Γκιγιέρμο ντελ Τόρο: Το «αλλόκοτο» κινηματογραφικό σύμπαν του βραβευμένου με Όσκαρ δημιουργού

Σαν σήμερα, 9 Οκτωβρίου, το 1964, γεννήθηκε, στη Γκουανταλαχάρα του Μεξικού, ο σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο, ο οποίος μέσα από ένα προσωπικό, γεμάτο ευαισθησίες και απροκάλυπτο ρομαντισμό όραμα, επανακαθόρισε το είδος των ταινιών τρόμου, διανθίζοντας το με πολιτικό σχολιασμό, συναισθηματική και αφηγηματική πολυπλοκότητα.

Γοητευμένος από παιδί με τις ιστορίες τρόμου, ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο, ασχολήθηκε αρχικά με το σχέδιο, πριν πραγματοποιήσει στροφή στον κινηματογράφο κατά τη διάρκεια των εφηβικών του χρόνων. Την πρώτη του ταινία μικρού μήκους, για ένα τέρας που ξεπροβάλλει από τον υπόνομο, την γύρισε στο Λύκειο. Μετά την αποφοίτηση του από το πανεπιστήμιο το 1983, όπου ακολούθησε κινηματογραφικές σπουδές, ο Ντελ Τόρο αφοσιώθηκε στο επάγγελμα του special-effects makeup artist και το 1985 άνοιξε μια εταιρεία που ειδικευόταν στα ειδικά εφέ για κινηματογραφικές παραγωγές.

Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, με τίτλο «Κρόνος», κυκλοφόρησε το 1993. Έκτοτε, ο Μεξικανός δημιουργός, ο οποίος το 1997 μετά την απαγωγή του πατέρα του μετακόμισε με την οικογένεια του στις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιούργησε συνολικά άλλες δέκα ταινίες για τη μεγάλη οθόνη, ανάμεσα τους τα αριστουργηματικά «Ο Λαβύρινθος του Πάνα» (2006) και «Η Μορφή του Νερού» (2017). Ενώ, στην εργογραφία του συμπεριλαμβάνονται, ανάμεσα σε άλλα, τηλεοπτικές σειρές, μυθιστορήματα, καθώς και η συνεισφορά του στο σενάριο και την καλλιτεχνική διεύθυνση των δύο πρώτων ταινιών της τριλογίας «Χόμπιτ».

Ανήκοντας σε μια σπάνια κατηγορία κινηματογραφικών δημιουργών οι οποίοι άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους με ελάχιστες συγκριτικά ταινίες στο παλμαρέ τους, ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο κατάφερνε πάντα, είτε μέσα από indie ταινίες είτε μέσα από blockbuster, να δίνει σάρκα και οστά στο προσωπικό του όραμα, το οποίο μοιάζει σαν να ξεπηδάει από την υπερδραστήρια φαντασία ενός μικρού παιδιού.

Για τον δημιουργό η φαντασία, ακόμη και στην πιο βίαιη ή την πιο παράλογα και σουρεαλιστικά απαίσια μορφή της, αποτελεί καταφύγιο από τους τρόμους της πραγματικότητας, ενώ από το σκοτάδι μπορεί να αναδυθεί μια παιχνιδιάρικη διάθεση. Στα αισθητικώς άρτια έργα του κυριαρχεί μια καθαρά οπτική και ενστικτώδης αφήγηση, ενώ το μακάβριο, η μελαγχολία και το χιούμορ είναι μόνο μερικά από τα μεθυστικά χαρακτηριστικά της κινηματογραφικής γραφής του.

