Ο Χαράλαμπος Γωγιός γράφει μια όπερα με έμπνευση την Κάντυ-Κάντυ

Ξανθό αγόρι, με τρυφερή καρδιά και ευγενική καταγωγή, καβάλα στο άλογο, πέφτει. Ο γδούπος φτάνει από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 όταν ο Άντονυ, το αγόρι για το οποίο καρδιοχτυπούσε η Κάντυ – Κάντυ, χάνει τη ζωή του στη διάρκεια ενός οργανωμένου κυνηγιού. Πόσες καρδούλες ρήμαξαν εκείνη την ημέρα συντονισμένες με την ΕΡΤ, δεν λέγεται. Πόσες παιδούλες εμφανίστηκαν με πρησμένα μάτια την επόμενη μέρα στο σχολείο, το ίδιο. Όποιες-όποιοι πήγαιναν στο Δημοτικό στα 1985, ξέρουν και καταλαβαίνουν. Να που, η «Κάντυ – Κάντυ», το εμβληματικό animation των παιδικών μας χρόνων, βρέθηκε να στιγματίζει κι ένα αγόρι. Τουλάχιστον, ένα που το παραδέχεται. Για την ακρίβεια, ο συνθέτης Χαράλαμπος Γωγιός ‘γράφει’ από τότε (που χάσαμε τον Άντονυ) μέχρι και σήμερα ένα έργο, μια όπερα. «Ο Θάνατος του Άντονυ» που ανεβαίνει τώρα στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ είναι το πιο μακρόβιο work in progress που έχω ακούσει.

Ο Χαράλαμπος Γωγιός θυμάται ακόμα τη μητέρα του να τον ξυπνάει από τον μεσημεριανό ύπνο για να δει μια καινούργια παιδική σειρά στην κρατική τηλεόραση. Όχι, πως η «Κάντυ – Κάντυ» τον είχε συνεπάρει όσο άλλους συνομήλικους του, αλλά τέλος πάντων. «Με ενδιάφερε περισσότερο το κοινωνικό φαινόμενο της σειράς. Το προσέγγιζα από ανθρωπολογικό ενδιαφέρον. Και ειδικά ο θάνατος του Άντονυ ήταν κάτι σαν ένα συλλογικό τραύμα, σίγουρα ένα τραύμα για την γενιά μου. Ξαφνικά, επτάχρονα και οχτάχρονα παιδάκια έρχονταν σε επαφή με το θάνατο και την πτώση, με το μη αναστρέψιμο, με τις οριακές εμπειρίες στη ζωή» εξηγεί. Ήταν η ίδια εποχή, που ο Γωγιός ερχόταν, εξίσου απροσδόκητα, σε επαφή με το είδος της όπερας. Στην πραγματικότητα, η όπερα του «Άντονυ» – που κάνει πρεμιέρα σε δύο μέρες – γεννήθηκε στο κεφάλι του στα mid 80s. Κι ας το συνειδητοποιεί, μόλις τώρα.

Πλάνο από το σκηνικό της Άρτεμις Φλέσσα με τα 1400 (και βάλε) χάρτινα λουλούδια.

Η επόμενη στιγμή που επεξεργάστηκε σοβαρά την ιδέα του έργου, τον βρήκε όταν πια ήταν φοιτητής. H Ελλάδα ζούσε στον αστερισμό μιας επιδερμικής ‘αναγέννησης’ μεταξύ Ολυμπιακών Αγώνων, κυπέλλου Euro (και μιας νίκης στη Eurovision) ενώ εκείνος βρισκόταν στο Παρίσι διαβάζοντας κείμενα του αιρετικού Σλοβένου φιλοσόφου, Σλάβοϊ Ζίζεκ. «Θυμάμαι εκείνη την εποχή ως ένα βίωμα διάχυτου άγχους που μας πίεζε να είμαστε σπουδαίοι, ανταγωνιστικοί, να είμαστε κυνηγοί του μέλλοντος μας». Τότε, με τις μαρξιστικές ιδέες του Ζίζεκ να λειτουργούν, ξανατρύπωσε μέσα του ο αδικοχαμένος Άντονυ. Μήπως θα πέφταμε κι εμείς από το άλογο;

