Συν & Πλην: «Pomona» στο Θέατρο «Πόρτα»

Ας ξεκινήσουμε από αυτό: Η Pomona υπάρχει. Είναι ένα πραγματικό μέρος στην πόλη του Μάνστεστερ, μια εγκαταλελειμμένη λωρίδα γης, που οι κάτοικοι συνηθίζουν να ονομάζουν «μια τρύπα στην καρδιά της πόλης». Αυτό σημαίνει πως ο Βρετανός συγγραφέας Άλιστερ ΜακΝτάουελ χτίζει ένα κείμενο με άξονα έναν τόπο που υπάρχει και δεν υπάρχει – εφόσον δεν κατοικείται. Τοποθετημένη πάνω σε αυτή την ιδέα και η δική του Pomona είναι μια δραματουργική συνθήκη εξίσου οριακή: Ακροβατώντας σε μια τρέχουσα πραγματικότητα που υπάρχει και σε έναν φανταστικό κόσμο που υφαίνεται παράλληλα με το δικό μας. Η αφήγηση του έργου στήνεται με τις αρχές ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού με παιχνίδια ρόλων (τα λεγόμενα Tactical Role Play Games) που συχνά εξελίσσεται σε παιχνίδι ρόλων όπου οι συμμετέχοντες ενεργούν κανονικά σαν χαρακτήρες του παιχνιδιού (Live action Role Play Games). Καθώς συστηνόμαστε με τα πρόσωπα του έργου (Τσάρλι, Ζέπο, Όλι, Φαίη, Γκέιλ, Μόου και Κίτον) αλλάζουμε πίστες στο παιχνίδι, όπου ένα κορίτσι ψάχνει τη δίδυμη αδερφή του με τη βοήθεια του πιο πλούσιου άνδρα της πόλης, μια γυναίκα δουλεύει σε ένα πορνείο για να ξεφύγει από τον κακοποιητικό άνδρα της, μια πατρόνα αναθέτει στους σεκιουριτάδες υπαλλήλους της να σκοτώσουν αυτήν την πόρνη κ.ο.κ. Αυτό το σμάρι των χαμένων ψυχών διαπλέκονται ολοένα και σε πιο σκοτεινές υποθέσεις που αποκαλύπτουν φρικτά εγκλήματα κατά των ανθρώπων σε αυτόν τον μη τόπο που δεν υπάρχει έξοδος διαφυγής.

Εγκιβωτίζωντας σε ένα έργο πολλά υφολογικά είδη της βρετανικής συγγραφής, από το θρίλερ και τον τρόμο έως την μαύρη κωμωδία και τον σουρεαλισμό, ο ΄Αλιστερ ΜακΝτάουελ στα 27 του χρόνια παραδίδει μια σοβαρά μετατοπισμένη δραματουργία προς την δυστοπική εικονική πραγματικότητα που εισβάλλει στη ζωή μας. Αν σκεφτούμε ότι το έργο είναι γραμμένο οκτώ χρόνια πριν, το 2014 δηλαδή, θα λέγαμε ότι έχει διαγνωστικό χαρακτήρα για το άμεσο μέλλον και την ρευστότητα των πραγματικοτήτων που επιφυλάσσει ο άνθρωπος στο είδος του. Με πρόσχημα την σύμβαση του παιχνιδιού, ο ΜακΝτάουελ στήνει ένα θέατρο μέσα στο θέατρο, διατυπωμένο με ελλειπτικό λόγο, με σύντομους διαλόγους, ποτισμένους από χιούμορ και με απελπισμένους ήρωες να πρωταγωνιστούν, δηλώνοντας πως απλώς ο χώρος ύπαρξης αλλάζει: Η ανθρώπινη φύση θα είναι πάντα ματαιωμένη, πάντα βάρβαρη κι αμείλικτη, πάντα βυθισμένη στη μοναξιά σε όποιο περιβάλλον κι αν επιλέξει να ζήσει, στο πραγματικό ή στο φαντασιακό – ψηφιακό.