Τα αγαπημένα του τέρατα, τα οποία συναντάμε στις γεμάτες σασπένς ταινίες του σε όλα τα σχήματα και τα μεγέθη, μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει από κάποιον πίνακα του Ιερώνυμου Μπος. Ο Ντελ Τόρο επιθυμεί ο θεατής να αισθανθεί φόβο αλλά και δέος παρατηρώντας τα και να μπορέσει να κατανοήσει το δικό του σώμα μέσα από εικόνες υπέροχης παραμόρφωσης. Για τον ίδιο τα τέρατα είναι η οικογένεια του, κάποιες φορές μοχθηρά άλλες πιο γλυκά στη φύση τους, πάντα ιδωμένα με συμπόνια και κατανόηση. Όπως τονίζει και ο ίδιος μέσα από τις ταινίες του συχνά, πολλές φορές τέρατα είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι και οι αποτρόπαιες πράξεις τους.

Το πολλά υποσχόμενο και θαρραλέο ντεμπούτο μεγάλου μήκους του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο καταφέρνει να ανατρέψει όλα τα κλισέ μιας συνηθισμένης ταινίας τρόμου χρησιμοποιώντας τα πιστά. Ένας ηλικιωμένος πωλητής αντικών πέφτει θύμα των εθιστικών δυνάμεων μιας μυστηριώδους αρχαίας συσκευής σε σχήμα σκαραβαίου, σχεδιασμένης να χαρίζει αιώνια ζωή στον ιδιοκτήτη της με κόστος, ωστόσο, την ανάγκη για αίμα. Ένα ανορθόδοξο παραμύθι για τη σαγήνη της αθανασίας, με θαυμάσια ειδικά εφέ και στοιχειωτική εικονογραφία που πλέον αποτελεί σήμα κατατεθέν του σκηνοθέτη. Η ταινία βραβεύτηκε στις Κάννες δίνοντας στον δημιουργό της το εισιτήριο για το Hollywood.

Σε συνέντευξη του το 2017 ο Ντελ Τόρο παραδέχτηκε ότι η πρώτη του χολλυγουντιανή εμπειρία παραλίγο να είναι και η τελευταία. Η Miramax και ο παραγωγός Χάρβεϊ Γουαϊνστάιν θεωρούσαν τον δημιουργό «ανιαρά καλλιτεχνικό» και έτσι προσέλαβαν έναν βοηθό σκηνοθέτη να προσθέσει στην ταινία αυτό που ο Ντελ Τόρο αποκαλεί «Φθηνό τρόμο», θυσιάζοντας το όραμα του. Στο φιλμ, το πιο αδιάφορο του σκηνοθέτη έως σήμερα, γιγαντιαία, γλοιώδη έντομα, αποτέλεσμα ενός βιολογικού πειράματος που πήγε στραβά, καταλαμβάνουν τον υπόγειο σιδηρόδρομο της Νέας Υόρκης και επιτίθονται στην ανθρωπότητα.

Πρόκειται για το πιο προσωπικό φιλμ του σκηνοθέτη, ο οποίος για πρώτη φορά αισθάνθηκε να έχει τον απόλυτο έλεγχο του οπτικού στυλ και του ρυθμού αφήγησης της ταινίας. Δεξιοτεχνικά ισορροπημένη ανάμεσα στον τρόμο και το συναίσθημα η ταινία διαδραματίζεται την τελευταία εβδομάδα του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου και ακολουθεί ένα δωδεκάχρονο αγόρι που, ορφανό πια, στέλνεται σε ένα στοιχειωμένο ορφανοτροφείο, γεμάτο τρομακτικά μυστικά. Μια μελαγχολική, «γοτθική» ιστορία φαντασμάτων, εγκλήματος και μυστηρίου όπου κυριαρχεί το μελόδραμα και η βασανιστική επίγνωση ότι τα χειρότερα τέρατα είναι οι άνθρωποι.

Πρόκειται για το άκρως ψυχαγωγικό σίκουελ της βασισμένης στον χαρακτήρα της Marvel αμερικάνικης ταινίας τρόμου του 1999, με πρωταγωνιστή τον Γουέσλεϊ Σνάιπς, ένα υβρίδιο ανθρώπου-βρυκόλακα, ο οποίος καλείται να σώσει την υπόγεια κοινότητα των βαμπίρ, αλλά και ολόκληρη την ανθρωπότητα, από μια νέα επικίνδυνη απειλή. Ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο ανέλαβε τα ηνία του δεύτερου μέρους της υποτιμημένης cult τριλογίας, δίνοντας της νέα πνοή, περισσότερο φρενήρη ρυθμό και αιματοχυσία, εφευρετικές χορογραφίες μάχης και ένα μεγαλύτερο σε κλίμακα καστ.

