Εθνική Πινακοθήκη: Όλα όσα θα δούμε τη διετία 2023-2024

Με όραμα τη συμπερίληψη, τη βιωσιμότητα, την κοινωνική διαπερατότητα, τη δημόσια λογοδοσία, τη διάκριση, τη συνέργεια και την πολυφωνία, οι βασικοί άξονες της νέας ταυτότητας της Εθνικής Πινακοθήκης, όπως παρουσιάστηκαν από τη διευθύντρια της Συραγώ Τσιάρα, περιστρέφονται γύρω από έναν ανανεωτικό καλλιτεχνικό προγραμματισμό, τη συντήρηση, διαφύλαξη, παρουσίαση και εμπλουτισμό των συλλογών, την εκπαίδευση και τον διαμοιρασμό της γνώσης, την προσέλκυση ενός πιο διευρυμένου κοινού, την καλλιέργεια κριτικής σκέψης και ενσυναίσθησης, την εύρυθμη λειτουργία των υπηρεσιών, τη διασύνδεση με την καλλιτεχνική και επιστημονική κοινότητα, τον διάλογο με τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης, την επικοινωνία με την τοπική και διεθνή κοινότητα, καθώς και τη διατομεακή προσέγγιση καίριων ζητημάτων μέσα από ποικίλες καλλιτεχνικές εκφάνσεις.

«Η Εθνική Πινακοθήκη βρίσκεται σε μια σημαντική στιγμή της διαδρομής της, έχοντας επιλύσει ζητήματα δεκαετιών ως προς τις κτηριακές υποδομές, χάρη στη συνεργασία και την αφοσίωση όλων όσοι εργάστηκαν για την ολοκλήρωση του νέου κτηρίου και την εγκατάσταση της μόνιμης συλλογής, με ηγετικό τον ρόλο της αείμνηστης Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα. Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα νέο σημείο εκκίνησης. Η ΕΠΜΑΣ έχει ήδη κατακτήσει καίριους στόχους: είναι δημοφιλής, διαθέτει τις υποδομές για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τις απαιτήσεις της εποχής μας. Αν και υποστελεχωμένη, διαθέτει εξαιρετικό προσωπικό, συνεργάτες και διοίκηση. Έχει πιστούς φίλους και υποστηρικτές. Καιρός να γίνει πιο ευαίσθητη περιβαλλοντικά, πλουραλιστική, ανοιχτή και συμπεριληπτική, να φέρει τις συλλογές και την ιστορία της σε γόνιμο διάλογο με τις σημερινές ανάγκες της κοινωνίας και τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης.

Το μέλλον των μουσείων, η ανθεκτικότητα, η κοινωνική – πολιτισμική σημασία και η σχέση τους με το κοινό σε μια εποχή αλλεπάλληλων κρίσεων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την προσαρμοστικότητα, την επινοητικότητα και την ανάπτυξη νέων μοντέλων επικοινωνίας και λειτουργίας, όχι μόνο στο αναλογικό, αλλά και στο ψηφιακό περιβάλλον. Στο μέλλον η δραστηριότητά μας θα πρέπει να αναπτυχθεί ισότιμα και στους δύο τομείς. Το έργο μας μπορεί να αποκτήσει πολλαπλούς ορίζοντες απεύθυνσης. Από το άμεσο περιβάλλον, τη γειτονιά, την πόλη, τη χώρα μέχρι το διεθνές κοινό, με το οποίο μπορούμε σήμερα να συνομιλήσουμε με τα μέσα που μας προσφέρει η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία, οι δυνατότητες είναι απεριόριστες.

Η κουλτούρα της συνέργειας είναι βασική προϋπόθεση βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας. Θα ήταν σκόπιμο να ενισχύσουμε τη συνεργασία μας με άλλους πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όχι μόνο στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, αλλά και στην έρευνα, καθώς και στην από κοινού αξιοποίηση των πόρων, της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας.

Η Εθνική Πινακοθήκη κατέχει κορυφαία θέση στην πολιτιστική ζωή του τόπου. Έχει τη δυναμική να αυξήσει την επιδραστικότητά της, αναλαμβάνοντας διεθνείς πρωτοβουλίες καλλιτεχνικών δράσεων και συνεργειών πάνω σε ευρύτερα κοινωνικά, θεσμικά και πολιτισμικά ζητήματα, αλλά και συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής». 

