Η “Μηχανή του Χρόνου” συνεχίζει να φωτίζει συναρπαστικές πτυχές της Ιστορίας

Σίγουρα όλοι έχουμε αποκτήσει μία (επιδερμική) γνώση ιστορίας από τα σχολικά βιβλία. Πόσοι όμως μπορούμε να ισχυριστούμε ότι όσα μάθαμε στα μαθητικά μας χρόνια ήταν αρκετά; Και το κυριότερο: Πόσοι μπορούμε να πούμε ότι βρίσκαμε οποιοδήποτε ενδιαφέρον στον ξύλινο λόγο των σχολικών βιβλίων, ότι μας ενέπνευσαν να εξερευνήσουμε περισσότερες πτυχές της ιστορίας μας, να ανακαλύψουμε ποια γεγονότα καθόρισαν τον κόσμο, όπως τον ξέρουμε σήμερα;

Μάλλον, οι περισσότεροι βρήκαμε κάπου αλλού την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα. Κάπου που το ζήτημα δεν είναι η καταγραφή μίας αποστειρωμένης ιστορίας, χωρίς μελανά σημεία, εθνικά τραύματα, βαθύτερες αναγνώσεις, αλλά η αντικειμενική παρουσίαση των γεγονότων, με τέτοιο τρόπο, που να κάνει την ιστορία μας αυτό που πραγματικά είναι: συναρπαστική. Αυτό είναι που κάνει ο Χρίστος Βασιλόπουλος και η ομάδα του, μέσα από τη Μηχανή του Χρόνου.

Αν και μιλάμε για ένα δύσκολο εγχείρημα, ο Χρίστος Βασιλόπουλος μάς διαβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει κάποια “μυστική συνταγή”. “Ακολουθούμε τα παραδοσιακά βήματα του ρεπορτάζ” μάς λέει. Ποια είναι αυτά; “Η εξαντλητική έρευνα, στο χρόνο που διαθέτουμε για κάθε θέμα, πλουραλισμός στις απόψεις, και ψυχραιμία. Αποστασιοποίηση κατά την προσέγγιση, καθώς και αγωνία για τις λεπτομέρειες”.

Αυτά όμως δεν είναι τα μοναδικά “συστατικά” που κάνουν μία εκπομπή να παραμένει εδώ και έξι χρόνια σταθερά πρώτη σε τηλεθέαση στο COSMOTE HISTORY, το κανάλι με ντοκιμαντέρ της COSMOTE TV. Μεγάλο ρόλο παίζουν επίσης το σενάριο και η οπτικοποίηση. “Στο σενάριο διαχειριζόμαστε έναν πλούτο πληροφοριών και πολλές φορές ακόμη και είκοσι καλεσμένους με τρομερές γνώσεις στο θέμα που παρουσιάζουμε. Αν όλα αυτά μπουν στη σωστή θέση, οι θεατές έχουν μια σφαιρική ενημέρωση, καλή ροή στην αφήγηση και το ενδιαφέρον παραμένει καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπομπής” μάς λέει ο Χρίστος Βασιλόπουλος, που προσθέτει ότι τα τελευταία έξι χρόνια συμπόρευσης με την COSMOTE TV στην ήδη επιτυχημένη “συνταγή” της Μηχανής του Χρόνου έρχεται να προστεθεί μία πρακτική που χρησιμοποιούν πολλά κανάλια στο εξωτερικό: η δραματοποίηση. “Μέσα από επιλεκτικές δραματοποιήσεις, ο θεατής μπορεί να παρακολουθήσει καλύτερα τη διήγηση” μάς λέει ο Χρίστος Βασιλόπουλος.

