Ντενί Ντιντερό: Τα λόγια ενός ανθρώπου που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο

Στις 5 Οκτωβρίου του 1713, στην πόλη Λανγκρ της Γαλλίας γεννιέται ο Ντενί Ντιντερό, ένας από τους πιο γνωστούς φιλοσόφους του γαλλικού διαφωτισμού, ο οποίος με το έργο και τη ζωή του προσπάθησε να αλλάξει τον κόσμο.

Ο Ντενί Ντιντερό μεγάλωσε σε μία πλούσια οικογένεια της Γαλλίας, η οποία έδωσε από νωρίς βάση στην εκπαίδευση του. Λίγα χρόνια μετά, και ενώ είχε αποφοιτήσει από τη Σορβόννη με πτυχίο Νομικής, ο φιλόδοξος νεαρός αρχίζει να συνειδητοποιεί πως το όνειρο του δεν ήταν ποτέ αυτό. Ήθελε να ασχολείται με τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία.

Στην συνειδητοποίηση του αυτή συνέβαλε το ίδιο το Παρίσι, στο οποίο σπούδαζε και είχε την ευκαιρία να γνωρίσει κάποιους από τους μεγαλύτερους διανοούμενους της εποχής. Από νωρίς λοιπόν, ο Ντιντερό είχε άμεση «πρόσβαση» στις επαναστατικές ιδέες που τότε άρχιζαν να διαμορφώνονται, για έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από αυτόν που ήξερε.

Μαγεμένος πλέον από τον κόσμο της φιλοσοφίας, ο Ντενί Ντιντερό αρχίζει να μεταφράζει αγγλικά έγγραφα στα γαλλικά και λίγο αργότερα στη ζωή του μπαίνουν τα ελληνικά, με τα οποία θα γνωρίσει και θα καταγράψει την ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας.

Η μεγαλύτερη ευκαιρία όμως να ασχοληθεί ουσιαστικά με τη φιλοσοφία που τόσο αγαπούσε ήρθε το 1746, όταν μαζί με δύο ακόμα κορυφαίους φιλοσόφους του Διαφωτισμού, τον Ζαν λε Ροντ ντ’ Αλαμπέρ και τον Ζαν Ζακ Ρουσό,  άρχισε να μεταφράζει στα γαλλικά την αγγλική Εγκυκλοπαίδεια, ένα έργο 33 τόμων, το οποίο τελικά θα συγκέντρωνε όλο το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού.

Ο Ντενί Ντιντερό δήλωνε άθεος και δεν δίσταζε να εκφράζει τη δυσαρέσκειά του προς τις τακτικές της εκκλησίας και το μίσος του προς τη θρησκοληψία. Αυτή του η στάση πολλές φορές έβαζε εμπόδια στον δρόμο του προς την επιτυχία και ακόμα περισσότερες τον οδηγούσε στο κρατητήριο.

Παρόλα αυτά, ο Ντιντερό δεν τα έβαζε κάτω και πάντα επέστρεφε για να συνεχίσει το έργο του και να μοιράσει τις «αιρετικές» ιδέες του, αναστατώνοντας για ακόμα μία φορά την εκκλησία, η οποία θα κατάφερνε το 1751 να ξανά πλήξει το έργο του φιλοσόφου, απαγορεύοντας την κυκλοφορία των δύο πρώτων «αντιχριστιανικών» τόμων της Εγκυκλοπαίδειας.

Παρά τις αντιδράσεις των κληρικών, ο μεγάλος φιλικός κύκλος του Ντιντερό, αλλά και η «αγάπη» της γαλλικής κυβέρνησης για τα υψηλά έσοδα του έργου θα κερδίσουν και οι τόμοι της Εγκυκλοπαίδειας θα συνεχίσουν τελικά να κοσμούν τα ράφια των βιβλιοπωλείων.

Μετά από 15 επιτυχημένους τόμους, ο Ντιντερό καταλαβαίνει πως η δική του συνεισφορά στην Εγκυκλοπαίδεια έχει τελειώσει και αποσύρεται από την ομάδα δημιουργίας της για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη συγγραφή θεατρικών έργων, που τόσο αγαπούσε, θέτοντας τις βάσεις του αστικού δράματος και της σοβαρής κωμωδίας.

Η φήμη του όμως αρχίζει να σπάει τα μικρά σύνορα της Γαλλίας και φτάνει μέχρι τη Ρωσία. Η Μεγάλη Αικατερίνη μαγεύεται από το μυαλό και τις ιδέες του φιλόσοφου διαφωτιστή και τον καλεί το 1773 να ζήσει στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί, ο Ντενί Ντιντερό έρχεται σε έντονη επαφή με την παγκόσμια λογοτεχνία και ταυτόχρονα βρίσκει στα μάτια της Αικατερίνης τον απόλυτο και φωτισμένο μονάρχη που αναζητούσε.

Χαμένος στην πλούσια βιβλιοθήκη της Αικατερίνης, ο φιλόσοφος έβλεπε την υγεία του να επιδεινώνεται και αποφάσισε το 1774 να επιστρέψει στο Παρίσι. Δέκα χρόνια μετά, η πολυαγαπημένη του σύζυγος χάνει τη ζωή της και ο Ντενί Ντιντερό αρχίζει να βυθίζεται στη θλίψη του. Λίγους μήνες αργότερα, στις 31 Ιουλίου του 1784, ένας θρόμβος σταματά την ήδη πληγωμένη καρδιά του φιλοσόφου.

Ο Ντενί Ντιντερό είχε καταφέρει με το πείσμα και τη διορατικότητά του να αφήσει πίσω του ένα μεγάλης σημασίας λογοτεχνικό έργο, το οποίο επηρέασε άμεσα όχι μόνο το κίνημα του Γαλλικού Διαφωτισμού, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη.

Πέρα από την ενεργή του δράση στο κίνημα του Διαφωτισμού που γέμισε τις σελίδες της ιστορίας του 18ου αιώνα, ο Ντενί Ντιντερό άφησε πίσω του και 10 φράσεις ξεχωριστής σημασίας, μία παρακαταθήκη που εμπνέει πολλούς ανθρώπους μέχρι και σήμερα.

«Τα συγκρατημένα πάθη δημιουργούν συνηθισμένους ανθρώπους».

«Οι άνθρωποι δεν πρόκειται να απελευθερωθούν, αν ο τελευταίος βασιλιάς δεν στραγγαλιστεί με τα έντερα του τελευταίου παπά».

«Η αδιαφορία κάνει τους σοφούς και η αναισθησία τα τέρατα».

«Η ευγλωττία δεν είναι παρά η τέχνη να διανθίζεις τη λογική».

«Καταπίνουμε με απληστία κάθε ψέμα που μας κολακεύει, αλλά την αλήθεια που μας φαίνεται πικρή την παίρνουμε με μικρές γουλιές».

«Η ζωή θα ήταν μια πολύ ευχάριστη κωμωδία, αν δεν είχαμε έναν ρόλο σ’ αυτήν».

«Με κάποιον όμοιο η εκδίκηση είναι αμφίβολη, με κάποιον ανώτερο είναι αφέλεια και με κάποιον κατώτερο είναι ανανδρία».

«Τα πάθη ανυψώνουν τον άνθρωπο σε ανώτερα επίπεδα».

«Η ηθική και η αρετή δεν είναι υποχρεωτικές παρά μόνο σ’ αυτούς που υπακούν».

«Το να σου αρέσει να βάζεις πράγματα σε τάξη σημαίνει πως θες να θέτεις και άλλους ανθρώπους υπό τον έλεγχό σου».