Χαράλαμπος Γωγιός: Θεωρώ πως η όπερα πρέπει να τα περιλαμβάνει όλα. Να μεταβολίζει όσα περισσότερα ερεθίσματα μπορεί. Γι’ αυτό και το έργο είναι ένα μεγάλο χωνευτήρι υφών, χωρίς μια οριζόντια παράθεση

Κι ενώ οι περισσότεροι, έπρεπε να περιμένουμε μέχρι το 2008 για να πάρουμε καταφατική απάντηση, ο Χαράλαμπος Γωγιός είχε ήδη αρχίσει να γράφει το έργο του. Η οικονομική κρίση ανέστειλε το εγχείρημα, μέχρι που, μια δεκαετία αργότερα, επανήλθε σε αυτό οριστικά. Κι αν δεν είχε μεσολαβήσει η παύση των lockdown, το έργο θα ανέβαινε το 2019. «Οι ιδέες έτρεχαν συνέχεια μέσα στο κεφάλι μου, όμως, στην τελική φάση εμπλουτίστηκαν, ενημερώθηκαν. Ναι, είναι ένα work in progress μερικών δεκαετιών» σημειώνει.

Βασίλης Καβάγιας και Γιώργος Ιατρού στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Πλέον, ο διακεκριμένος συνθέτης παρουσιάζει ένα έργο όπου δύο φίλοι, ο Παύλος και ο Σέργιος, σε αναζήτηση αλεπούδων στην καρδιά ενός ολάνθιστου δάσους, συνειδητοποιούν ότι γίνονται θηρευτές της επιθυμίας τους, μιας ιδεώδους γυναίκας ή μιας απερίγραπτης φαντασίωσης. «Δοκιμάζει μια βαθιά επίσκεψη στην έννοια του φύλου. Οι δύο άνδρες (τους ερμηνεύουν ο Γιώργος Ιατρού και ο Βασίλης Καβάγιας) ζουν μια περιπέτεια περιπλάνησης σε όλες τις πτυχές της ανδρικής τους φύσης. Το κυνήγι της αλεπούς μοιάζει με την αναζήτηση της θηλυκής τους πλευράς και το δάσος δεν είναι παρά ένας υπαρξιακός χώρος», παρατηρεί ο Δημήτρης Καραντζάς που, για πρώτη φορά στην πυκνή σκηνοθετική του πορεία, έχει την εμπειρία μιας όπερας.

Δημήτης Καραντζάς: Αν την δούμε ολόκληρη ως είδος – χωρίς να μείνουμε στη μουσειακή της ανάγνωση – η όπερα χρειάζεται πολλά υποκριτικά εργαλεία για να αναδειχθεί

«Είναι η πρώτη φορά που δεν ορίζω το ρυθμό μιας παράστασης, αφού αυτό το ρόλο αναλαμβάνει η μουσική. Στην αρχή μου φαινόταν παράξενο· μα τελικά αποδείχθηκε πολύ απελευθερωτικό, προκειμένου να δοκιμάσω πράγματα και να επιχειρήσω να αναδείξω τη θεατρική γλώσσα της όπερας. Αν την δούμε ολόκληρη ως είδος – χωρίς να μείνουμε στη μουσειακή της ανάγνωση – η όπερα χρειάζεται πολλά υποκριτικά εργαλεία για να αναδειχθεί. Η δομή της ζητάει υποκριτική. Και οι καλοί τραγουδιστές, χρειάζεται να είναι και καλοί ηθοποιοί», τονίζει.

Ο Δημήτρης Καραντζάς βαπτίζεται στην όπερα με το έργο του Χαράλαμπου Γωγιού.