Πράγματι, σε κάθε επεισόδιο, που δεν ξεπερνά τη μία ώρα, ιστορικά γεγονότα, που συνέβησαν χιλιάδες, εκατοντάδες ή δεκάδες χρόνια πριν, παίρνουν “ζωή” μπροστά στα μάτια μας (ή μάλλον στις οθόνες μας) μέσα από αφηγήσεις ειδικών, μαρτυρίες των “πρωταγωνιστών” (όταν αυτό είναι δυνατό), εικόνες από τους τόπους που διαδραματίστηκαν τα γεγονότα, πλάνα αρχείου, συναρπαστικά γραφικά και όπου ταιριάζει, δραματοποίηση των γεγονότων. Με λίγα λόγια, ακόμα κι αν είσαι εξοικειωμένος με ένα ιστορικό γεγονός, το πιο πιθανό είναι ότι θα ανακαλύψεις μία μικρή λεπτομέρεια που δεν ήξερες, μία άγνωστη ιστορία που δεν είχες ακούσει ποτέ.

Αυτές οι μικρές άγνωστες ιστορίες σε κάθε επεισόδιο, είναι που “κάνουν τη διαφορά” για τον Χρίστο Βασιλόπουλο. “Ανανεώνουν το ενδιαφέρον του θεατή με καινούριες πληροφορίες που τον αιφνιδιάζουν”, όπως αιφνιδιάζουν τον ίδιο και την ομάδα του. “Οι μικρές άγνωστες ιστορίες είναι σαν το κυνήγι του θησαυρού για όλους του συνεργάτες μας στη Μηχανή του Χρόνου. Κάθε ιστορία που φέρνουμε στο φως, μας προσφέρει μεγάλη χαρά. Τον ενθουσιασμό ότι κάτι ξεθάψαμε, κάτι παραπάνω αναδείξαμε και κυρίως τη δημοσιογραφική ικανοποίηση ότι δεν κάναμε διεκπεραίωση του θέματος αλλά ουσιαστική έρευνα. Είναι ένα στοίχημα που βάζει όλη η ομάδα, κάθε εβδομάδα, για κάθε θέμα” λέει ο δημοσιογράφος και παρουσιαστής της εκπομπής.

Τέτοιες άγνωστες ιστορίες ήρθαν στο φως ήδη στα πρώτα τρία επεισόδια της φετινής, έβδομης σεζόν της εκπομπής στο COSMOTE HISTORY. Αλήθεια, πόσοι ξέρουμε τι συνέβη στην -καθοριστική για τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο- μάχη της Γκραμπάλας; Πόσα ξέρουμε για το “Έπος του ’40” γενικότερα;

Μάλλον όχι πολλά, αφού και ο Χρίστος Βασιλόπουλος μόλις πέρυσι ανακάλυψε στοιχεία για αυτή τη μάχη, σε μία αποστολή στο μέτωπο της Αλβανίας. “Από τότε με έτρωγε το θέμα” λέει. “Φέτος ήρθε η ώρα να γίνει αναλυτική έρευνα μιας επικής μάχης. Δυστυχώς γνωρίζουμε ελάχιστα για το έπος των Ελλήνων στρατιωτών στην Αλβανία και την Ήπειρο. Πάνω κάτω ότι νικήσαμε και ότι οι Ιταλοί ήταν «δειλοί μακαρονάδες». Η αλήθεια είναι ότι οι Ιταλοί πολέμησαν γενναία αλλά βρήκαν απέναντί τους έναν αποφασισμένο και προετοιμασμένο στρατό. Στην Γκραμπάλα ο στρατιώτες κράτησαν Θερμοπύλες. Έχαναν το λόφο και ανέβαιναν πάλι για να τον ανακτήσουν. Με θυσίες, στρατηγική και επιμονή” εξηγεί για την άγνωστη, αλλά καθοριστική αυτή μάχη του Ελληνοϊταλικού πολέμου -και αν θες να μάθεις περισσότερα δεν έχεις παρά να δεις το πρώτο επεισόδιο της έβδομης σεζόν.

Προς το παρόν έχουμε δει άλλα δύο επεισόδια, αφιερωμένα στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο και συγκεκριμένα στη συμβολή των καλλιτεχνών και διανοούμενων της εποχής. Ναι, οι περισσότεροι ξέρουμε ότι ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Μάνος Κατράκης πολέμησαν στο Αλβανικό μέτωπο. Αυτό που δεν ξέραμε είναι ότι παραλίγο να χάσουν εκεί τη ζωή τους. Ομοίως, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες γύρω από τη “θητεία” του Καββαδία, του Τσαρούχη, του Άγγελου Τερζάκη, του Λάμπρου Κωνσταντάρα και του Διονύση Παπαγιαννοπούλου.

