«Γλειφιτζουρίζειν εστί φιλοσοφείν»: Η «Ερμιόνη» και η διαχρονική συνέχεια του ελληνισμού στο επίκεντρο του νέου έργου του Ανδρέα Στάικου

«Για να δώσουμε μεγαλύτερη βαρύτητα στον κωμικό τίτλο ‘Ερμιόνη’, είπαμε να προσθέσουμε τον πολύ σοβαρό και…διανοουμενίστικο τίτλο ‘Γλειφιτζουρίζειν εστί φιλοσοφείν’», με αυτά τα λόγια μάς καλοσώρισε ο Ανδρέας Στάικος στο Υπόγειο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης το μεσημέρι της Δευτέρας 18 Οκτωβρίου.

Μετρώντας αντίστροφα για την πρεμιέρα του νέου του θεατρικού έργου, τη Δευτέρα 24 Οκτωβρίου, οι συντελεστές της παράστασης και λίγοι δημοσιογράφοι, συναντηθήκαμε για να μιλήσουμε για το ιδιαίτερο αυτό “ανέβασμα” που βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό και την προσαρμογή του μύθου – κάτι που χαρακτηρίζει γενικά τη γραφή του Στάικου.

Πριν από δέκα περίπου χρόνια και εμπνεόμενος από τον μύθο της Αλκηστης, της ηρωίδας του Ευριπίδη, ο Ανδρέας Στάικος έγραψε το έργο «Αλκηστις και όνειρα γλυκά», θέλοντας να πραγματευτεί τη σχέση μεταξύ ψέματος και πραγματικότητας. Σήμερα, μετά από τη «σιωπή» αυτή των δέκα χρόνων, ο ίδιος ο θεατρικός συγγραφέας στρέφεται και πάλι στην μυθολογία και επιλέγει να «συνομιλήσει» αυτή τη φορά με την Ερμιόνη, την οποία θέτει για πρώτη φορά ως κεντρική ηρωίδα, σε αντίθεση με τον μύθο που την θέλει δευτερεύουσα ηρωίδα στον Τρωικό πόλεμο.

Ταυτόχρονα ο συγγραφέας «παίζει» με τον Μενέλαο και διασκεδάζει μαζί του, ενώ σε μια προσπάθεια απομυθοποίησής του, τού δίνει το χαϊδευτικό όνομα «Τάκης». «Στο πρόσωπο του Μενελάου ήθελα να περιγράψω την πορεία του Έλληνα από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα», μάς εξηγεί ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος τοποθετεί τον ήρωα και καταγράφει τη δική του προσωπική ιστορία μετά την επιστροφή του Μενέλαου στη Σπάρτη μετά και τη λήξη του Τρωικού πολέμου. Εκεί ο ήρωας ετοιμάζεται να προσαρμοστεί σε μία νέα ζωή, με την ανάμνηση φυσικά του αρχαίου κλέους, το οποίο όμως πια έχει φθαρεί…«Έτσι είναι και ο μέσος νεοέλληνας. Ζει λίγο ως ‘θύμα’ με την ανάμνηση των παλαιότερων μεγαλείων», τόνισε ο κ. Στάικος.

Μέσα από αυτή τη δική του ιστορία όμως, επιλέγει να ανακαλύψει περισσότερο την Ερμιόνη, την κόρη του Μενέλαου και της Ωραίας Ελένης, στο πρόσωπο της οποίας εκφράζεται η αέναη μάχη της γυναίκας για ελευθερία και χειραφέτηση. Ήρωες και φαντάσματα ηρώων, μέσα από μια φρέσκια κωμική ματιά, ξεκινούν ένα νέο ταξίδι παίζοντας και εμπαίζοντας με τον εαυτό τους και τη μοίρα τους. Εμείς μεταφερόμαστε σε μια χρυσαφένια αμμουδιά, σε μια παραλία της Λακωνίας. Εκεί, Ερμιόνη, Μενέλαος-Τάκης, Χρυσόθεμις – η ξαδέρφη της Ερμιόνης – και Κλεόνη – η τροφός και παιδαγωγός – κανοποιούν τις πρόσκαιρες αναζητήσεις και επιθυμίες τους σε παραλιακά μπαρ.

