«Εγκλεισμοί»: Μεγάλη εικαστική έκθεση στο Δρομοκαΐτειο
Σε ένα χώρο που συνδέθηκε και συνεχίζει να συνδέεται με την έννοια του εγκλεισμού, το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Δρομοκαΐτειο, στην Ιερά Οδό, εγκαθίστανται από τις 11 Νοεμβρίου 48 εικαστικοί καλλιτέχνες και περφόρμερ, σε μια έκθεση που συνοδεύεται από πέντε ημερίδες, στις οποίες συμμετέχουν 70 καθηγητές, συγγραφείς, ερευνητές κ.ά.
Μια μεγάλη έκθεση με τίτλο «Εγκλεισμοί», διάρκειας πέντε εβδομάδων, με τη συμμετοχή 48 εικαστικών (και όχι μόνο) καλλιτεχνών επιχειρεί να θέσει στο επίκεντρο του προβληματισμού των συμμετεχόντων το ζήτημα του εγκλεισμού, «ενεργοποιώντας» έναν χώρο που συνδέθηκε και συνεχίζει να συνδέεται κατεξοχήν με την έννοια αυτή, το ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο.
«Οι εγκλεισμοί στην εποχή μας είναι πολλαπλοί και εκτυλίσσονται ποικιλοτρόπως, άλλοτε μεν εμφανώς, άλλοτε δε ανεπαισθήτως», τονίζει στο επιμελητικό του σημείωμα ο εμπνευστής και επιμελητής της έκθεσης Δημήτρης Τρίκας. «Δομές, μηχανισμοί και τόποι αναψυχής, εκπαίδευσης, πειθάρχησης, προσαρμογής, υποδοχής, ίασης, αποτροπής, τιμωρίας και αποκλεισμού συγκροτούν το εκάστοτε κοινωνικό παλίμψηστο με σχολεία, στρατώνες, στρατόπεδα συγκέντρωσης, άσυλα, φυλακές, νοσοκομεία, χώρους εργασίας, άθλησης και διασκέδασης».
Από το ηχητικό αρχείο στην έκθεσηΣημείο εκκίνησης αλλά και αναφοράς για την ιδέα και την υλοποίηση του σχεδίου των «Εγκλεισμών» υπήρξε το πλούσιο και εξαιρετικής σημασίας ηχητικό αρχείο των συνεντεύξεων και προφορικών μαρτυριών που συνέλεξε η Μαρία Φαφαλιού από τρόφιμους/ασθενείς του Δρομοκαΐτειου, γιατρούς του νοσοκομείου, νοσηλευτικό προσωπικό, συγγενείς ασθενών και άλλους εμπλεκόμενους, που αποτέλεσε το υλικό για το βιβλίο της «Ιερά οδός 343. Μαρτυρίες από το Δρομοκαΐτειο» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2018). Το υλικό αυτό υπήρξε το πεδίο έμπνευσης, έρευνας και συνομιλίας των 48 σύγχρονων εικαστικών και performers που συμμετέχουν και ανταποκρίνονται στον χώρο και στον νοηματικό άξονα της έκθεσης με έργα από όλο το φάσμα του οπτικού και όχι μόνον λεξιλογίου της σύγχρονης τέχνης: γλυπτά και εγκαταστάσεις, βίντεο, ηχητικές κατασκευές, ζωγραφική, φωτογραφία και επιτελεστικές δράσεις.
Η έκθεση «Εγκλεισμοί» θα διεξαχθεί σε τρία διαφορετικά κτίρια του συγκροτήματος του Δρομοκαΐτειου, τρία κτίρια ιστορικής και συμβολικής σημασίας. Πρόκειται για την πτέρυγα Αγίου Ισιδώρου, το Δάφτσειο και το παλιό Τυπογραφείο. Από αυτά, μόνο το παλιό τυπογραφείο έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται ως μουσείο, με τα μηχανήματα να παραμένουν στον χώρο του.
Η πτέρυγα του Αγίου Ισίδωρου είναι ένα διώροφο κτίσμα του 1892, όπου καθηλώνονταν οι «ανήσυχοι» και μάλλον φτωχοί ασθενείς, με μικρά κελιά, φεγγίτες και κάγκελα, ένθεν κακείθεν ενός στενόμακρου διαδρόμου, με χώρο εστιατορίου, όπου έτρωγαν όσοι από τους ασθενείς κρίνονταν ικανοί και λειτουργικοί, ο οποίος βρίσκεται στο ισόγειο και επικοινωνεί με μια μικρή, στενή, σχεδόν ασφυκτική, περιφραγμένη με ψηλό τοίχο αυλή.