Ένα ειδικά διαμορφωμένο παράλληλο δημόσιο πρόγραμμα, με εκδηλώσεις λόγου και τέχνης καθώς και εκπαιδευτικές δράσεις, πρόκειται να πλαισιώνει από τούδε και στο εξής κάθε έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη.

Για τον λόγο αυτό, η παράταση έως τις αρχές Μαρτίου 2023 της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης «Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του» θα συνοδεύεται από ταυτόχρονη εισαγωγή δημοσίου προγράμματος, η οποία, μεταξύ άλλων, θα περιλαμβάνει μια επιστημονική συνάντηση με θέμα την επίδραση του Θεοσοφισμού στις Εικαστικές Τέχνες (13 Ιανουαρίου 2023), καθώς και μια βασισμένη σε ιστορικό κείμενο θεατρική παράσταση με θέμα τις έριδες γύρω από την καλλιτεχνική στάση του Κωνσταντίνου Παρθένη (Φεβρουάριος 2023).

Το νέο εκθεσιακό πρόγραμμα της Εθνικής Πινακοθήκης αναμένεται να ξεκινήσει την Άνοιξη του 2023, στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, με μια ιστορική ομαδική έκθεση Ελλήνων δημιουργών, με θέμα το «Αστικό Βίωμα» στις δεκαετίες 1950 – 1960 – 1970 στις εικαστικές τέχνες και τον κινηματογράφο, η οποία υλοποιείται σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Ενώ, με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, αναμένεται να πραγματοποιηθεί, από την Άνοιξη έως τα τέλη του 2024, μεγάλη διεθνής έκθεση με θέμα τη Δημοκρατία και την Τέχνη στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, σε συνεργασία με μουσεία και ερευνητικά ιδρύματα των δύο χωρών της Ιβηρικής χερσονήσου. Στην έκθεση θα εξεταστούν οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις που αφορούν το νόημα, το περιεχόμενο και τις εικαστικές εκφράσεις των αγώνων για την ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, τη διεκδίκηση των πολιτικών ελευθεριών και τον αντιαποικιακό αγώνα. Παράλληλα, θα πραγματοποιηθούν εργαστήρια, συνέδριο παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ντοκιμαντέρ και ταινιών μυθοπλασίας, δημόσιες συζητήσεις και άλλες δράσεις.

Γύρω από την ενθάρρυνση της διαφορετικότητας και της συμπερίληψης καθώς και την ιστορική και βιωματική πρόσληψη της τέχνης διαμορφώνονται οι δράσεις που αφορούν τη μόνιμη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης. Από τους σχεδιασμούς της προηγούμενης διεύθυνσης ολοκληρώνεται και παρουσιάζεται η επαναλειτουργία της Γλυπτοθήκης στο Άλσος Στρατού, Γουδή, που αφορά την εξέλιξη της Νεοελληνικής Γλυπτικής από τα από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι τον 21ο αιώνα, καθώς και η επαναλειτουργία της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου ΕΠΜΑΣ που δίνει πρόσβαση σε πλούσιο αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης της ιστορίας του Μουσείου και της νεοελληνικής τέχνης γενικότερα.

Επιπλέον, εγκαινιάζεται η λειτουργία της Αίθουσας Δυτικοευρωπαϊκής Τέχνης, με 47 έργα τέχνης που χρονολογούνται από 14ο έως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Εκεί, εντός του 2023, προγραμματίζεται να εκτεθεί το μεγάλων διαστάσεων έργων του του Γάλλου ζωγράφου Charles-Louis-Lucien Muller, με τίτλο « 30ή Μαρτίου 1814» – λάδι σε μουσαμά, διαστάσεων 445 x 845 εκ. Μια ιστορική σκηνή που απεικονίζει την παραμονή της πτώσης του Παρισιού στις δυνάμεις της Πρωσίας, της Αυστρίας και της Ρωσίας. Με την πρότερη διαδικασία συντήρησης του, μέσω καινοτόμων μεθόδων και πρακτικών, να είναι ανοιχτή στο κοινό.