Το έργο γράφτηκε ύστερα από παραγγελία του Orange Tree Theatre στο Richmond, όπου και ανέβηκε πρώτη φορά το 2014. Η επιτυχία που σημείωσε ήταν απρόσμενη ώστε την επόμενη χρονιά επελέγη από το National Theatre του Λονδίνου, ενώ ανέβηκε και στην έδρα του, στο Royal Exchange Theatre στο Μάντσεστερ. Πέντε χρόνια μετά, παίχτηκε και σε σκηνές του Σικάγο και της Μελβούρνης. Ωστόσο, δεν ήταν η πρώτη επιτυχία του ΄Αλιστερ ΜακΝτάουελ· είχε βραβευτεί το 2011 για το έργο του «Brilliant Adventures» με το βραβείο καλύτερου νέου έργου Bruntwood.

Μοιάζει να είναι το μεγαλύτερο ρίσκο στο ρεπερτόριο του «Πόρτα» τα τελευταία χρόνια: Άγνωστο έργο στην Ελλάδα, δραματουργία μελλοντολογικής αν όχι μετα – μπεκετικής χροιάς, απεύθυνση σε νεανικό και εξοικειωμένο, με την συνθήκη των Role Playing, κοινό. Αλλά, μάλλον, άξιζε να το πάρει κανείς. Εν προκειμένω, ο Θωμάς Μοσχόπουλος κάνει το δύσκολο να μοιάζει ευκολότερο. Οργανώνοντας ένα θίασο συνόλου φορτίζει τη σκηνοθεσία του με αγωνία, σασπένς και γρήγορο ρυθμό. Κι ενώ συντηρεί στο ακέραιο τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα της παράστασης, δεν την απομακρύνει από την φιλοσοφική της όψη: Την μάταιη προσπάθεια να αναστρέψουμε τη ματαίωση της αληθινής ζωής.

Η Άννα Μάσχα σε σκηνή της παράστασης.

Αξίζει η επανάληψη της πληροφορίας: Ο Θωμάς Μοσχόπουλος είναι από τους ελάχιστους θεατρικούς δημιουργούς που ρισκάρει σε μια σχετικά προβλέψιμη θεατρική συνθήκη, να φέρει νέα έργα, πρωτοεμφανιζόμενα στην ελληνική σκηνή. Στην περίπτωση της «Pomona» ξεπερνάει και τον εαυτό του, επιλέγοντας ένα κείμενο που προκαλεί ένα έντονο και καλώς εννοούμενο ‘παραξένεμα’ κατά την πρώτη επαφή μαζί του. Παρακολουθώντας τα ερεθίσματα της εποχή μας, όπου οι ζωές των σύγχρονων ανθρώπων παραμένουν σε εκκρεμότητα μεταξύ της αμείλικτης ζώσας κατάστασης και της φαντασιακής κατασκευής του metaverse, η «Pomona» του Άλιστερ ΜακΝτάουελ έρχεται ως ένα δραματουργικό εκκρεμές: Να αποτυπώσει την ασφυξία αυτού του ατέρμονου πήγαινε – έλα, που δεν έχει αρχή, δεν έχει τέλος και το κυριότερο δεν έχει έξοδο. Μια μετα – μπεκετική γραφή με όρους επαυξημένης πραγματικότητας. Αλλά όπως λέει και ο συγγραφέας στο έργο «όλο το κακό είναι πραγματικό».

Αξιοποιώντας και αναδεικνύοντας τα καλά χαρακτηριστικά του έργου, η σκηνοθεσία Μοσχόπουλου υιοθετεί ένα ταχύ αφηγηματικό ρυθμό που τονώνει επιπλέον την αίσθηση απειλής, που κλιμακώνει το σασπένς με κινηματογραφική επιδεξιότητα και ‘αναγκάζει’ το θεατή να γαντζωθεί από την πλοκή, που θα τον οδηγήσει μανιωδώς στην επόμενη πίστα. Την ίδια ώρα, οργανώνει ένα χρονικό ακριβείας πάνω σε κάθε κεφάλαιο του έργου, ενεργοποιώντας δυναμικά τους ηθοποιούς του να παίζουν μεταξύ κυνισμού και συναισθηματικής απομόνωσης. Στην αισθητική δυναμική της σκηνοθεσίας συμβάλλουν οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου.

