Καπετάν Μιχάλης (Ελευθερία ή Θάνατος) του Νίκου Καζαντζάκη στο Θέατρο Αλκμήνη

Ο «Καπετάν Μιχάλης», ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, είναι μια ιστορία ανθρώπων για του ανθρώπους. Εξυμνεί την ανθρώπινη φύση, τις σχέσεις και τον έρωτα, την ανθρωπιά, την πίστη, τη φιλία μα και την προδοσία, τη συνύπαρξη και την ανεκτικότητα, τον πόθο και το θάνατο, την υπέρβαση και τη συντριβή.

Το πρόσωπο του μυθιστορηματικού ήρωα, του γενναίου αξόδευτου αυτού επαναστάτη, του Kαπετάν Μιχάλη, γίνεται σύμβολο του σύγχρονου αγωνιζόμενου ανθρώπου -ανεξάρτητα από την καταγωγή, τον τόπο διαβίωσης, το θρήσκευμα και τα πιστεύω του- που πασχίζει για επιβίωση σωματική και ψυχική, αναφωνώντας με τον δικό του τρόπο «Ελευθερία ή Θάνατος».

Εστιάζοντας σε μία χρονική περίοδο, σε πρόσωπα και γεγονότα πραγματικά, η παράσταση ζωντανεύει επί σκηνής μία ταραγμένη περίοδο της ελληνικής ιστορίας και αναδεικνύει όχι μόνο την έχθρα μα και τις σχέσεις αδελφοσύνης δύο λαών που χρειάστηκε να συνυπάρξουν για αιώνες. Το έργο, όμως, καθώς διαποτίζεται από το πνεύμα της ελευθερίας που ορίζει την ανθρώπινη φύση, καθώς φέρνει σε πρώτο πλάνο τη δύναμη της ψυχής, την ανάγκη του ανθρώπου να ορίζει τον εαυτό του, μιλάει για το παρόν.

Για όσα σήμερα ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει παλεύοντας με τα σύγχρονα «θεριά» και τους «δαίμονες» του παρόντος. Επιχειρεί να δώσει το μήνυμα στους θεατές πως η ψυχή του ανθρώπου είναι αδέσμευτη και πολυδύναμη. Πως ο καθένας από εμάς οφείλει να αγωνίζεται για να ζει τη ζωή του καταπώς ο ίδιος την αισθάνεται. Ειδικά σε έναν κόσμο αβέβαιο, έναν κόσμο που ταλανίζεται από κρίσεις είναι σημαντικό να θυμηθούμε πως ο αγώνας είναι διαρκής, είναι επίπονος, αλλά όχι χαμένος.

Η ιστορία του Καπετάν Μιχάλη διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Κρήτη ακόμα αγωνιζόταν να απελευθερωθεί από τον Τουρκικό ζυγό. Μια εποχή που για πολλούς η φράση «Ελευθερία ή Θάνατος» δεν είχε το «ή».

Ο Καπετάν Μιχάλης, ηγέτης του χωριού του, έχει αποδεχτεί με βαριά καρδιά τη μοίρα της Κρήτης, και την ομαλή συνύπαρξη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, έχοντας ορκιστεί αδελφοσύνη με τον Νουρήμπεη. Η φλόγα όμως στην καρδιά του Καπετάν Μιχάλη πάντα του καίει τα σωθικά, και έχει ορκιστεί πως τα χείλη του χαμόγελο δε θα σχηματίσουν, αν δε λευτερωθεί η Κρήτη. Μα η ζωή του παίζει ένα πολύ βρώμικο παιχνίδι.

Η Εμινέ η γυναίκα του Νουρήμπεη του κλέβει την καρδιά, και το τέρας μέσα του, ξεκινάει να τον κατακρεουργεί. Ο Νουρήμπεης δολοφονεί τον αδερφό του Καπετάν Μιχάλη, ενώ παράλληλα τραυματίζεται στα γεννητικά του όργανα, με αποτέλεσμα να αυτοκτονήσει. Ο θάνατος του Νουρήμπεη πυροδοτεί μια νέα εξέγερση των Τούρκων, και η μεγάλη μάχη ξεκινά. Την πιο κρίσιμη στιγμή, ο Καπετάν Μιχάλης ακολουθεί την καρδιά του, με αποτέλεσμα να χάσει το κομβικής σημασίας για τη μάχη, μοναστήρι του Αφέντη Χριστού, πράγμα που σηματοδότησε και τον επίλογο στην ιστορία του.

Σε μια στιγμή παραφροσύνης, ο Καπετάν Μιχάλης δολοφονεί την Εμινέ, πιστεύοντας πως έτσι θα εξαγνίσει το τέρας μέσα του, πως θα ελευθερώσει την ψυχή του ελπίζοντας πως έτσι θα ελευθερώσει και την πατρίδα του…

Το καλοκαίρι, η παράσταση περιόδευσε στη περιφέρεια και σε δήμους της Αττικής με μεγάλη απήχηση. Ιδιαίτερα φορτισμένες και σημαντικές, ήταν οι παραστάσεις που έγιναν στο Ηράκλειο της Κρήτης, στο Κηποθέατρο που φέρει το όνομα του μεγάλου συγγραφέα, στη σκιά του τάφου του και κάτω από το Μεγάλο Κάστρο, τον τόπο που εκτυλίσσεται η ιστορία του καπετάν Μιχάλη, και στην Αίγινα ,όπου υπάρχει ακόμη το σπίτι στο οποίο ο Καζαντζάκης έζησε πολλά χρόνια και έγραψε κάποια από τα σημαντικότερα έργα του.