Πώς ο Καραγκιόζης έγινε 3D animation και φιλοδοξεί να κατακτήσει τη μεγάλη οθόνη;

Ένας από τους πιο αγαπημένους λαϊκούς ήρωες, ο Καραγκιόζης, γίνεται ο πρωταγωνιστής της πρώτης ελληνικής ταινίας 3D Animation μεγάλου μήκους, με τίτλο «Καραγκιόζης: The Movie», και καταφθάνει στη μεγάλη οθόνη, μέσα από μια διασκεδαστική περιπέτεια για όλη την οικογένεια όπου το θέατρο σκιών συναντάει την τέχνη του κινηματογράφου και η παράδοση τη σύγχρονη τεχνολογία.

Πίσω από αυτό το φιλόδοξο project είναι η Αναστασία Μάνου, Διευθύνουσα Σύμβουλος της εταιρείας παραγωγής οπτικοακουστικών έργων White Fox και εκτελεστική παραγωγός αυτής της πρωτοποριακής- για τα ελληνικά δεδομένα-ταινίας.

Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: 18 βασικοί χαρακτήρες, 50 δευτερεύοντες χαρακτήρες, 12.000 εκφράσεις προσώπου, 20.000 σκηνικά αντικείμενα και 200.000 τετραγωνικά μέτρα εικονικού κόσμου. Για την κυρία Μάνου αυτό το εγχείρημα, για το οποίο συνεργάστηκε μια εκλεκτή δημιουργική ομάδα- ανάμεσα τους και ο γνωστός καραγκιοζοπαίχτης Άθως Δανέλλης– ξεκίνησε τόσο από την αγάπη της για το animation όσο και από την ανάγκη δημιουργίας παιδικών προγραμμάτων με έμφαση στο στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας.

Για τον λόγο αυτό, όπως αναφέρει η ίδια, επιλέχθηκε η δημοφιλής μορφή του Καραγκιόζη. Ο πάμφτωχος και καλοκάγαθος «μπαγαμπόντης», ο οποίος θεωρείται διαχρονικό σύμβολο της «ελληνικής ψυχής»- με τα καλά της και τα στραβά της- που καταφέρνει σε κάθε εποχή να εκφράσει τις αγωνίες της. Έτσι, λοιπόν, με όχημα την κλασική ιστορία του «Καραγκιόζη Γραμματικού», η ταινία «ζωντανεύει» έναν πολύχρωμο, ζωηρό, μα πάνω από όλα οικείο κόσμο- που παρά το γεγονός ότι η δημιουργία του δεν υπήρξε καθόλου εύκολη υπόθεση, εντούτοις στέφθηκε με επιτυχία και έρχεται τώρα να χαρίσει απλόχερα το χαμόγελο σε μικρούς και μεγάλους θεατές.

O καραγκιοζοπαίκτης Άθως Δανέλλης που υπογράφει το σενάριο της ταινίας και η εκτελεστική παραγωγός Αναστασία Μάνου στην avant premiere της ταινίας

Η ταινία «Καραγκιόζης: The Movie», σε σκηνοθεσία Άκη Καρρά, Χρήστου Λειβαδίτη και Αικατερίνης Παπαγεωργίου και συμπαραγωγή της White Fox, της COSMOTE TV και της Anama LTD, ξεκινάει το «ταξίδι» της στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες από τις 8 Δεκεμβρίου 2022.

Με αφορμή αυτή την πρεμιέρα, η Αναστασία Μάνου μάς μιλάει για όλα όσα θα παρακολουθήσουμε στη μεγάλη οθόνη, τη δημιουργική διαδικασία γύρω από την ταινία, για το πως η μακραίωνη παράδοση του θεάτρου σκιών ενσωματώθηκε σε αυτήν, την καινοτόμο τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε, την αξεπέραστη φιγούρα του Καραγκιόζη, αλλά και το πόσο εύκολα ή δύσκολα είναι τα πράγματα τελικά για μια γυναίκα επιχειρηματία στον χώρο του ελληνικού κινηματογράφου.