Συγκεντρώνοντας μια καλή ομάδα πρωταγωνιστών που – όλοι έχουν περάσει, με έναν τρόπο, από το «Πόρτα» – η «Pomona» ευτυχεί από ερμηνείες. Η αποστολή τους έξτρα προκλητική, καθώς οι ρόλοι είναι αποσπασματικοί και τα επεισόδια εξαιρετικά σύντομα για να προλάβουν να αποδώσουν ολόκληρα πορτρέτα. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να μιλήσουμε (για δεύτερη φορά μετά το περσινό «Πόσο κοστίζει να ζεις») για τον Φώτη Στρατηγό· η ερμηνευτική του ετοιμότητα είναι αξιοσημείωτη, όπως και η ένταση με την οποία αποδίδει τον οντολογικό πανικό του Τσάρλι. Απόλυτα μέσα στο ψυχικό παραλήρημα του Ζέπο και ο Γιώργος Παπαπαύλου, προσφέρει μαζί με τον Στρατηγό πολλές κωμικές ανάσες στην παράσταση. Ο Σίμος Κακάλας καταφέρνει να αναδεικνύει διαφορετικές ποιότητες του προσωπικού του ιδιώματος, εδώ προσαρμοσμένες στον μοντερνικό κυνισμό του έργου. Η Γκέιλ χαρίζει στην ‘Αννα Μάσχα μια γνήσια κακιά ηρωϊδα, την οποία η ηθοποιός αποδίδει με μια αδρά κόμικ χαρακτηριστικά. Η Ειρήνη Μακρή όπως και ο Άλκης Μπακογιάννης καλούνται να υποδυθούν τους χαρακτήρες με τις περισσότερες συναισθηματικές ρωγμές με μιαν αποστασιοποίηση – πρόκληση. Τέλος, η Στεφανία Ζώρα παίζει με την σωματικότητα ενός manga. Κάποια φάλτσα συντονισμού των ηθοποιών, μεταξύ τους, μπορούν να αποδοθούν στην ανάγκη τριβής της παράστασης. Πάντως, η «Pomona» είναι μια παράσταση συνόλου.

Στο αυστηρό αλλά και, αφηγηματικά, επιδραστικό ύφος των δύο προηγούμενων σκηνογραφιών του στο «Πόρτα», ο Βασίλης Παπατσαρουχάς σπέρνει τη σκηνή του θέατρου με δεκάδες πορσελάνινες λεκάνες τουαλέτας. Περισσότερο σαν εικαστική εγκατάσταση – το οπτικό φορτίο θα ήταν μεγαλύτερο αν η σκηνή ήταν στο ίδιο επίπεδο με τους θεατές – η δήλωση του σκηνογράφου είναι ευθεία και σαφής: Ο πνιγηρός απόπατος, η σκατένια ζωή στην οποία θρονιαζόμαστε άπαντες και παντού.

Ο Φώτης Στρατηγός στον ρόλο του Τσάρλι.

Ένα έργο το οποίο, μεταξύ άλλων, υπογραμμίζει την αλλοτρίωση της ανθρώπινης κατάστασης μέσα σε ένα νέο τεχνολογικό περιβάλλον θα αποκτούσε μεγαλύτερη δυναμική, τόσο εικαστικά όσο και αφηγηματικά, αν η σκηνογραφία είχε εντάξει και ψηφιακά μέσα. Αλλά αυτά είναι τα προβλήματα μιας ιδιωτικής παραγωγής με επταμελή θίασο και χαμηλές επιχορηγήσεις.

Θα ήταν ένα μεγάλο αφηγηματικό πλεονέκτημα (λαμβάνοντας υπόψιν το περιεχόμενο του role playing) αν η απόφαση του Θωμά Μοσχόπουλου να συμπεριλάβει στη δράση τις οδηγίες του συγγραφέα (παύση, ανάσα κ.ο.κ.) δεν χανόταν μέσα στον γρήγορο ρυθμό και στους, κατά τόπους, ατυχείς συντονισμούς των ηθοποιών. Για την ώρα, δεν λειτουργεί πάντα.

Προωθημένη θεματολογία και θεατρική φόρμα που ακροβατεί ανάμεσα στο αληθινό και το φαντασιακό και αποτυπώνεται σε μια δυνατή παράσταση.