Φαίνεται πως «Ο θάνατος του ΄Αντονυ» είναι μια ιδανική συνθήκη για το βάπτισμα του Καραντζά στο είδος, αφού ο Χαράλαμπος Γωγιός σπεύδει να ξεκαθαρίσει πως είναι «ένα τελείως θεατρικό έργο. Οι όπερες κρίνονται ως δραματουργίες και η μουσική ασκεί στο σύνολο ένα δραματικό ρόλο, παράγει θεατρικά συμβάντα». Πόσο μάλλον, όταν η δική του μουσική σύνθεση περιλαμβάνει άφθονα ετερόκλητα στοιχεία: Από Χατζιδάκι και Γιώργο Κατσαρό, μέχρι ουκρανική ποπ και νεομπαρόκ στοιχεία. «Θεωρώ πως η όπερα πρέπει να τα περιλαμβάνει όλα. Να μεταβολίζει όσα περισσότερα ερεθίσματα μπορεί. Γι’ αυτό και το έργο είναι ένα μεγάλο χωνευτήρι υφών, χωρίς μια οριζόντια παράθεση. Καταπίνει πολλές αναφορές μέσα σε ένα σκληρό μοντερνιστικό ιδίωμα. Έχει πολύ υλικό και αυτό το κάνει αρκετά περίπλοκο», σχολιάζει γι’ αυτήν την τόσο προσωπική του δημιουργία. «Εξάλλου, η σύνθεση είναι μια ψυχαναλυτική διαδικασία. Γράφεις μουσική, τσαλαβουτώντας στα λασπόνερα. Άλλοτε προσπερνάς, κι άλλοτε αφομοιώνεις τις σκοτεινές κι αδιαφανείς ορμές σου».

Ο Γιάννης Φίλιας, ο λιμπρετίστας της παράστασης και στενός συνεργάτης του Γωγιού (έχουν φτιάξει μαζί τέσσερις όπερες), παρακολουθεί αυτή την χαοτική διαδρομή ανάμεσα σε μουσικά είδη και κλωστές έμπνευσης. Τόσο που ο Δημήτρης Καραντζάς δυσκολεύεται να κατατάξει το έργο κάπου. «Νομίζω ότι αν μπορούσα να του βάλω ισότιμα δύο ετικέτες θα ήταν από μια ρομαντικό δράμα και από την άλλη… καφροκωδία. Διέπεται από έναν άκρατο λυρισμό, αλλά ξεσπάει και στη φάρσα» παρατηρεί ο σκηνοθέτης της.

Την ίδια ώρα, η σκηνή της Εναλλακτικής έχει σπαρθεί με μερικές χιλιάδες μωβ, ροζ, κόκκινα λουλούδια (σκηνικό Άρτεμις Φλέσσα). Είναι η φύση όπου περιπλανώνται, προτάσσοντας τα τουφέκια τους, ο Γιώργος Ιατρού και ο Βασίλης Καβάγιας, οι δύο πρωταγωνιστές του έργου. «Είμαστε τόσο κοντά στην αλεπού» λένε οπερατικά και συνωμοτικά. Ένα κυνήγι που συγκίνησε και τον ίδιο τον Ζίζεκ, όταν παρακολούθησε την παράσταση στη διάρκεια των lockdown από την GNOTV. Μέχρι και προσωπικό μήνυμα έστειλε στον Χαράλαμπο Γωγιό εκφράζοντας την υπερηφάνεια του «για τον τρόπο που ο ‘ Θάνατος του Άντονυ’ αναφέρεται στο έργο μου».

Και δεν είναι ο μόνος: Η φιλοσοφική διάσταση μιας πτώσης και η αναζήτηση της επιθυμίας φέρνει στην Αθήνα και την Αμερικανίδα φιλόσοφο και ερευνήτρια της λακανικής θεωρίας, Τζόαν Κόπτζεκ που θα είναι κεντρική ομιλήτρια στην διημερίδα της ΕΛΣ (25 και 26 Νοεμβρίου) με αφορμή τον «Θάνατο του Άντονυ». Να που τελικά, άξιζε εκείνο το απογευματινό ξύπνημα του Χαράλαμπου Γωγιού για να δει την «Κάντυ-Κάντυ».