Η ιδέα για την δημιουργία της ταινίας προέκυψε από τη μεγάλη αγάπη για το animation. Μια αγάπη που εκφράζεται και με επιλογή και διανομή παιδικών τηλεοπτικών σειρών και προγραμμάτων. Ταυτόχρονα υπάρχει ένα μεγάλο κενό στη δυνατότητα που έχουν τα παιδιά μας να δουν κινούμενα σχέδια αλλά και ελληνικό παιδικό πρόγραμμα. Ο Καραγκιόζης βρέθηκε στο δρόμο μας κατά την πορεία αναζήτησης του ήρωά μας. Βρέθηκε μέσω της συνάντησης με τον Άθω Δανέλλη τον καραγκιοζοπαίχτη, ιστορικό και ο κύβος ερρίφθη μετά από αρκετές θεάσεις παραστάσεων του θεάτρου σκιών και συζητήσεων με θεατές.

Ήταν μια αποκάλυψη το πώς ο Καραγκιόζης ψυχαγωγεί διαφορετικές ηλικίες, παιδιά και μεγαλύτερους αλλά και ανθρώπους προερχόμενος από διαφορετικά μετερίζια. Έχει επιβιώσει γιατί έχει ενσωματώσει και αφουγκραστεί τις αλλαγές της ελληνικής κοινωνίας και σηκώνει στην καμπούρα του πολλές από τις αγωνίες μας. Και έχει έντονο το αποτύπωμα της λαϊκής θυμοσοφίας. Τελικά επιλέχθηκε γιατί απαντούσε με τον καλύτερο τρόπο σε ένα βασικό κριτήριο που είχαμε για την παραγωγή: να είναι έντονο το στίγμα της Ελλάδας, της παράδοσης, του τόπου μας.

Η υπόθεση είναι ο Καραγκιόζης Γραμματικός, μια από τις πιο κλασσικές ιστορίες του θεάτρου σκιών. Είναι η περίοδος που αναζητούν κάποιον εγγράμματο πολίτη του χωριού για να συντάσσει επιστολές για τους αναλφάβητους και τους ανθρώπους από ξένους τόπους. Ο πολυμήχανος Καραγκιόζης με τη βοήθεια του Χατζηαβάτη παίρνει τη δουλειά. Με ποια προσόντα; “εγώ σχολείο; πολύ σχολείο! δυο και τρεις φορές σε κάθε τάξη να τα μάθω καλά” δηλώνει και αναλαμβάνει το πόστο. Δεν θα αποκαλύψω όλη την ιστορία όμως  τα πρόσωπα του θεάτρου σκιών που εμφανίζονται στην ταινία είναι όπως και στο θέατρο, στην αντίστοιχη παράσταση δηλαδή, οι:  Χατζηαβάτης, Μορφονιός, Μπάρμπα Γιώργος, Αγλαία, Διοικητής,  Νιόνιος, Λιλίκα, τα παιδιά, ο Διοικητής, ο Υπασπιστής κ.ά.

Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε μια κωμωδία, μια ταινία animation με ό,τι πιο απαιτητικό από όρους παραγωγής 3d animation για να γελάσουν θεατές κάθε ηλικίας, αλλά και να μυρίσουν από παντού Ελλάδα οι νεαρότερες ηλικίες.