Το “Έπος του ’40” είναι μόνο ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, στο οποίο η Μηχανή του Χρόνου ρίχνει φως, αυτή τη σεζόν. Από το τέταρτο επεισόδιο (το οποίο προβλήθηκε στις 21/11 στο COSMOTE HISTORY) ξεκινάει ένα αφιέρωμα με μεγάλη σημασία για τον Χρίστο Βασιλόπουλο και την ομάδα του, που “φωτίζει” τον αγώνα της Κύπρου για ανεξαρτησία.

“Δεν ξεχωρίζουμε τα θέματα, αλλά ομολογουμένως η προσπάθεια που έγινε στο κανάλι να αναδείξουμε τον αγώνα της Κύπρου για Ανεξαρτησία και Ένωση με την Ελλάδα, είναι ξεχωριστή για εμάς. Σχεδόν εκατό αγωνιστές της ΕΟΚΑ, που σε νεαρή ηλικία πολέμησαν για να μην είναι η πατρίδα μας βρετανική αποικία κατέθεσαν τις μαρτυρίες τους στη Μηχανή του Χρόνου. Συγκλονιστικές ιστορίες ακούγονται για πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση, από πραγματικούς ήρωες που δεν αποζητούν καμία αναγνώριση και μας τίμησαν με την εμπιστοσύνη που έδειξαν στη Μηχανή του Χρόνου. Πιστεύουμε ότι πολλοί θα εκπλαγούν και θα συγκινηθούν από τις ιστορίες και τη σεμνότητά τους. Καμαρώνουμε γι’ αυτή την έρευνα γιατί μας πήρε συνολικά σχεδόν δέκα χρόνια – με διακοπές φυσικά – και παρουσιάζουμε ολοκληρωμένα ένα τρομερό έπος του ελληνισμού, για το οποίο, μάλλον έχουμε πλήρη άγνοια. Και το λέμε, γιατί κι εμείς πριν καταπιαστούμε με το θέμα, δεν γνωρίζαμε άπειρες παραμέτρους αυτού του αγώνα που κατέληξε στην ανεξαρτησία της Κύπρου, αν και ο αρχικός στόχος ήταν η ενσωμάτωση στην Ελλάδα” αναφέρει ο Χρίστος Βασιλόπουλος για το μεγάλο αφιέρωμα, που θα απασχολήσει τα επόμενα επεισόδια της εκπομπής αυτό το μήνα.

“Σίγουρα όταν έχεις εικόνα για όλα όσα ακούς, όλα μοιάζουν πιο “αληθινά”, πιο ρεαλιστικά, πιο “κοντά” σου -τα αρχειακά πλάνα πάντα με συγκινούν γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. Όταν ένα “μακρινό” ιστορικό γεγονός παίρνει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια σου, δεν μπορείς να μείνεις ασυγκίνητος”.

Παράλληλα, ο Χρίστος Βασιλόπουλος (και όλη η ομάδα πίσω από τη Μηχανή του Χρόνου) έχει καταφέρει κάτι που λίγοι έχουν μπορέσει να κάνουν με επιτυχία: Mεταφέρει με τρόπο άμεσο, προσιτό, κατανοητό γεγονότα της ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας, χωρίς να γίνεται “ξύλινος”, διδακτικός. Σε αυτή τη σεζόν έχει ήδη μιλήσει για μία “παραμελημένη” περίοδο της ιστορίας, για την οποία ομολογουμένως δεν είναι πολλά γνωστά, ενώ ετοιμάζεται να ανοίξει άλλον ένα άγνωστο, αλλά σημαντικό “φάκελο”, εκείνο του ΕΟΚΑ και των αγωνιστών της Κύπρου. Με τα επεισόδια να έχουν τη μορφή ντοκιμαντέρ, κάθε πληροφορία πρέπει να είναι τεκμηριωμένη και κάθε ενότητα ολοκληρωμένη και άρτια παρουσιασμένη.

