Ο Ζορμπάς του Καζαντζάκη έρχεται να «συνομιλήσει» με το σήμερα σε μία φιλόδοξη διασκευή από Κακλέα-Ευαγγελάτο

Το εμβληματικό μυθιστόρημα «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» αποτελεί ένα από τα διασημότερα έργα του σπουδαίου Νίκου Καζαντζάκη και όσοι το έχουν διαβάσει μιλούν για κάτι πολύ παραπάνω από ένα ένα απλώς «ωραίο βιβλίο».

Ήταν Αύγουστος του 1941, όταν ο Καζαντζάκης, σε ηλικία τότε περίπου 58 χρονών, ξεκίνησε να γράφει τον γνωστό σε όλους μας σήμερα «Ζορμπά». Σε μία δύσκολη περίοδο κατοχής στην Ελλάδα, ο Καζαντζάκης ξεκίνησε να γράφει ένα από τα πιο αισιόδοξα και χαρούμενα έργα του, μία «ακτίδα φωτός» όπως μαρτυρούν οι αναγνώστες του – το μυθιστόρημα εκείνο που τελικά θα έκανε γνωστό το όνομά του σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Με αρχικό τίτλο «Το συναξάρι του Ζορμπά», το βιβλίο ολοκληρώθηκε τελικά το 1943 και μέχρι σήμερα έχει «ταξιδέψει» σε περισσότερες από 60 χώρες του κόσμου και έχει μεταφραστεί σε 46 γλώσσες, με σκοπό να μεταφέρει παντού το «τι θα πει άνθρωπος».

Όντας επηρεασμένος από τη θεωρία του Νίτσε και του Μπερξόν, ο Καζαντζάκης δόμησε το φιλοσοφικό αυτό δοκίμιο, θα λέγαμε, θέτοντας ως βάση την «σύγκρουση» μεταξύ δύο κοσμοθεωριών που αφορούν στο σώμα και το πνεύμα. Ανάμεσα στη λογική και το πάθος και τον διαρκή αγώνα επικράτησης του ενός από τα δύο. Και αυτοί οι ξεχωριστοί κόσμοι διοχετεύονται και εκφράζονται μέσω των εξαιρετικών ηρώων του έργου – των βασικών αλλά και όσων τους πλαισιώνουν.

Στον πυρήνα του έργου, από τη μία πλευρά, βρίσκεται ο αφηγητής. Ο διανοούμενος που πορεύεται από τις ιδέες του, έχει πάθος για τη γνώση, αρνείται το βίωμα, όμως βαθιά μέσα του θαυμάζει τους τολμηρούς της ζωής. Από την άλλη ο Καζαντζάκης τοποθετεί τον Αλέξη Ζορμπά. Ο χαρακτήρας του Ζορμπά εκφράζει τον άνθρωπο κάθε εποχής. Με τα ελαττώματα και τις αδυναμίες του. Που τη δράση του ωθεί καθαρά και μόνο η ορμή της ζωής και τον κινητοποιεί το πάθος γι’ αυτή. Δεν σκέφτεται, δεν αναλύει κανέναν σκοπό πίσω από τις ενέργειές του, εκτονώνεται και υποκύπτει στα βαθύτερα ένστικτά του. Μπορεί να δείχνει επιφανειακός, όμως δεν είναι. Η ξεχωριστή διανόηση που διαθέτει κατά βάθος είναι αυτή που τον κάνει την ίδια στιγμή βαθιά «πνευματικό» άνθρωπο με ανησυχίες που αφορούν στην ανθρώπινη ύπαρξη αυτή καθ’ αυτή.