Το πρώτο πρόγραμμα, «Η Συλλογή ως Εργαστήριο», αποτελεί έναν επανασχεδιασμό της παρουσίασης της μόνιμης συλλογής, στον τρίτο όροφο, με εναλλαγές έργων, ποικίλους ερμηνευτικούς άξονες γύρω από την ιστορία  των συναισθημάτων, των ιδεών, των εμπειριών και των στάσεων ζωής, καθώς και παράλληλο δημόσιο πρόγραμμα γύρω από καινοτόμες πρακτικές διαχείρισης και επικαιροποίησης  μουσειακών συλλογών.

Το δεύτερο πρόγραμμα, «Ενδιάμεσος Χώρος», ένας νέος κύκλος εκθέσεων και δράσεων σε στεγασμένους και υπαίθριους χώρους, θα επιχειρεί με άξονα την συμπερίληψη και την ενίσχυση της πολυφωνίας, έναν διάλογο ανάμεσα στη σύγχρονη τέχνη και τη μόνιμη συλλογή.

Ο πολυσυζητημένος κλεμμένος πίνακας του Πικάσο, «Γυναικείο κεφάλι», θα εκτίθεται στην Αίθουσα Δυτικοευρωπαϊκής Τέχνης, στην Εθνική Πινακοθήκη

Ειδικές δράσεις, εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα σε όλα τα παραρτήματα έχουν ως στόχο να καταστήσουν την Εθνική Πινακοθήκη, έναν ζωντανό και πολυδιάστατο οργανισμό του οποίου τα μέλη θα βρίσκονται σε σταθερή επικοινωνία και αλληλεπίδραση τόσο μεταξύ τους όσο και με την εκάστοτε τοπική κοινότητα. Ενδεικτικά αναφέρονται η Κουμαντάρειος Πινακοθήκη, στην Σπάρτη, το Μουσείο Καπράλου, στην Αίγινα, το Παράρτημα του Ναυπλίου, το Παράρτημα της Κέρκυρας και το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (ΙΣΕΤ), όπου τον Δεκέμβριο προγραμματίζεται έκθεση με αρχειακό υλικό και βιντεοπροβολές, καθώς και έκδοση επετειακού λευκώματος για την ιστορία και τη διαδρομή της Art Athina, σε συνεργαία με τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αιθουσών Τέχνης.

Η είσοδος της Αίθουσας Δυτικοευρωπαϊκής Τέχνης, Εθνική Πινακοθήκη

Ο εκπαιδευτικός άξονας της Εθνικής Πινακοθήκης θα περιλαμβάνει δοκιμασμένες εκπαιδευτικές πρακτικές, όπως ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά και νέες εξειδικευμένες δράσεις. Μια από αυτές, η «Νεοελληνική Τέχνη και Μουσειακή Αγωγή Προσχολικής Ηλικίας», για παιδιά 18 μηνών έως 5 ετών, θα απευθύνεται στην ξεχωριστή προσωπικότητα του κάθε παιδιού, μέσα από παιχνίδια εξερεύνησης, αφηγήσεις ιστοριών/παραμυθιών, εργαστήρια δημιουργικής έκφρασης και διαδραστικές συνεργασίες.

Παράλληλα, οι θεματικές ξεναγήσεις στη Μόνιμη Συλλογή με άξονα το πορτρέτο και την τοπογραφία, οι οποίες υλοποιούνται δύο Σάββατα το μήνα, αναμένεται να επεκταθούν τον Νοέμβριο και στην έκθεση Παρθένη. Ενώ, κατόπιν αιτήματος και συνεννόησης θα πραγματοποιούνται και αγγλόφωνες ξεναγήσεις στη μόνιμη συλλογή και τις περιοδικές εκθέσεις. Τέλος, η ΕΠΜΑΣ, σε συνεργασία με το Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες – Διαπολιτισμικό Κέντρο «Πυξίδα», θα διοργανώσει ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για ομάδες προσφύγων, με στόχο τη γνωριμία τους με την νεοελληνική τέχνη και την ομαλότερη ένταξη τους στο νέο κοινωνικό τους περιβάλλον μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες.