Απέραντη Αγάπη: Ο Εμανουέλε Κριαλέζε «αναπλάθει» την παιδική του ηλικία σε μια συγκινητική ιστορία

Όταν τον Σεπτέμβριου του 2022 ο Εμανουέλε Κριαλέζε επέστρεψε μετά από έντεκα ολόκληρα χρόνια στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας με την «Απέραντη Αγάπη», δεν το έκανε ακριβώς με κάποια διάθεση εξομολογητική, παρά το γεγονός πως, εν τέλει, μάς παρέδωσε αδιαμφισβήτητα την πιο προσωπική του ταινία έως σήμερα.

Γιατί για τον Κριαλέζε το να επιλέγει κάποιος να αντλήσει έμπνευση μέσα από τη δική του εμπειρία, αφηγούμενος μια ιστορία που πηγάζει κατ’ ευθείαν από την καρδιά του ή εκφράζοντας μια ευρεία γκάμα ζητημάτων που τον απασχολούν- ακόμη και με αυτοβιογραφικό τρόπο- δεν σημαίνει ότι θέλει να μιλήσει απαραιτήτως απλώς για τον εαυτό του στο πλαίσιο μιας κάποιας αυστηρής αυτο-αναφορικότητας. Και αυτό είναι το μονοπάτι που ο σκηνοθέτης διατείνεται ότι επέλεξε για τη νέα του ταινία, η οποία κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου από την Tanweer. 

Με την «Απέραντη Αγάπη» ο Εμανουέλε Κριαλέζε, θέλησε να «πιάσει» στα χέρια του την παιδική του ηλικία και σαν «πηλό» να την αναπλάσει και να την επανερμηνεύσει ισορροπώντας ανάμεσα στο προσωπικό και το καθολικό. Η σιγουριά, η ωριμότητα και η επίγνωση που του προσέφεραν ο χρόνος και η «απόσταση» από εκείνα τα χρόνια, τον έκαναν να αισθάνεται έτοιμος να δουλέψει πάνω στο συγκεκριμένο φιλμ πραγματοποιώντας μια «βουτιά» στο παρελθόν μέσω των αναμνήσεων του.

Έτσι, λοιπόν, έχοντας ως φόντο την Ρώμη της δεκαετίας 1970, αποφασίζει να μιλήσει για μια γλυκόπικρη, συγκινητική ιστορία με αυτοβιογραφικά στοιχεία, η οποία ακροβατεί ανάμεσα  στο πραγματικό και το ονειρικό, το αστείο και το δραματικό. Την ιστορία της 12χρονης Αντριάνα/Αντρέα (Λουάνα Τζουλιάνι), η οποία βιώνει δυσφορία φύλου μέσα σε ένα ήδη κλονισμένο οικογενειακό περιβάλλον. Ο γάμος της μητέρας της Κλάρα (Πενέλοπε Κρουζ) και του πατέρα της Φελίτσε (Βιντσέντζο Αμάτο) έχει φτάσει σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Το μόνο που τους κρατάει μαζί είναι τα παιδιά τους. Οι Εύθραυστες ισορροπίες κλυδωνίζονται ακόμη περισσότερο από την προσπάθεια της 12χρονής να πείσει τους πάντες ότι είναι αγόρι.

Ο ίδιος ο Εμανουέλε Κριαλέζε έχει γεννηθεί βιολογικά γυναίκα. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Tύπου στο Φεστιβάλ της Βενετίας μίλησε πρώτη φορά δημόσια για τη δική του φυλομετάβαση: «Δεν επιλέγουμε να πραγματοποιήσουμε ένα ταξίδι σαν το δικό μου. Γεννιέσαι με αυτόν τον τρόπο. Δεν έχω αναμνήσεις όπου με αντιλαμβανόμουν διαφορετικά από ότι είμαι. Επομένως δεν υπάρχει επιλογή πάνω σε αυτό», ενώ συνέχισε προσθέτοντας πως, «Έρχεσαι σε αυτόν τον κόσμο όπως έρχεσαι. Τότε έχεις επιλογή αν θα συνεχίσεις να πιστεύεις στον εαυτό σου και στο ταξίδι σου ή θα πεθάνεις. Τώρα υπάρχουν εναλλακτικές, οπότε όταν μιλάμε για επιλογές έτσι ακριβώς το καταλαβαίνω».

Πόσο εκείνος, λοιπόν, ταυτίζεται με την Αντριάνα/Αντρέα;  Χωρίς περιστροφές δηλώνει πως πρόκειται για τον ίδιο: «Είναι η δική μου οπτική. Είμαι εγώ. Είναι ξεκάθαρα μια αναπαράσταση του εαυτού μου. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως πρόκειται για εμένα. Είναι το βλέμμα του κοριτσιού που ταυτίζεται απόλυτα με το δικό μου».

Παρ’ όλα αυτά ο Εμανουέλε Κριαλέζε προειδοποιεί πως δεν πρόκειται για μια ταινία αποκλειστικά για την έμφυλη ταυτότητα, ένα περίπλοκο και καθαρά εξατομικευμένο κατά τη γνώμη του θέμα που δεν χωράει σε στεγανά. Αντίθετα επισημαίνει πως αυτήν την εξετάζει σε συσχετισμό με άλλα ζητήματα, ανάμεσα τους τις «διαλυμένες οικογένειες» που δεν προσφέρουν καμία προστασία και ασφάλεια στα ανήλικα μέλη τους ώστε να διαμορφώσουν τη δική τους ταυτότητα και να ωριμάσουν. Άλλωστε, όπως αναφέρει και ο ίδιος για την εποχή μέσα στην οποία τοποθετεί την πλοκή της «Απέραντης Αγάπης», ήταν δύσκολο μια κακοποιημένη γυναίκα να εγκαταλείψει τον σύζυγο της, καθώς ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτό.

«Αφηγήθηκα μια ιστορία η οποία δεν αφορά αποκλειστικά τη διεμφυλικότητα. Αυτή είναι η ιστορία μου, με την ίδια μητέρα, τον ίδιο αδερφό και αδερφή, ωστόσο επιθυμούσα να μην επικεντρωθώ μόνο σε ένα θέμα (…). Είναι ένα ζήτημα που εξετάσετε σε σχέση με άλλα: Την ταραχή, τη σωματική ανταπόκριση στην έλλειψη αγάπης την οποία βίωναν τα υπόλοιπα παιδιά της οικογένειας. Τι συμβαίνει σε αυτά τα παιδιά όταν δεν υπάρχει αγάπη; Πως διαμορφώνουν την ταυτότητα τους; Φυσικά, στο επίκεντρο βρίσκεται ο Αντρέα, όμως αυτή δεν είναι μόνο δική του ιστορία. Είναι μια ιστορία για τη σχέση του Αντρέα με τα αδέρφια, τη μητέρα και τον πατέρα του». 

Κατά αυτόν τον τρόπο η ιστορία του Αντρέα διαπλέκεται με την ιστορία των αδερφών του και της μητέρας του, καθένας από τους οποίους βρίσκεται «παγιδευμένος» με διαφορετικό τρόπο. Με την πάντα εξαιρετική Πενέλοπε Κρουθ να υποδύεται την τρυφερή, καταπιεσμένη και με τάσεις απόδρασης μητέρα.

Η ταινία, σύμφωνα με τον Κριαλέζε, βασίζεται στην εικόνα που είχε για τη δική του μητέρα: «Επιθυμούσε τόσο πολύ να εκφράσει τον εαυτό της, όμως, πάντα την κρατούσε πίσω ο ρόλος της μητέρας και της συζύγου. Έτσι ο ρόλος της γυναίκας στην “Απέραντη Αγάπη” είναι περισσότερο “φυλακισμένος”. Και το βλέμμα του μεγαλύτερου παιδιού της (Αντρέα/Αντριάνα) είναι ουσιαστικά το δικό μου βλέμμα. Συνεχώς κάνει ερωτήσεις. Θα ήθελε να την ελευθερώσει, όμως, βιώνει τις απογοητεύσεις της. Είναι το βλέμμα ενός παιδιού που θέλει η μητέρα του να είναι κάτι περισσότερο από μητέρα. Και εύχεται για εκείνη να βρει και άλλους ρόλους».

Σε αυτό το πλαίσιο ο δημιουργός δείχνει να τοποθετεί τόσο τη δική του δυσφορία φύλου όσο και εκείνη της νεαρής ηρωίδας του στην «Απέραντη Αγάπη»: «Αυτό ήμουν εγώ. Αυτή ήταν η μετάβαση μου. Η ταινία τελειώνει όταν το παιδί, που εξακολουθεί να είναι κορίτσι, τραγουδάει με αντρική φωνή. Είναι ένας υπαινιγμός για το πως θα μπορούσε να είναι το μέλλον του. Ήταν δύσκολο εκείνη την περίοδο να δεχθείς όλη αυτή τη βία και μια ποιητική ανάγνωση που μπορώ να δώσω είναι ότι αυτό το κορίτσι δεν μπορούσε να ανεχθεί όλη αυτή τη σύγκρουση σε μια χρονική στιγμή που το κοριτσίστικό και το αγορίστικο σώμα ομογενοποιούνταν». 

Για τον ρόλο του 12χρονού Αντρέα/Αντριάνα υπήρξε συνειδητή η επιλογή εκ μέρους του Κριαλέζε να μην αναζητήσει ένα κορίτσι που δυσφορεί με την έμφυλη ταυτότητα του, καθώς όπως εξηγεί: «Αν επέλεγα ένα κορίτσι που το περνάει αυτό, θα διακινδύνευα να προκαλέσω μία διαδικασία που χρειάζεται χρόνο για να ορίσει τον εαυτό της, θα ρίσκαρα να μολύνω ή να επιταχύνω τη φυσική ροή των πραγμάτων εμπλεκόμενος στη διαδικασία ταυτοποίησης, που είναι τόσο ευάλωτη σε αυτή την ηλικία». 

Για τον λόγο αυτό αποφάσισε να στραφεί σε κορίτσια που επιδίδονται στα λεγόμενα «αντρικά» σπορ και κατέληξε στη Λουάνα Τζουλιάνι, πρωταθλήτρια στην οδήγηση μηχανής: «Σε αυτό το άθλημα δεν υπάρχουν κατηγορίες με βάση το φύλο, απαιτείται μόνο η τόλμη και τα κότσια, δύο χαρακτηριστικά που χρειάζονταν για να παίξει την Άντρι». 

Τέλος όσον αφορά την εποχή, εκείνη των ’70ς, επισημαίνει πως παίρνει σάρκα και οστά μέσα στην ταινία ως μια αυθεντική, σύνθετη αναπαράσταση που πηγάζει από τη μνήμη της ίδιας της δημιουργικής ομάδας και των ηθοποιών. Μέσα της αντλούνται εικόνες της «Αιώνιας Πόλης», αναφορές στις ασπρόμαυρες εκπομπές της ιταλικής τηλεόρασης και τα τραγούδια των θρυλικών Ραφαέλα Καρά και Πάτι Μπράβο.

«Ζήτησα από όλους τους ηθοποιούς να αντλήσουν από τις δικές τους αναμνήσεις: από οικογενειακές φωτογραφίες, Polaroids, όλα εκείνα που ανήκουν στην παιδική μας ηλικία. Σαν ένα ευρύ οικογενειακό άλμπουμ των ανθρώπων που με την καρδιά του και την ψυχή τους θα ήταν οι δομικοί λίθοι της ταινίας. Αφεθήκαμε να οδηγηθούμε με οδηγό τον χάρτη της μνήμης», σχολιάζει ο Εμανουέλε Κριαλέζε.

Ενώ το soundtrack της ταινίας για τον σκηνοθέτη υπογραμμίζει τη «πνοή φρέσκου αέρα » και το «άγγιγμα μετάβασης» που έφεραν σε μια περίοδο που οι γυναίκες έπρεπε να εμφανίζονται υπομονετικές και πρόθυμές: «Ραφαέλα Καρά και Πάτι Μπράβο είναι η μητέρα μου. Η μητέρα μου τραγουδάει και χορεύει. Η μητέρα μου είναι χαρούμενη», εξομολογείται ο Κριαλέζε, «Βρίσκεται σε ένα μέρος που αισθάνεται όμορφα. (…). Το πραγματικό “coming out” (της ταινίας) είναι να ξεφύγω από τους φόβους μου και να απεικονίσω τις επιθυμίες μου ως παιδί: Να δω τη μητέρα μου στην θέση της Ραφαέλα Κάρα μέσα στην τηλεόραση».