Τον πιο πολυμεταφρασμένο Έλληνα συγγραφέα σε όλο τον κόσμο, τον Νίκο Καζαντζάκη και τον Αλέξη Ζορμπά, αυτόν τον ήρωα-σύμβολο που όνειρό του ήταν να παραμείνει αθάνατος, οραματίστηκαν να «ζωντανέψουν» το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και οι Θεατρικές Παραγωγές «Τεχνηχώρος». Τη θεατρική διασκευή υπογράφουν από κοινού ο Γιάννης Κακλέας και ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος, σε σκηνοθεσία του πρώτου, και η παράσταση αναμένεται να κάνει πρεμιέρα στις 19 Οκτωβρίου στο «Θέατρον» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος».

«Το έργο μας και το έργο του Ζορμπά, δεν έχει να κάνει με τον ίδιο. Έχει να κάνει με μία συνάντηση, του Νίκου, του συγγραφέα και αφηγητή με τον Ζορμπά. Αυτή η συνάντηση καθορίζει την ελληνική ταυτότητα. Είναι μια κλασική περίπτωση ακαδημαϊκής μυθιστορίας. Ας μην ξεχνάμε ότι πριν από όλα αυτά έχουμε τον Πενθέα και τον Διόνυσο, έχουμε τον Φάουστ και τον Μεφιστοφελή και, τώρα, έχουμε τον Ζορμπά και τον συγγραφέα», δήλωσε ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας κατά τη συνέντευξη Τύπου στον «Ελληνικό Κόσμο», παρουσία όλου του θιάσου και των καλλιτεχνικών συντελεστών της παράστασης, που μάς έδωσαν μια πρώτη γεύση για όλα όσα θα δούμε σε λίγες μέρες στο θεατρικό σανίδι.

Ο Αλέξης Ζορμπάς, είναι εκείνος ο ήρωας-σύμβολο που μάς προτρέπει να ζήσουμε, πέρα από τις συμβάσεις της σκληρής καθημερινότητας, μια ζωή γεμάτη πάθος, μουσική, ηδονή, χορό, έρωτα και φως – ένα πραγματικό πρότυπο ανθρώπου που παραμένει διαχρονικός και επίκαιρος.

Η φήμη του Ζορμπά απέκτησε ακόμη μεγαλύτερες προεκτάσεις όταν έγινε ταινία από τον Μιχάλη Κακογιάννη και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη με τέτοιο τρόπο που οι Έλληνες γίναμε για τον υπόλοιπο κόσμο λίγο… «Ζορμπάδες». Με την επιθυμία να ξεφύγουν από αυτό το «οδυνηρό φολκλόρ» που «λούζει» λίγο την έννοια «Zorba the Greek» και να περάσουν στην φιλοσοφική αντίληψη του Νίκου Καζαντζάκη μέσα από τη μοναδική αυτή τη σχέση των δύο αντρών, ο Γιάννης Κακλέας και ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος έστησαν τη δική τους προσέγγιση πάνω στο εμβληματικό έργο.

Όπως μάς αποκάλυψαν οι συντελεστές της, η παράσταση θα έχει πολύ…Κρήτη, μουσική και χορό που θα μάς μεταφέρουν όλη την μαγεία του νησιού. «Θα κρατήσω βέβαια όλη αυτή την αίσθηση του Λόρκα που έχω στο μυαλό μου ότι γειτονεύουν σαν ύφος», δήλωσε ο σκηνοθέτης της παράστασης.

Τον ρόλο του Αλέξη Ζορμπά θα ενσαρκώσει ο Γιάννης Στάνκογλου, που μάς έχει συνηθίσει στο να ενσαρκώνει εμβληματικούς χαρακτήρες από «μεγάλα» έργα. Γιούγκερμαν, Καλιγούλας, Προμηθέας Δεσμώτης…και τώρα Ζορμπάς. «Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες από τα μεγάλα αυτά έργα συνδέονται κάπως μεταξύ τους γιατί μιλούν για τον άνθρωπο στον πυρήνα του», είπε μεταξύ άλλων ο ίδιος ο Γιάννης Στάνκογλου.