«Το έργο κλείνει μάλλον προς την κωμωδία…», ανεφερε αστειευόμενος ο κ. Στάικος, συμπληρώνοντας πως δεν του αρέσει να βάζει ταμπέλες στα έργα του και να τα χαρακτηρίζει. «Αν έπρεπε όμως να το κάνω θα το χαρακτήριζα ως μία ιλαροτραγωδία». 

Ο κ. Στάικος πολλές φορές έχει αναφερθεί στην πάγια τακτική του να γράφει το έργο σχεδόν ταυτόχρονα με τις διαδικασίες των προβών μιας παράστασης και αφού έχει γνωρίσει πρώτα τους ηθοποιούς, οι οποίοι καταλήγουν να συμμετέχουν κατα κάποιο τρόπο στα στάδια της συγγραφής. Για τον ίδιο, οι χαρακτήρες και οι ρόλοι διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια των δοκιμών και οι ίδιοι οι ηθοποιοί «δανείζουν» δικά τους χαρακτηριστικά στους ρόλους τους. Στην πράξη, ο ρόλος συναντά τον ηθοποιό και όχι ο ηθοποιός τον ρόλο, έχει παραδεχτεί πολλές φορές ο ίδιος. Έτσι και στην «Ερμιόνη».

«Ήταν πρωτόγνωρο το γεγονός ότι ερχόμασταν στις πρόβες αλλά δεν είχαμε κείμενο», σχολίασε ο Νίκος Νίκας, που ενσαρκώνει τον Μενέλαο στην παράσταση. «Το ότι ο ρόλος είχε τόσα δικά μου στοιχεία, πρώτη φορά μου συμβαίνει. Πλησίαζα τον ρόλο και την ίδια στιγμή με πλησίαζε και αυτός, κάθε φορά που έπιανα στα χέρια μου το κείμενο. Η περιπέτεια της πρόβας αυτή ήταν για εμένα πολύ γοητευτική, μέσα στην αγωνία της».

«Η όλη διαδικασία της πρόβας αυτή ήταν κάτι απολαυστικό, απελευθερωτικό και συνάμα τρομακτικό», συμπλήρωσε η Εμμανουέλα Κοντογιώργου, η «Ερμιόνη» της παράστασης.

Ο ρόλος της μουσικής του Νίκου Ξυδάκη είναι ο πέμπτος και ο πιο καταλυτικός πρωταγωνιστής στο έργο. Σε ένα θεατρικό έργο σαν αυτό, η μουσική του Νίκου Ξυδακη «θυμίζει την απεραντοσύνη της θάλασσας και της νύχτας» – στοιχεία θεμελιακά στην «Ερμιόνη», όπως μάς εξήγησαν οι συντελεστές της.

Τα τραγούδια της παράστασης εκτελούνται από τους ηθοποιούς a cappella σε μουσική διδασκαλία του ίδιου του συνθέτη. «Ένα μεγάλο στοίχημα αυτό» σύμφωνα με τον ίδιο τον Νίκο Ξυδάκη, αφού δεν το έχει επιχειρήσει ξανά. Η μουσική όμως προέκυπτε συνεχώς ως μέρος της δραματουργίας και οδήγησε σε αυτή την ιδιαίτερη συνθήκη και συνεργασία, με την υποκριτική της στιγμής να τη διαμορφώνει ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών, καταλήγοντας να ενσωματώνεται με έναν οργανικό τρόπο πάνω στο κείμενο του Στάικου.

Όσοι δείτε την παράσταση ετοιμαστείτε να γνωρίσετε ξανά τους γνωστούς μυθικούς ήρωες. Όλοι φέροντας το βάρος των ταυτοτήτων τους, αναζητούν την ευτυχία, απλά ίσως με λάθος τρόπο. Ο χρόνος –  ο μεγάλος εχθρός – και η ματαιότητα καμιά φορά των πραγμάτων αποτελούν εμπόδιο στα σχέδιά τους. Η ευτυχία θα διαρκεί πάντα λίγο και αναζητώντας την είναι σαν να οδηγείσαι συνεχώς στην αυτοκαταστροφή σου. Θα αντιληφθούν, όμως, οι ήρωες τελικά τη δύναμη και την αξία του εφήμερου; Κι εμείς;