Το μακρύ ταξίδι της Ελευσίνας, ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα, ξεκινά

Η κόκκινη τεθλασμένη γραμμή που προβάλλει στην οθόνη της είναι η πορεία της Ιεράς Οδού, από την Αθήνα προς την Ελευσίνα. Είναι και η πορεία της πόλης μέσα στο χρόνο από το αρχαίο παρελθόν μέχρι τις μέρες μας. «Μακρύ ταξίδι», ψελλίζει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Ελευσίς 2023(της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2023), Μιχαήλ Μαρμαρινός, σχολιάζοντας – αυτή τη φορά- τον, εν εξελίξει, μαραθώνιο εργασιών για τη σύσταση ενός ογκωδέστατου προγραμματισμού που θα παρουσιάζεται επί, σχεδόν, ένα χρόνο στην πόλη. «Άλλωστε στη χώρα του Οδυσσέα, ζούμε. Μην ρωτήσετε σε ποιο σημείο του μύθου βρισκόμαστε. Ας πούμε πως ο Οδυσσέας μόλις πάτησε το πόδι του στην Ιθάκη και έπεται η μάχη με τους 40 μνηστήρες».

Λιγότερο από δύο μήνες μας χωρίζουν από την τελετή έναρξης της Ελευσίς 2023 που έχει οριστεί για τις 4 Φεβρουαρίου και η Ελευσίνα θα μπει επίσημα στη λίστα των ευρωπαϊκών πρωτευουσών ως η μικρότερη και αρχαιότερη της διοργάνωσης.

Ο Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής της διορνάνωσης, Μιχαήλ Μαρμαρινός.

Η Ελευσίνα των Μυστηρίων και του Αισχύλου, η Ελευσίνα της προσφυγιάς, της βιομηχανικής ανάπτυξης, της περιβαλλοντικής υποβάθμισης – αν όχι καταστροφής – η Ελευσίνα της αποβιομηχάνισης και της εργατικής τάξης, της υψηλής ανεργίας, η Ελευσίνα με τα χίλια πρόσωπα, αυτή η πόλη-μυστήριο ετοιμάζεται να ξεδιπλώσει τα πέπλα των αντιφάσεων και της ποικιλομορφίας της, αρχής γενομένης από την 4η Φεβρουαρίου.

Τότε προγραμματίζεται η Τελετή Έναρξης οργανωμένη γύρω από ένα δρώμενο στο παράκτιο ελευσίνιο μέτωπο σε σύλληψη Μαρμαρινού και σκηνοθεσία του Βρετανού Κρις Μπάλντουιν. Το δρώμενο θα στηριχτεί εννοιολογικά στην παράδοση των πομπών των Ελευσίνιων μυστηρίων αλλά και στην επικοινωνία του Πάνω και Κάτω Κόσμου.

Θα είναι η ίδια βραδιά που οι Stereo Nova θα επανενωθούν ειδικά για την Ελευσίνα σε μια one off συναυλία. Και αυτή η βραδιά θα σημάνει την αρχή ενός διαλόγου με την πόλη στα 21 χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα, όπου ο πολιτισμός θα είναι το επιχείρημα μιας, εν δυνάμει, επανεκκίνησης της.

Ανάμεσα στους οργανισμούς που συνεργάζονται με την Elevsis2023 το ΕΜΣΤ με την διεθνή ομαδική έκθεση “Elefsina Mon Amour” σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, καλλιτεχνικής διευθύντριας του.

Μέχρι και τον επόμενο Νοέμβριο του 2023, η Ελευσίνα θα φιλοξενήσει 130 καλλιτεχνικά έργα, 465 εκδηλώσεις, 192 Έλληνες και 137 διεθνείς δημιουργούς σε αυτό που ο Μιχαήλ Μαρμαρινός ονομάζει ως προγραμματισμό «Μυστήρια μετάβασης».

