμο (Το ανοίκειο). Κάποιες ταινίες και βιβλία με βοήθησαν να αμφισβητήσω έμπρακτα πολλές από τις κυρίαρχες αξίες και τα στερεότυπα του κόσμου (Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, Το δεύτερο φύλο, Μάτια χωρίς πρόσωπο, Οι γυναίκες του Στέπφορντ, Το τελευταίο ατού).
Κάποιες άλλες ταινίες μού έδειξαν όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται ότι κανείς δεν γλιτώνει από την παιδική του ηλικία (Το κορίτσι της διπλανής πόρτας). Μια ταινία που αγάπησε η μητέρα μου έγινε αιτία να μού αποκαλυφθεί ένα οικογενειακό μυστικό (Θα κλάψω αύριο). Ένα βιβλίο και μια ταινία απάντησαν με απρόβλεπτο αλλά αποτελεσματικό τρόπο στις ερωτικές ανησυχίες της εφηβείας μου (Η Ωραία της Ημέρας). Μια ταινία με απελευθέρωσε κυριολεκτικά από την κυρίαρχη εμμονή τού “να είσαι ο πρώτος” που αρχίζει από το σχολείο και δεν τελειώνει ποτέ (Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν;) Μια ταινία κι ένα βιβλίο με συμφιλίωσαν με την απώλεια και τον θάνατο (Η φλόγα που τρεμοσβήνει, Όσο κρατάει ένας στεναγμός). Ναι, η τέχνη μπορεί να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων. Αυτή είναι η δύναμή της. Γιατί είναι η μόνη που μπορεί να το κάνει με τη φαντασία, την αισθητική απόλαυση, τη συγκίνηση και τελικά την υπέρβαση και τη λύτρωση.
Πόσο εύκολη ήταν η επιλογή των 50 έργων που έχετε προσθέσει στο βιβλίο σας;Φυσικά, οι ταινίες που με σημάδεψαν ήταν πολύ περισσότερες. Όμως η επιλογή τους δεν ήταν δύσκολη. Διάλεξα αυτές που είχαν τη μεγαλύτερη επίδραση στη ζωή μου σε συνδυασμό πάντα με το ενδιαφέρον που θα μπορούσαν να έχουν για τον αναγνώστη του βιβλίου.
Όλο και κάποιες ταινίες και βιβλία θα μπορούσαν να έχουν προστεθεί, αλλά μικρό το κακό. Τα έργα που διάλεξα καλύπτουν ένα πολύ ευρύ φάσμα θεμάτων που μπορούν να ενδιαφέρουν τους αναγνώστες. Υπάρχουν έργα για απαγορευμένους έρωτες, για την επιθυμία, για την παιδική ηλικία, για την δημιουργία, για την αμφισβήτηση του κόσμου, για την επιστήμη, για το παρελθόν, για την απώλεια και τον θάνατο…
Αυτό το βιβλίο είναι η προσωπική μου μαρτυρία για να δείξω με ποιο μαγικό τρόπο μπορεί η τέχνη να “εισβάλει” στη ζωή μας και να την αλλάξει για πάντα. Η τέχνη μάς φανερώνει αλήθειες για τον εαυτό μας και τους άλλους. Ουσιαστικά, η τέχνη εξηγεί τον κόσμο. Αν θέλει κανείς να καταλάβει τι εστί πόλεμος, δεν του φτάνουν όλα τα βιβλία της ιστορίας. Ας διαβάσει αντιπολεμικά μυθιστορήματα, ας δει αντιπολεμικές ταινίες. Τότε θα καταλάβει. Μέσα από την τέχνη θα εξηγήσει και την κοινωνική αδικία, το ερωτικό πάθος, τη βία και το έγκλημα…
Συστατικά και κανόνες στην τέχνη δεν υπάρχουν. Ή ακριβέστερα, και βέβαια υπάρχουν, χωρίς όμως να είναι υποχρεωμένος να τους ακολουθήσει ο καλλιτέχνης.
Δεν μπορώ να προβλέψω το μέλλον του βιβλίου με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Θέλω να πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό και το έντυπο βιβλίο θα συνυπάρξουν ειρηνικά. Η ηδονή της ανάγνωσης του έντυπου βιβλίου είναι ασύγκριτη και αναντικατάστατη. Από την άλλη όμως, πώς θα μπορούσαμε να έχουμε στη διάθεσή μας ανά πάσα στιγμή όλο τον πλούτο των αμέτρητων λογοτεχνικών βιβλίων χωρίς τη συνδρομή της τεχνολογίας;
Συστατικά και κανόνες στην τέχνη δεν υπάρχουν. Ή ακριβέστερα, και βέβαια υπάρχουν, χωρίς όμως να είναι υποχρεωμένος να τους ακολουθήσει ο καλλιτέχνης. Μην ξεχνάμε ότι από την αποδόμηση πολλών κανόνων γεννήθηκαν τα περισσότερα αριστουργήματα. Απλώς, για μένα, αν υπάρχει κάτι αναγκαίο για κάθε καλλιτέχνη πριν τη δημιουργία, είναι να μελετήσει καλά τι θέλει να κάνει και να θέλει να το κάνει πολύ. Να πεθαίνει να το κάνει!
Έχω αρχίσει ήδη, εδώ και πολύ καιρό, να συγκεντρώνω υλικό και να δουλεύω για δύο βιβλία που θα αφορούν τα αγαπημένα μου είδη: το ένα για το φανταστικό και το άλλο για το αστυνομικό (στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο). Είναι δύο είδη που στην εποχή μας έχουν καταξιωθεί πλέον σε διεθνή κλίμακα. Κάτι ανάλογο, απ’ ότι ξέρω, δεν έχει επιχειρηθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Θα είναι δύο βιβλία αναφοράς, κάτι σαν πνευματική διαθήκη για μένα. Γιατί με τα είδη αυτά ασχολούμαι από πολύ μικρός. Σχεδόν μια ολόκληρη ζωή.
