111 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη, του ποιητή που ανέδειξε την Ελλάδα όσο κανείς

Στις 2 Νοεμβρίου του 1911, στο Ηράκλειο της Κρήτης γεννήθηκε ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα θα ξεχώριζε ανάμεσα στους υπόλοιπους λογοτέχνες της γενιάς του ως Οδυσσέας Ελύτης, ποιητής του «Αιγαίου και του Φωτός».

Τρία χρόνια μετά την γέννησή του Ελύτη, ο πατέρας του μετέφερε τα εργοστάσιά του στον Πειραιά και έτσι ένα καινούριο κεφάλαιο άνοιξε για τον πλέον χαρακτηριστικό Έλληνα ποιητή. Το 1924, ξεκινά τη φοίτησή του στο Γ’ Γυμνάσιο Αρένων Αθηνών και τότε πραγματοποιείται η πρώτη επίσημη επαφή του με τη λογοτεχνία.

Στο Γυμνάσιο, ο Οδυσσέας Ελύτης γίνεται ενεργό μέλος του παιδικού περιοδικού «Η Διάπλασις των Παίδων», στο οποίο γράφει με διάφορα ψευδώνυμα. Η αγάπη του για τη λογοτεχνία όμως, γρήγορα συναντά την αγάπη του για τη φύση και το ελληνικό τοπίο. Έτσι, ο νεαρός και ήδη πολλά υποσχόμενος ποιητής, ξοδεύει το χαρτζιλίκι του σε βιβλία, κυρίως σχετικά με τη φύση.

Λίγους μήνες πριν κλείσει τα 16 του, κι ενώ προσπαθούσε να κρύψει τις σκέψεις του στον αθλητισμό, ο Ελύτης παθαίνει υπερκόπωση, η οποία τον καθηλώνει στο κρεβάτι για 3 ολόκληρους μήνες. Μέσα σε αυτό το διάστημα, η λογοτεχνία είναι η μοναδική του διέξοδος και τελικά, ο ποιητής αντιλαμβάνεται πως είναι και το μεγαλύτερό του πάθος.

Έναν χρόνο αργότερα, και ενώ ο Ελύτης πιέζεται να προετοιμαστεί για τις σπουδές του ως Χημικός, έρχεται σε επαφή με την αρχαία λυρική ποίηση μέσα από το έργο του Καβάφη και του Κάλβου. Από τη λυρική ποίηση μαγεύεται αμέσως, σε αντίθεση με τη Χημεία, η οποία καταλαβαίνει πως δεν του ταιριάζει.

Το 1930, ο ποιητής αρχίζει να σπουδάζει στη Νομική Σχολή Αθηνών και έρχεται σε έντονη επαφή με το περιοδικό «Νέα Γράμματα», σημαντικό λογοτεχνικό «χαρτί» της εποχής. Μέσα από αυτό, ο Οδυσσέας Ελύτης γνωρίζει τόσο τους σπουδαίους λογοτέχνες της Ελλάδας, όσο και τις λογοτεχνικές τάσεις της Δύσης, εμπνεόμενος τελικά για το δικό του ξεκίνημα.

Ο Οδυσσέας Ελύτης ήταν ένας από τους πιο σημαντικότερους ποιητές της «γενιάς του ‘30» και δεν είναι λίγες οι φορές που έχει χαρακτηριστεί εθνικός μας ποιητής. Αυτό γιατί πάντα φρόντιζε να «αποθεώσει» την Ελλάδα με τις ομορφιές και τους ανθρώπους της, ενώ ταυτόχρονα ήταν από τους λογοτέχνες που αναζητούσαν την αλλαγή και δεν έμεναν στα μέχρι τότε δεδομένα.

Η μεγάλη λογοτεχνική του πορεία ξεκινά επίσημα το 1959, με το πασίγνωστο «Άξιον Εστί», το οποίο μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο σπουδαία έργα του ποιητή. Δύο χρόνια μετά, ο εξίσου σπουδαίος Μίκης Θεοδωράκης ξεκινά να μελοποιεί το ποίημα, με το αποτέλεσμα μοιάζει εξωπραγματικό και τις δύο σημαντικές μορφές του ελληνικού πολιτισμό να επιτείνουν τη συνεργασία τους στο μέλλον.

Το 1967, ο Οδυσσέας Ελύτης καταφεύγει στη Γαλλία, όσο στην Ελλάδα μαίνεται το Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Εκεί, στρέφεται ολοκληρωτικά στο λογοτεχνικό του έργο και αρχίζουν να παίρνουν μορφή τα επόμενα ποιήματά του, που θα απασχολήσουν τον λογοτεχνικό κύκλο της Ελλάδας, και όχι μόνο.