Βασισμένο στη δημοφιλή σειρά κόμικ του Μάικ Μινιόλα «Dark Horse Comic», το «Hellboy: Ο Ήρωας της Κόλασης», αποτελεί μια αλλόκοτη και πρωτοποριακή οπτικά για την εποχή της ταινία υπερηρώων, με πρωταγωνιστή έναν κατσούφη, κερασφόρο δαίμονα ο οποίος πολεμάει σκοτεινές δυνάμεις και τον οποίο υποδύεται εξαιρετικά ο Ρον Πέρλμαν. Ο δημιουργός, παραμένοντας πιστός στο όραμα του Μινιόλα, δημιούργησε ένα ευφάνταστο, γκροτέσκο σύμπαν, το οποίο διατηρούσε την ζωντάνια και την εκκεντρικότητα ενός κόμικ.  Ωστόσο, όπως ακριβώς και στην περίπτωση της «Σκοτεινής Δύναμης 2», η συγκεκριμένη ταινία υπήρξε άκρως ψυχαγωγική μεν επιφανειακή δε.

Το υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας και Πρωτότυπου σεναρίου σκοτεινό παραμύθι του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο αποτελεί αναμφισβήτητα και το αριστούργημα του. Πέντε χρόνια μετά την λήξη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, ένα γενναίο και επινοητικό κορίτσι, η Οφέλια, βρίσκει καταφύγιο από την βίαιη πραγματικότητα του πολέμου και τον σαδιστή, φασίστα αξιωματικό πατριό της σε έναν συναρπαστικό, κόσμο της φαντασίας της γεμάτο σατύρους και ξωτικά, ξεκινώντας ένα «μυθικό ταξίδι» σε ένα τρομακτικό και συνάμα όμορφο Βασίλειο. Μια ταινία καθοριστική για το είδος του τρόμου, πολύπλοκη και οπτικά φαντασμαγορική, με προσεγμένη αφήγηση και ενδιαφέροντες χαρακτήρες.

To 2008 o Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο αποφασίζει να επιστρέψει στον παραγνωρισμένο ήρωα «Hellboy» με μια δεύτερη ταινία, στην οποία αποτινάσσει δυναμικά από πάνω του την συντριπτική επιρροή του δημιουργού του κόμικ Μάικ Μινιόλα. Η κινηματογραφική γραφή του Ντελ Τόρο, πιο εμφανής πλέον, φέρνει τον πρωταγωνιστή, έναν περιθωριοποιημένο δαίμονα με χρυσή καρδιά, στο επίκεντρο της δικής του ιστορίας, διατρανώνοντας, την αγάπη του σκηνοθέτη για τα παράξενα και υπερμεγέθη τέρατα. Στην ταινία ο ήρωας μαζί με την ομάδα του πρέπει να σταματήσουν έναν Πρίγκιπα του μυθικού κόσμου ο οποίος επαναστατεί εναντίον της ανθρωπότητας.

Το αποκαλυπτικό και αισθητικά άρτιο υπερθέαμα επιστημονικής φαντασίας με τίτλο «Το Δαχτυλίδι της Φωτιάς» αποτέλεσε δυναμικό come back του δημοφιλούς σκηνοθέτη στη μεγάλη οθόνη, αναζωπυρώνοντας την αγάπη του για την κινηματογραφική δημιουργία. Έχοντας τις ρίζες της στο ιαπωνικό είδος «Kaiju» η ταινία αφηγείται τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε εξωγήινα θαλάσσια τέρατα και την ανθρωπότητα, η οποία στην προσπάθεια της να τα αντιμετωπίσει κατασκεύασε γιγαντιαία ρομπότ, τα «Jaegers». Ωστόσο, με τους ανθρώπους να βρίσκονται ένα βήμα πριν την ήττα, μόνη ελπίδα πλέον, ένας πρώην πιλότος και μια εκπαιδευόμενη.