Το Δάφτσειο είναι ένα κτίριο του 1932, μεγάλο, ψηλοτάβανο, εκλεκτικιστικού ρυθμού, με ευρύχωρα δωμάτια και παράθυρα με κάγκελα συρόμενα και ανοιγόμενα κατά περίπτωση. Διαθέτει δική του αυλή, που φτάνει μέχρι τον εξωτερικό τοίχο του νοσοκομείου, και σε αυτό νοσηλεύονταν οι πιο εύποροι ασθενείς, οι οικογένειες των οποίων μπορούσαν να πληρώσουν τα υψηλά νοσήλια που απαιτούνταν για την πτέρυγα αυτή. Στους ασθενείς του Δάφτσειου λέγεται μάλιστα ότι εφαρμόζονταν οι πιο εξελιγμένες μέθοδοι θεραπείας, με τη χρήση της ψυχανάλυσης, της μουσικοθεραπείας (στον χώρο υπήρχε και πιάνο), της τέχνης.
Δημόσιο πρόγραμμαΤην έκθεση «Εγκλεισμοί» πλαισιώνει ένα δημόσιο πρόγραμμα στο οποίο περιλαμβάνεται η διεξαγωγή πέντε ημερίδων, με τη συμμετοχή εβδομήντα περίπου πανεπιστημιακών, ερευνητών και συγγραφέων που διερευνούν τα παραπάνω ζητήματα μέσα από επιστημονικά πεδία κρίσιμα για το περιεχόμενο και τη θεματολογία του project, όπως είναι αυτά της ψυχανάλυσης, της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της λογοτεχνίας και της πολιτικής θεωρίας.
Ειδικότερα, η πρώτη ημερίδα, με θέμα «Εγκλεισμοί και Ιστορία» και συντονιστή τον ιστορικό και καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιώργο Κόκκινο, θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 13 Νοεμβρίου, στο Αμφιθέατρο του Δρομοκαΐτειου, 15.00-20.00. Στον ίδιο χώρο και την ίδια ώρα θα πραγματοποιηθούν και οι επόμενες ημερίδες:
- Την Κυριακή 20 Νοεμβρίου, με θέμα «Φιλοσοφία και εγκλεισμοί» και συντονιστή τον καθηγητή Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, Γιώργο Αραμπατζή.
- Την Κυριακή 27 Νοεμβρίου, με θέμα «Πολιτική Θεωρία/Ψυχανάλυση» και συντονιστή τον καθηγητή Πολιτικής Θεωρίας του ΑΠΘ, Γιάννη Σταυρακάκη.
- Την Κυριακή 4 Δεκεμβρίου, με θέμα «Εγκλεισμός και καλλιτεχνική ζωή στην Ελλάδα: από την ψηφιακή στη μεταψηφιακή εποχή» και συντονιστή τον δρα Κωστή Σταφυλάκη.
- Την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου, με θέμα «Λογοτεχνία και εγκλεισμοί» και συντονιστή τον συγγραφέα Φώτη Βλαστό.
Στην έκθεση συμμετέχουν με έργα τους οι: Δημήτρης Αντωνίτσης, Χλόη Ακριθάκη, Δημήτρης Αληθεινός, Κατερίνα Αποστολίδου, Ιλεάνα Αρναούτου, Κωστής Βελώνης, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αντώνης Βολανάκης, Poka Yio + εργαστήριο ΑΣΚΤ, Βαγγέλης Γκόκας, Θωμάς Διώτης, Μάρκος Ευλογημένος, Μαίρη Ζυγούρη, Κάπτεν, Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Χάρης Κοντοσφύρης, Νίκος Κολιόπουλος, Καλλιόπη Λεμού, Μαρία Λοϊζίδου, Μαρία Λουίζου, Ναταλία Μαντά, Μάρω Μιχαλακάκου, Βασίλης Μπακάλης, Μάνια Μπενίση, Βάλλυ Νομίδου, Άγγελος Παπαδημητρίου, Άννα Παπαέτη, Ηλίας Παπαηλιάκης, Νίνα Παπακωνσταντίνου, Άρτεμις Ποταμιάνου, Πάνος Προφήτης, Πηνελόπη Πετσίνη, Ρεντούμης Δημήτρης, Μάριος Σπηλιόπουλος, Γιώργος Τσεριώνης, Ελένη Τζιρτζιλάκη, Κώστας Τσώλης, Σωκράτης Φατούρος, Αλέξης Φιδετζής, Δημήτρης Χαλάτσης, Δέσποινα Χαριτωνίδη, Κώστας Χριστόπουλος, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης. Performances: Φίλιππος Βασιλείου, Στάθης Γράψας – Αλέξανδρος Βουτσινάς, Γιάννης Μήτρου, Σάββας Στρούμπος – Έλλη Ιγγλίζ – Άννα Μαρκά-Μπονισέλ, Φίλιππος Τσιτσόπουλος.