Υπήρξε απόλυτος σεβασμός στην παράδοση αλλά και το σενάριο -κατά βάση θεατρικό- εμπλουτίστηκε για να βοηθήσει σε ένα βαθμό τη δράση που χρειάζεται η μεγάλη οθόνη χωρίς όμως να παρεκκλίνει της ρίζας του θεάτρου σκιών. Υπάρχουν πολλά σημεία που συν-λειτουργούν στο μπερντέ και στον ελληνικό κινηματογράφο. Ξέρετε ότι το θέατρο σκιών αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού και βοήθησε τον κινηματογράφο να στεριώσει στην ελληνική επικράτεια. Οι δυο τέχνες όχι μόνο συνυπάρχουν αλλά ο Καραγκιόζης, οι ιστορίες του, η δομή και η πλοκή που αυτές είχαν αποτέλεσαν πεδίο έμπνευσης και αντιγραφής του ελληνικού σινεμά. Ειδικά στη γέννηση και ακμή του νέου ελληνικού κινηματογράφου την εικοσαετία του 1950 -70  υπάρχει έντονος επηρεασμός των ιστοριών από τις ιστορίες του θεάτρου σκιών, όπως έχουν δείξει έρευνες ετών. Όμως εμείς στοχεύσαμε να δημιουργήσουμε μια κωμωδία, μια ταινία animation με ό,τι πιο απαιτητικό από όρους παραγωγής 3d animation για να γελάσουν θεατές κάθε ηλικίας, αλλά και να μυρίσουν από παντού Ελλάδα οι νεαρότερες ηλικίες. Για να πετύχουμε αυτό επιστρατεύσαμε μουσικές, ακούσματα, μορφασμούς, και σίγουρα αστεία, σατυρικά πειράγματα φάρσες και ευτράπελα. Και όλα αυτά μέσα σε ένα περιβάλλον περίπου 150 στρεμμάτων- τόσο είναι το χωρίο του Καραγκιόζη που είναι απ’ άκρη σ άκρη φτιαγμένο με αρχιτεκτονική ηπειρώτικη, με αναφορές από τα δέντρα και τα ρυάκια μέχρι τον κόκορα τον ελληνικό με τα κεραμιδί φτερά και το μπρίκι να ψήνει τον ελληνικό καφέ.

Ξέρετε μπορεί τον Καραγκιόζη να τον βλέπουμε με μια καμπούρα, όμως, αυτό που κυρίως έχει είναι μεγάλα “αυτιά” με τα οποία αφουγκράζεται την εποχή του, βλέπει τις αλλαγές και αποτελεί μέρος τους. Προσαρμόζει με τον τρόπο αυτό τη σάτιρα, το χιούμορ, τις ιστορίες του. Γι’ αυτό εδώ και μια δεκαπενταετία έχουν πολλαπλασιαστεί οι ομάδες που παίζουν καραγκιόζη, έχει ενταχθεί στο ευρετήριο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μας, διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο, φιλοξενούνται παραστάσεις στο ΙΣΝ, ή στο Μέγαρο Μουσικής και όλες κατακλύζονται από θεατές. Έχει ισχυρό το ελληνικό dna για αυτό είναι διαχρονικός.

Ο Καραγκιόζης έχει ισχυρό το ελληνικό dna για αυτό είναι διαχρονικός

Κάποια στιγμή τέλη 19ου , αρχές 20ου αιώνα, αλλά δεν γίνονται αναφορές σε ιστορικά γεγονότα, ίσα ίσα που έχει και κάποιες σουρεαλιστικές ατάκες όπως την Αγλαία να εξηγεί στον Καραγκιόζη γιατί τρύπησε το καπέλο “είναι που παίζουν τα παιδιά αυτό το ποδόσφαιρο με τα χέρια, Καραγκιόζη μου, και τρύπησε…” και απαντά ο Καραγκιόζης “έλα μωρέ μπάσκετ παίζουν” για να συνεχίσει αμέριμνος ενώ το φορά  “δεν πειράζει θα παίρνει αέρα και το μυαλό μου”. Η εποχή ζωντανεύει από το περιβάλλον, την αρχιτεκτονική, τα είδη που παρουσιάζονται, τα ακούσματα ακόμη και τα ρούχα και τα αντικείμενα.