Με τον «Πορφυρό Λόφο» ο Ντελ Τόρο για πρώτη φορά στην καριέρα του εξερευνά το είδος του γοτθικού ρομάντζου σε μια προσπάθεια, σύμφωνα με τον ίδιο, να αναβιώσει «μια κλασική, παλιομοδίτικη και μεγαλειώδη χολλυγουντιανή παραγωγή» της δεκαετίας του 1940, παίζοντας παράλληλα με τα αρχέτυπα του είδους. Η Μία Βασικόβσκα υποδύεται την Edith μια νεαρή κληρονόμο που γοητεύεται από έναν μυστηριώδη Βρετανό αριστοκράτη (Τομ Χίντλστον), τον οποίο και παντρεύεται, μετακομίζοντας στο ετοιμόρροπο, και γεμάτο τρομακτικά μυστικά σπίτι του. Μια ταινία αξιοθαύμαστη για την προσοχή του σκηνοθέτη στη γοτθική λεπτομέρεια, από την Βικτωριανή αρχιτεκτονική έως τα αποκρουστικά φαντάσματα.

Μακράν η καλύτερη αγγλόφωνη ταινία στη φιλμογραφία του Ντελ Τόρο, η «Μορφή του Νερού» κέρδισε συνολικά τέσσερα βραβεία Όσκαρ, ανάμεσά τους αυτό της Καλύτερης Ταινίας και της Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Τη δεκαετία του 1960 σε μια άκρως μυστική κυβερνητική εγκατάσταση, στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια μοναχική και με προβλήματα ομιλίας καθαρίστρια (Σάλι Χόκινς) δημιουργεί μια τρυφερή σχέση με ένα μυστηριώδες αμφίβιο πλάσμα. Μια άκρως συμβολική ταινία, όπου η ιστορία αγάπης που αψηφά τις συβάσεις και το ψυχροπολεμικό θρίλερ διαπλέκονται με αναφορές στο παλιό Χόλλυγουντ και την αμερικάνικη κουλτούρα . Ένα αντίδοτο στον κυνισμό, όπου στο γεμάτο ευαισθησίες, ρομαντισμό και με άψογο στυλ σύμπαν του σκηνοθέτη υπάρχει χώρος για όλους.

Η πιο πρόσφατη σκηνοθετική δουλειά του οραματιστή Μεξικανού δημιουργού, το βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Λίντσεϊ Γκρέσαμ νέο-νουάρ θρίλερ με τίτλο «Το Μονοπάτι των Χαμένων Ψυχών», κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 2021 και περιλαμβάνει ένα καστ πρωτοκλασάτων ηθοποιών, ανάμεσα τους οι Μπράντλεϊ Κούπερ, Κέιτ Μπλάνσετ, Τόνι Κολέτ, Γουίλεμ Νταφόε, Ρίτσαρντ Τζένκινς, Ρούνι Μάρα και Ντέιβιντ Στράθερν. Η υπόθεση αφορά έναν χαρισματικό τυχοδιώκτη, τον Stanton Carlisle (Κούπερ), ο οποίος από μέλος ενός περιοδεύοντος τσίρκου καταλήγει στη Νέα Υόρκη του ’40 με την πρόθεση να εξαπατήσει την πλούσια ελίτ. Ωστόσο, η «ανίερη» συμμαχία που συνάπτει με μια μυστηριώδη ψυχίατρο (Μπλάνσετ) θα τον οδηγήσει στην «πτώση» του. Το φιλμ ήταν υποψήφιο για 4 Όσκαρ, ανάμεσα τους και εκείνο της Καλύτερης Ταινίας.