Θεατής: «Ο θησαυρός της Βαγίας» στο Θέατρο Αλάμπρα

Ένα από τα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, «Ο Θησαυρός της Βαγίας» της σπουδαίας συγγραφέως Ζωρζ Σαρή, μεταφέρεται στη σκηνή του Θεάτρου Αλάμπρα. Το Kids Theater και η σκηνοθέτρια Αθανασία Καλογιάννη παρουσιάζουν ένα διαχρονικό έργο για την ανεκτίμητη αξία της φιλίας, τον ενθουσιασμό, την αθωότητα και τη δοτικότητα της παιδικής ηλικίας, την ιστορική μνήμη και το παρελθόν, τη σημασία της ειρήνης και της αδελφοσύνης των λαών, «φέρνοντας», παράλληλα, το υπέροχο ελληνικό καλοκαίρι στην καρδιά του χειμώνα, μέσα από την καλοκαιρινή περιπέτεια μιας παρέας παιδιών στο όμορφο νησί της Αίγινας.

Μια παρέα παιδιών περνάει τις καλοκαιρινές της διακοπές στο νησί της Αίγινας. Η Νικόλ, οικογενειακή φίλη από το Παρίσι και βοηθός ψυχιάτρου, καταφθάνει για να παραθερίσει μαζί τους, έχοντας μια ειδική «αποστολή»: Να ξεδιαλύνει τον «μίτο» των χαμένων αναμνήσεων του Χανς Σουλτς, ενός Γερμανού ασθενούς ο οποίος κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκε στην Αίγινα- και συγκεκριμένα στο χωρίο Βαγία- ως στρατιώτης με τα κατοχικά στρατεύματα. Εκεί τραυματίστηκε από την έκρηξη μιας νάρκης.

Συνεργάτες της Νικόλ, στην αποστολή της αυτή, τα ίδια τα παιδιά. Με σημείο εκκίνησης ορισμένες σκόρπιες λέξεις, επιδίδονται σε μια συναρπαστική αναζήτηση γεμάτη μυστήριο που στην πορεία μετατρέπεται σε ένα περιπετειώδες «κυνήγι χαμένου θησαυρού». Τα παιδιά εμφανίζονται αποφασισμένα να διορθώσουν μια αδικία που είχε διαπραχθεί από τον Χανς σε εκείνα τα χρόνια της Κατοχής, βοηθώντας έμμεσα και τον ίδιο να βρει επιτέλους τη λύτρωση.

Το μυθιστόρημα-σταθμός για το παιδικό βιβλίο, «Ο Θησαυρός της Βαγίας», κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1969 και έκτοτε συγκαταλέγεται ανάμεσα στα δημοφιλέστερα αναγνώσματα για παιδιά. Η Ζωρζ Σαρή μεταμόρφωσε αυτό που ξεκίνησε ως παιχνίδι με τα παιδιά της και τους φίλους τους σε έργο μυθοπλασίας, παραδίδοντας μας μια ευχάριστη ιστορία, όπου το χιούμορ, η περιπέτεια, το σασπένς και το μυστήριο διαδέχονται τη συγκίνηση, τον στοχασμό και τα πανανθρώπινα μηνύματα, όλα ενδεδυμένα με γλαφυρό, άμεσο ύφος και μια οξυδερκή αποτύπωση του παιδικού ψυχισμού.

Η διασκευή της συγγραφέως Μαρίας Σούμπερτ έφερε αρκετές αλλαγές στο πρωτότυπο κείμενο, κάτι το οποίο συνέβη πρωτίστως για λόγους σκηνικής οικονομίας. Η παράσταση δημιουργήθηκε με εξαμελή θίασο, έτσι ανάμεσα στα πρόσωπα του βιβλίου που συναντάμε επί σκηνής βρίσκονται η Ζωή, τα παιδιά της, Αλέξης και Λίνα, οι φίλοι τους, Κλου και Ράνια, η Ελληνογαλλίδα φίλη της οικογένειας, Νικόλ και η κυρά-Μαρία, το πρόσωπο κλειδί για την εξέλιξη της πλοκής. Ωστόσο, η διασκευή παραμένει πιστή στο πνεύμα και το ύφος του μυθιστορήματος, ενώ, παράλληλα, διαμορφώνει καθοριστικά την ομαλή ροή, τη συνεκτικότητα της δράσης και τον γενικότερο γρήγορο ρυθμό της παράστασης.