Πρώτα απ’ όλα θέλουμε να περάσουν καλά να γελάσουν να χαρούν. Και μετά να σκεφτούν ότι αυτό έγινε μέσα από μια ταινία πολύ δικιά μας, πολύ κοντά στην ιστορία και τις παραδόσεις μας και τότε θα έχουμε πετύχει κάτι πολύ σημαντικό. Η ταινία μπορεί και θα ταξιδέψει, ακόμη δεν έχει βγει καλά καλά στις αίθουσες και έχουμε κρούσεις και από Ευρώπη, Αγγλία και Γερμανία, αλλά και από ΗΠΑ και Καναδά.

Έχει πολύ μεράκι η ταινία μας και, αν και φτιαγμένη με καινοτόμο τρόπο, είναι “χειροποίητη” από την πρώτη έως την τελευταία στιγμή.

Ξέρετε το να κάνεις μια ταινία 3d animation είναι για τις ξένες αγορές μια σύνθετη και ακριβή δουλειά. Χιλιάδες ανθρωποώρες, ειδικότητες που στην Ελλάδα δεν υπάρχουν και έτσι απαιτούνται πέρα από τη δημιουργική διαδικασία να εξελίσσεται μια παράλληλη τεχνική και τεχνολογική διαδικασία προκειμένου να παραχθεί το έργο. Νομίζω πως τώρα που βγήκε πλέον η ταινία στις αίθουσες μπορώ να το ομολογήσω και στον ίδιο μου τον εαυτό, ήταν τόσο δύσκολο που ευτυχώς που δεν το γνώριζα στην αρχή.

Μια ταλαντούχα ομάδα, ένα παζλ που μια μεγάλωνε μια μίκραινε προκειμένου να βρεθούν άνθρωποι (Σκηνοθεσία: Άκης Καρράς, Χρήστος Λειβαδίτης (&VFX Supervisor), Αικατερίνη Παπαγεωργίου, Σενάριο Άθως Δανέλλης (και φωνές μαζί με Έλενα Μαραγκού), animation: Χριστίνα Ανδρουλακάκη, Κωνσταντίνα Θεοδώρου, compositor: Ηρακλής Φίτσιος, Χάρης Αποστολόπουλος, lead 3d generalist: Γιώργος Παπαδόπουλος, Σχεδιασμός χαρακτήρων: Ανδρέας Ράλλης, Rigging & FX: Λοίζος Παγώνης, μουσική: Κώστας Χαριτάτος), κάποιοι αυτοδίδακτοι άλλοι με σπουδές θεάτρου, κινηματογράφου, γραφιστικής, πληροφορικής, 2d, 3d σχεδασμό, όλοι δούλεψαν άοκνα για το αποτέλεσμα. Και πριν από αυτούς, μια ερευνητική ομάδα εργάστηκε για την ιστορία, την λαογραφία, την αρχιτεκτονική, την μουσική. Ακόμη και το σενάριο το είδαμε και το ξαναείδαμε μαζί με ειδικούς για τα μηνύματα που περνάμε στα παιδιά μας. Έχει πολύ μεράκι η ταινία μας και, αν και φτιαγμένη με καινοτόμο τρόπο, είναι “χειροποίητη” από την πρώτη έως την τελευταία στιγμή.

Στις 15-20 παιδικές ταινίες που φιλοξενούνται κάθε χρόνο στις αίθουσες, ποια έχει ελληνική ταυτότητα; καμία είναι η απάντηση. Αυτό δεν συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Τι λείπει; μα η κρίσιμη μάζα, πόσα προγράμματα πόσες παιδικές ελληνικές σειρές βλέπετε στην ελληνική τηλεόραση ή στις πλατφόρμες τα τελευταία δέκα χρόνια; Και στον κινηματογράφο στις 15-20 παιδικές ταινίες το λιγότερο που φιλοξενούνται κάθε χρόνο στην μεγάλη οθόνη ποια έχει ελληνική ταυτότητα; καμία είναι η απάντηση. Και δίπλα σε αυτά τα στοιχεία προσθέτουμε και κάτι ακόμη πολύ σοβαρό, την έλλειψη έργων (οπτικοακουστικών), την απουσία ψυχαγωγικού υλικού που μπορεί να οδηγήσει σε εθνικό αυτοτραυματισμό. Ακούνε και βλέπουν από παιδικά τραγούδια αλλά κυρίως οπτικοακουστικά έργα που απουσιάζει ένα στοιχείο ταυτότητας. Αυτό δεν συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η ιταλική, η γαλλική, η αγγλική η τηλεόραση, οι βόρειες χώρες κυριαρχούνται στις παιδικές ζώνες από δικές τους παραγωγές όπως και οι πλατφόρμες τους. Το ελληνικό animation πρέπει να αποκτήσει αγορά και σ’ αυτό ελπίζουμε να συμβάλει η ταινία. Να δημιουργήσει τη μαγιά την αφορμή για να ζητάει ο κόσμος και να παράγουμε ελληνικές σειρές και ξέρετε ότι από τη φύση τους μπορούν οι ελληνικές να γίνουν διεθνείς καθώς τόσο από τη θεματολογία όσο και από όρους παραγωγής είναι ένα προϊόν που μπορεί να βγει σε αγορές στο εξωτερικό.

Τίποτα δεν είναι εύκολο αλλά ξεκινάμε με μια παραδοχή, η επιχειρηματικότητα είναι έτσι κι αλλιώς μια πολεμική διαδικασία οπότε το να έχεις πάθος για αυτό που κάνεις είναι το βασικό στοιχείο για να γίνει κάποιος καλός μαχητής. Αυτοδημιούργητη επιχειρηματίας στην οπτικοακουστική αγορά δεν είναι και το πιο συνηθισμένο μοντέλο. Υπάρχουμε αλλά είμαστε λίγες. Τώρα στο χώρο του κινηματογράφου είναι η πρώτη μας ταινία, οι δυσκολίες όμως που αντιμετώπισα είχαν να κάνουν με αυτό καθ’ αυτό το έργο και όχι με το φύλο.

Εμένα μου άρεσε η δυνατότητα να να ψυχαγωγείς τον κόσμο, αυτό που μπορεί να κάνει με καταλυτικό τρόπο ένα έργο. Και από αυτή την αγάπη, ξεκίνησα διανομή προγραμμάτων αρχικά, μπήκαμε στην παραγωγή στη συνέχεια, ντοκιμαντέρ για Ελλάδα, ντοκιμαντέρ για την αγορά του εξωτερικού και παράλληλα παιδικό πρόγραμμα. Οι προκλήσεις πολλές, ειδικά τα πρώτα χρόνια, μεγάλες οι δυσκολίες  και τα πρώτα χρόνια εντόπιζα προβλήματα που είχαν να κάνουν το φύλο και τα σχετικά στερεότυπα. Ευτυχώς η γυναικεία επιχειρηματικότητα  έχει πολύ περισσότερες ευκαιρίες τα τελευταία χρόνια και γίνεται και μεγάλη προσπάθεια -και θεσμικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουμε κανονιστικό πλαίσιο που ορίζει τη συμμετοχή γυναικών σε Διοικητικά Συμβούλια και συχνά και προτάσεις αξιολογούνται και με την συμμετοχή και γυναικών στις ομάδες εργασίας. Αλλάζει το περιβάλλον και αυτό είναί καλό.

Πιστεύω ότι τα καλύτερα έρχονται για τις γυναίκες που θα δουλέψουν στο δημιουρικό ή διοικητικό επίπεδο. Αλλάζουν νοοτροπίες, γίνονται θεσμικές παρεμβάσεις, υπάρχουν καλά παραδείγματα. Πρέπει να διεκδικήσουμε τον περισσότερο χώρο δεν γίνεται αλλιώς «η ζωή είναι πόλεμος και χρέος μας η νίκη».