Αυτό δεν είναι και τόσο εύκολο. “Η έρευνα είναι πάντα δύσκολη υπόθεση, γιατί ο χρόνος ποτέ δε φθάνει. Όμως είναι συγκεκριμένος αφού έχουμε ημερομηνίες παράδοσης. Συνήθως κάθε επεισόδιο, το προετοιμάζουμε δύο μήνες. Κάποια θέματα όμως τα ψάχνουμε παράλληλα μέχρι να νιώσουμε ότι ήρθε η ώρα τους. Η ΕΟΚΑ ήταν ένα από αυτά, για παράδειγμα” λέει ο Χρίστος Βασιλόπουλος για τη διαδικασία πριν από κάθε επεισόδιο. “Η τεκμηρίωση είναι προτεραιότητα και τη διασφαλίζουμε και με τη συμμετοχή ειδικών που έχουν κάνει πολυετείς έρευνες για κάθε θέμα”.

Όμως, αξίζει τον κόπο. Σε μία εποχή, που συναντάμε όλο και περισσότερα fake news, όλο και πιο τραβηγμένες θεωρίες συνομωσίας, ο φόβος διαστρέβλωσης της ιστορίας δεν είναι αβάσιμος. Σε αυτό το πλαίσιο μάλλον είναι πολύ σημαντικό να γίνει η ιστορία προσιτή σε όλους -ειδικά για τη νέα γενιά. “Οι νέοι πρέπει να μαθαίνουν όσα τους ενδιαφέρουν αλλά και την ιστορία και εμείς οφείλουμε να την παρουσιάζουμε με τρόπο που δεν τους κάνει να βαριούνται. Για παράδειγμα ο Κολοκοτρώνης είχε ένα τατουάζ. Δεν είναι τρομερό σε σχέση με όσα προσέφερε στην επανάσταση αλλά οι νέοι πιάνονται από αυτή τη λεπτομέρεια, που συμβαδίζει με την κουλτούρα της εποχής μας και παρακολουθούν και τα υπόλοιπα «έργα» του. Ο Καραϊσκάκης έδωσε μια απάντηση στους Τούρκους όταν του είπαν να συνεργαστεί που περιέχει μια διάσημη βωμολοχία, που χρησιμοποιείται και σήμερα. Οι νεότεροι – και οι παλαιότεροι – έλκονται όταν διαπιστώνουν ότι και οι ήρωες ήταν καθημερινοί άνθρωποι με πάθη και αδυναμίες και όχι «δαφνοστεφανωμένοι άγγελοι» όπως τους βλέπαμε στα σχολικά κάδρα. Οι λεπτομέρειες που αναφέραμε και πριν, κάνουν την ιστορία ελκυστική και ουσιαστική”.

“Αυτή είναι και η πρόκληση. Η ουσία και η έλλειψη φλύαρης ανάλυσης νομίζουμε ότι κάνει τα θέματα ενδιαφέροντα. Φυσικά γνωρίζουμε ότι η ιστορία θέλει το χρόνο της. Οι εκπομπές εκεί είναι και περιμένουν τον καθένα να τις δει όταν αισθανθεί την ανάγκη. Υπάρχει και σχετική υπηρεσία στο COSMOTE HISTORY, για να παρακολουθείτε όλες τις εκπομπές, ανεξαρτήτως προβολής” λέει ο Χρίστος Βασιλόπουλος και πράγματι όλα τα επεισόδια και των εφτά κύκλων είναι διαθέσιμα και εύκολα προσβάσιμα μέσα από την on demand βιβλιοθήκη της COSMOTE TV (COSMOTE TV PLUS).

Ίσως η ιστορία να μην επαναλαμβάνεται με ακρίβεια, με βάση τη γνώση του παρελθόντος όμως καθορίζουμε το μέλλον μας – και νομίζω ότι αυτό είναι που κάνει τελικά την ιστορία τόσο συναρπαστική. Εξάλλου, όπως λέει και ο Χρίστος Βασιλόπουλος: “Αφού ξέρουμε τις συνέπειες του πολέμου στο παρελθόν, προσπαθούμε για την ειρήνη στο μέλλον. Ελπίζω ότι κάπως έτσι λειτουργεί η εξίσωση. Αλλιώς αλλοίμονό μας”.