«Φίλοι ενωμένοι, ποτέ νικημένοι», αυτό είναι το μότο της παράστασης. Το έργο αποτελεί έναν «ύμνο» για την αξία της φιλίας, η οποία έρχεται να δώσει «χρώμα» και νόημα στη ζωή. Με τα «πάνω» της και τα «κάτω» της όπως είναι φυσικό, ιδιαίτερα σε αυτές τις ηλικίες: Συμφωνίες και ασυμφωνίες, μικροτασκωμοί, πείσματα, άδολα πειράγματα, συμφιλιώσεις. Μα στο τέλος πάντα εκεί ο ένας για τον άλλον. Η φιλία παρουσιάζεται ως το μεγαλύτερο δώρο, αυτό που κάνει το αδύνατο δυνατό, που καθιστά κάποιες αναμνήσεις γλυκές και νοσταλγικές και αποδεικνύει πως η ευτυχία κρύβεται στα απλά πράγματα.

Το έργο μεταφέρει, επίσης, και ένα ισχυρό αντιπολεμικό μήνυμα μιλώντας για τα δεινά και τις κακουχίες που φέρνει ο πόλεμος και πως αυτός μετατρέπει τους ανθρώπους σε «θηρία», δίνοντας έμφαση στην σημαντικότητα της ειρήνης. Παράλληλα μιλάει για την ιστορική μνήμη παρουσιάζοντας το παρελθόν ως κάτι που σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει είτε να εξιδανικεύουμε κρύβοντας ορισμένες αλήθειες «κάτω από το χαλί»- όπως εύστοχα επισήμανε η διασκευή της Μαρίας Σούμπερτ- είτε να ξεχνάμε. Το παρελθόν δεν πρέπει να μάς «εμποδίζει» από το να πορευτούμε σε ένα καλύτερο μέλλον όπου θα επικρατεί η αδελφοσύνη των λαών και η ενότητα.

Άλλα θέματα με τα οποία καταπιάνεται το έργο είναι η σημασία της μεταμέλειας και η προσπάθεια για επανόρθωση, το μεγαλείο της συγχώρεσης και της δεύτερης ευκαιρίας, η αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια χωρίς αντάλλαγμα, η περιπλοκότητα των σχέσεων γονέα και παιδιού, η ανάγκη για διαλλακτικότητα, η αναπόδραστη ροή του χρόνου και οι αλλαγές που αυτός φέρνει. Επιπλέον, σε απόλυτη συμφωνία με τους «χαλεπούς» καιρούς που ζούμε, στέλνει και ένα ηχηρό μήνυμα ενάντια στην ξενοφοβία, με τη φράση από το μυθιστόρημα «Αλλά δε νομίζεις πως είναι υπερβολή εκ μέρους σου να ζητάς διαβατήριο από κάποιον που ζητά τη βοήθειά σου;» να «επανέρχεται» επί σκηνής.

Πάνω από όλα, όμως, «Ο Θησαυρός της Βαγίας» αποτελεί μια αισιόδοξη, ελπιδοφόρα αναπαράσταση της παιδικής ηλικίας, σε κειμενικό κα παραστασιακό επίπεδο, όπως ακριβώς και στις σελίδες του βιβλίου της Ζωρζ Σαρή. Το παιδί είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής της παράστασης και δεν υπάρχει πιθανότητα σε αυτό το πολύχρωμο «μωσαϊκό» που η σκηνοθεσία της Αθανασίας Καλογιάννη και η διασκευή της Μαρίας Σούμπερτ παρουσιάζουν επί σκηνής, οι μικροί θεατές να μην αναγνωρίσουν κάτι από τον εαυτό τους: Τον ενθουσιασμό, την αποφασιστικότητα, τη λαχτάρα για περιπέτεια, την ειλικρίνεια, την ανόθευτη καλοσύνη, την σπιρτάδα του πνεύματος και την «επαναστατικότητα» που χαρακτηρίζει την παιδική ψυχή.

Η Αθανασία Καλογιάννη στήνει μια παράσταση με γρήγορο ρυθμό- σχεδόν ορμητικό όπως και η ίδια η νιότη- ισορροπώντας ανάμεσα στην ψυχαγωγία και τη «μετάδοση» μηνυμάτων γεμάτων νόημα και χωρίς να «διαρρηγνύει» την ανάλαφρη και παιγνιώδη ατμόσφαιρα του θεάματος. Συνδυάζοντας σε ένα ενιαίο, αρμονικό σύνολο τα επιμέρους στοιχεία- σκηνογραφία, κινησιολογία, κοστούμια, μουσική, ερμηνείες, πολυμέσα, εμβόλιμα χορευτικά και τραγούδια- δίνει μια αυθεντική αίσθηση ελληνικού καλοκαιριού.