«Όταν μου είπε ο Γιάννης Κακλέας να κάνω τον Ζορμπά δεν το πολυσκέφτηκα, λειτούργησα σαν…Ζορμπάς και είπα αμέσως το ναι. Είναι ένα από τα βιβλία που έχω λατρέψει διαβάζοντάς το. Όταν ξεκίνησα να το διαβάζω ο ενθουσιασμός μου ήταν τεράστιος και παραμένει τεράστιος γιατί είναι ένα σύμβολο ο Αλέξης Ζορμπάς. Είναι κάτι το οποίο και εμένα με ξεπερνάει. Όλους μας ξεπερνάει αλλά την ίδια στιγμή είναι ένα σύμβολο που μας προτείνει κάτι που στις εποχές μας λείπει», ανέφερε σχετικά με τον ρόλο του Ζορμπά.

Στο πλευρό του θα βρεθεί η Όλια Λαζαρίδου στον ρόλο της Μαντάμ Ορτάνς, ο Αιμιλιανός Σταματάκης στον ρόλο του συγγραφέα, ο Ιβάν Σβιτάιλο στον ρόλο του Μαυραντώνη, η Ηλιάνα Μαυρομάτη στον ρόλο της χήρας και ένας πολυπληθής θίασος ταλαντούχων ηθοποιών και χορευτών.

Ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος μάς μίλησε για τη δική του νέα προσέγγιση πάνω στο έργο, για τα μηνύματα, τις προθέσεις και πώς όλα αυτά εκφράζονται τελικά μέσα από τη δική του προσωπική εμπλοκή με το ίδιο το πρωτότυπο έργο και μέσα από μια βιωματική ταύτιση. Όταν εντοπιστεί το νόημα εκείνο που θα τον ωθήσει για να καταπιαστεί ο ίδιος με το έργο, αναζητά το τι είναι αυτό που θέλει να πει σήμερα ο ίδιος μέσα από αυτό και τολμά να «μπει πιο βαθιά» στις σελίδες του βιβλίου και να «φωτίσει» λίγο περισσότερο κάποια σημεία του. Η προσέγγιση της θέσης της γυναίκας ήταν κάτι που απασχόλησε τον ίδιο σε αυτη τη συγκεκριμένη αναβίωση του Ζορμπά. «Εγώ αν είχα ένα πρόβλημα με το πώς έχει γράψει ο Καζαντζάκης το έργο είναι το ότι δεν ακούω πολύ τη γυναίκα να μιλάει. Για παράδειγμα την χήρα. Ήθελα, λοιπόν, να δώσω λίγη παραπάνω φωνή σε αυτή τη γυναίκα, σύμφωνα πάντα με το ύφος του ίδιου του Καζαντζάκη και την αίσθηση που έχω εγώ γι΄αυτήν, μέσα από την εξαιρετική περιγραφή της στο βιβλίο».

Ο Καζαντζάκης σαν συγγραφέας μπορεί να είναι ανοιχτός σε ερμηνείες αλλά αυτό που θέλει να πει είναι πολύ συγκεκριμένο και σαφές. «Αν προσπαθήσεις να το μεταλλάξεις θα «φας τα μούτρα» σου στην επόμενη σελίδα», τόνισε ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος.

Και τι είναι αυτό που κάνει το έργο αυτό γοητευτικό; Εκτός από ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα με εξαιρετική πλοκή και χαρακτήρες, έχει τη δυνατότητα να «μιλήσει» σύμφωνα με τις ανάγκες της κάθε εποχής και των ανθρώπων της και να δώσει απαντήσεις για τη ζωή, καθώς διαμορφώνεται μαζί της και μέσα από τη ρευστότητά της. Και ο Καζαντζάκης είναι από τους λίγους συγγραφείς, Έλληνες, που το έχουν καταφέρει αυτό · το βιβλίο του να διαβάζεται κάθε φορά σαν ένα ειδικό εγχειρίδιο με χρήσιμα μάντρα απαραίτητα για την κατανόηση της ζωής και της φύσης του ανθρώπου…