Τα επόμενα 10 χρόνια, ο ποιητής θα διανύσει τη ρομαντική του περίοδο, μεταφέροντας τελικά στο χαρτί τις σκέψεις της απομόνωσης του στο εξωτερικό. Τότε δημιουργεί  τις ποιητικές συλλογές «Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά», «Τα ρω του έρωτα» και «Μαρία Νεφέλη», όλα γεμάτα φως, αγάπη και αισιοδοξία, όπως μόνο ο Οδυσσέας Ελύτης ήξερε να αποτυπώνει με τις λέξεις.

«Η ποίηση είναι η μόνη οδός να υπερβούμε τη φθορά. Να γιατί γράφω. Γιατί η ποίηση αρχίζει από κει που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο θάνατος»

Το συγκεκριμένο απόσπασμα από το δοκίμιο “Εν λευκώ” του Οδυσσέα Ελύτη στολίζει ένα στενό της Σερίφου.

Μεγαλύτερη έμπνευση για τον Ελύτη αποτέλεσε η ίδια η Ελλάδα και αφορμή της δυναμικής εισόδου του στον κόσμο της λογοτεχνίας ήταν η φιλία του με τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Ο Οδυσσέας Ελύτης, υπέρμαχος της αγάπης και της φυσικής ομορφιάς, γνώρισε στην ελληνική λογοτεχνία τον υπερρεαλισμό αλλά και την αισιοδοξία, σκορπίζοντας το φως με κάθε του έργο.

Από νωρίς, η ποίηση του Ελύτη μιλά για τη φύση και κυρίως το Αιγαίο με τα νησιά του, τα οποία έντονα και πολύ ζωντανά αναφέρει συχνά. Ο «ποιητής του Αιγαίου» όπως χαρακτηριζόταν, αν και ο ίδιος δεν το δεχόταν απόλυτα, έβρισκε στην πλούσια κληρονομιά, φυσική ομορφιά και ιστορία της Ελλάδας, όσα ακριβώς χρειαζόταν για να δημιουργήσει τα ξεχωριστά και σπουδαία ποιήματά του, που έχουν σημαδέψει μέχρι και σήμερα την λογοτεχνία.

Όμως η ποίηση του Ελύτη δεν ήταν τετριμμένη. Δεν παρουσίαζε έναν ουτοπικό κόσμο φτιαγμένο σε ένα σύννεφο και για αυτό έχει την ικανότητα να προκαλέσει θετικά συναισθήματα. Αντιθέτως, η βαθιά αντίληψη της αλήθειας μέσω των αισθήσεων που πρέσβευε, και συνάμα το παράδοξο και υπερρεαλιστικό στοιχείο στα ποιήματά του, καταφέρνουν να μεταφέρουν στον αναγνώστη όλα τα συναισθήματα του ποιητή, χωρίς ιδιαίτερο κόπο.

Ο Οδυσσέας Ελύτης συχνά ανέφερε πως η ποίηση είναι μία διαφορετική όραση, και η δική του ποίηση μάς κάνει πάντα να βλέπουμε αυτά που ο ίδιος αγαπούσε. Κυρίαρχες εικόνες στο έργο του άλλωστε, είναι το φως, η θάλασσα και ο ήλιος, τα οποία σχεδόν μεταφυσικά ζωντανεύουν και πρεσβεύουν την ελευθερία, τη χαρά και τη δικαιοσύνη.

Όσο για τη πένα του, την όπλιζε συνεχώς με δυναμικές λέξεις, τις οποίες οι λυρικές περιγραφές του τις ζωντάνευαν, σαν εικόνες που χορεύουν μπροστά στα μάτια του αναγνώστη. Αυτό που δεν έλειπε σχεδόν ποτέ από την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη ήταν το φως, το οποίο προέκυπτε από την αθώα αισιοδοξία των λέξεων του ποιητή, που σκορπούσαν σαν θετικές νότες γεμάτες ουσία στο χαρτί.

Η Ελλάδα, στα ποιήματα του Ελύτη έχει πρωταγωνιστικό ρόλο και αναδεικνύεται η ομορφιά της με τον καλύτερο τρόπο. Το ίδιο άρτια όμως αναδεικνύεται και η ελληνική γλώσσα, την οποία ο ποιητής σέβεται, αγαπά και φροντίζει με μοναδικό τρόπο.

Και όταν ο σπουδαίος ποιητής κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979, η Ακαδημία είχε δηλώσει πως το έλαβε: «για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική καθαρότητα βλέμματος τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα»

Για αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά και για τα απλόχερα λογοτεχνικά ταξίδια που μέχρι και σήμερα χαρίζει αναγνώστες του ήταν γνωστός και αγαπημένος ο νομπελίστας ποιητής, Οδυσσέας Ελύτης, το έργο του οποίου πάντα θα μάς συναρπάζει και θα μάς εμπνέει.