Η σκηνογραφία της Σάντυ Σιέμπου παραπέμπει στην όμορφη γραφική αρχιτεκτονική που συναντάει κανείς σε ένα ελληνικό νησί, ενώ η αποτελεσματική χρήση βίντεο-προβολών άλλοτε λειτουργεί ως φόντο-κύριο «όργανο» εναλλαγής του χώρου δράσης, συνεπικουρούμενου από διάφορα σκηνικά αντικείμενα, άλλοτε ως εναλλακτική μορφή αφήγησης γεγονότων, όπως για παράδειγμα όταν το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι της Αίγινας ή τις βουτιές και τα παιχνίδια της παρέας μέσα στην θάλασσα. Οι ενδυματολογικές επιλογές της Ευγενίας Βησσαρίου είναι αυτές που περιμένει κανείς να βρει σε μια βαλίτσα διακοπών, όπου κυριαρχεί το χρώμα, η άνεση καθώς και τα κατάλληλα αξεσουάρ για την παραλία και άλλες εξορμήσεις.

Η πρωτότυπη μουσική της Ζωή Τηγανούρια, η οποία βρέθηκε και πάνω στη σκηνή με το ακορντεόν της, γίνεται φορέας συναισθημάτων που «αντικατοπτρίζουν» την καλοκαιρινή ξεγνοιασιά, την περιπλάνηση και την περιπετειώδη διάθεση, την αγωνία και τη συγκίνηση. Οι χορογραφίες του Βαγγέλη Πιτσιλού κινούνται στο ίδιο καλοκαιρινό «μοτίβο», φέρνοντας στο «προσκήνιο» τη ζωηράδα, τον αυθορμητισμό, την ευλυγισία και τη σωματική ρώμη της νεότητας, ενώ, άλλες στιγμές υποδηλώνουν εύστοχα την εξέλιξη της δράσης.

Ταιριαστές στο όλο κλίμα της παράστασης και οι ερμηνείες των ηθοποιών. Ευγενία Βησσαρίου, Αλεξάνδρα Κολαΐτη, Κωνσταντίνος Ρόδης και Γιάννης Φιλίππου μπήκαν «στα παπούτσια» των παιδιών, σε μια εποχή όπου η τεχνολογία δεν κατείχε τόσο περίοπτη θέση στις ζωές των ανθρώπων και το πως θα περνούσαν οι μικρές ηλικίες την ώρα τους επαφιόταν περισσότερο στην φαντασία και την εφευρετικότητα τους. Δύο ποιότητες που οι τέσσερις ηθοποιοί έφεραν στη σκηνή μαζί με τη ζωντάνια, την ευθύτητα, το τσαγανό, την επιμονή, την έμφυτη περιέργεια, το γέλιο, τη χαρά, το νοιάξιμο του ενός για τον άλλον, τις εμφατικές κινήσεις, τις αστείες «γκάφες» και τους μπελάδες.

Παράλληλα, το «φράγμα» μεταξύ σκηνής και πλατείας καταργείται με τον δραματικό χώρο να μεταφέρεται σε ορισμένα σημεία της παράστασης στον χώρο του κοινού. Αυτό έχει ως συνέπεια να δίνεται μεγαλύτερη ελευθερία στις κινήσεις των ηθοποιών, αλλά και να γίνεται αμεσότερη η επικοινωνία τους με τους μικρούς θεατές, με τους οποίους υπάρχει σε μικρό βαθμό διάδραση. Το καστ συμπληρώνουν η Νεφέλη Παπαδερού ως η Παριζιάνα Νικόλ με την χαριτωμένη προφορά και η Μέλανι Μαρχάινε ως η μητέρα που δεν παύσει ποτέ να ανησυχεί.

Με τον «Θησαυρό της Βαγίας» τα παιδιά θα δουν να «μεταμορφώνεται» ένα από τα αριστουργηματικότερα βιβλία ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, σε μια διασκεδαστική παράσταση, γεμάτη ουσιώδη και απολύτως κατανοητά «μηνύματα», κέφι, τραγούδια, ρυθμό και μυστήριο. Ενώ, οι μεγάλοι θα αναπολήσουν νοσταλγικά τη στιγμή που έπιασαν για πρώτη φορά στα χέρια τους αυτό το σπουδαίο βιβλίο.