Στη μακρά λίστα των καλλιτεχνών που θα δημιουργήσουν ειδικά για την Ελευσίνα, με έμπνευση από την Ελευσίνα είναι οι: Romeo Castellucci, Sasha Waltz, Jochen Sandig, Heiner Goebbels, Θεόδωρος Κουρεντζής, TimeCircus, Ευριπίδης Λασκαρίδης, Ελένη Καραΐνδρου, Haruka Hirayama, Γιάννης Χουβαρδάς, Juan Sandoval, Πατρίσια Απέργη, Νίκος Ναυρίδης, Βάνα Ξένου, Roxane Revon, Lina Bertucci, Μενέλαος Καραμαγγιώλης, Μαρία Παπαδημητρίου, Εύα Στεφανή, Nikita Milivojević, Θοδωρής Οικονόμου, Ελευθερία Ντεκώ, Αργυρώ Χιώτη, Γιολάντα Μαρκοπούλου, Thierry De Mey & Percussions de Strasbourg, Σύλλας Τζουμέρκας, Λένα Κιτσοπούλου, Μαρίνα Σάττι, Φίλιππος Κουτσαφτής, Εύη Καλογηροπούλου, Navine G. Dossos, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Συμφωνική Ορχήστρας Δρέσδης, Διαπολιτισμική Ορχήστρα Εναλλακτικής Σκηνής ΕΛΣ, Χριστόδουλος Παναγιώτου, Novoflot, Humanhood, Dome Wood & Sam Steverlynck, Άντζελα Μπρούσκου, Steven Berkoff, Στέρεο Νόβα.

Το Ecoculture Festival αποτελεί μία από τις βασικές δράσεις παρακαταθήκης του προγράμματος της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης που θα κληροδοτηθεί στην πόλη.

Το ογκωδέστατο σώμα των εκδηλώσεων που θα απλωθεί σε διάρκεια 11 μηνών πατάει πάνω σε τρεις βασικούς θεματικούς άξονες που πηγάζουν από την τοπική συνθήκη: Τους Ανθρώπους και την Κοινωνία – «γιατί ο απλός κόσμος είναι το κρυμμένο δραματικό πρόσωπο της Elevsis2023» – το Περιβάλλον και την Εργασία. Τα έργα θα απασχολήσουν κρίσιμες θεματικές αντλώντας από τα ζητήματα του φεμινισμού, της μετανάστευσης, της περιβαλλοντικής κρίσης, της περιθωριοποίησης, της πολυπολιτισμικότητας κ.α.

Ήδη από την πρώτη «ανεπίσημη» φάση ενεργοποίησης του καλλιτεχνικού προγράμματος και μέσα στην τελευταία τετραετία, έχουν παρουσιαστεί 85 έργα με την παρουσία 580 δημιουργών που έχουν εμπλέξει και 45 τοπικούς συλλόγους και κοινότητες.

Οι εκδηλώσεις, δράσεις, εκθέσεις και οι εκπαιδευτικοί κύκλοι του προγράμματος θα διασπαρθούν σε 30 χώρους της πόλης, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι ιστορικά κτίρια της Ελευσίνας, ανακτημένα από τη φθορά του χρόνου και πλέον σε διαδικασία επανάχρησης. Ο Παλιός Σιδηροδρομικός Σταθμός, το παλιό Δημαρχείο, το Παλιό Ελαιουργείο, το σύμπλεγμα βιομηχανικών κτιρίων παραγωγής βερνικιών «Ίρις», το συγκρότημα της Ελαιουργικής, το ιστορικό σινεμά, το πρώην αναψυκτήριο, το παλιό Bowling Center, το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας Δυτικής Αττικής έχουν πλέον περάσει στην κατοχή του δήμου Ελευσίνας και τα περισσότερα από αυτά έχουν παραδοθεί προς χρήση.

Εξαίρεση αποτελούν το «Ίρις» και η Ελαιουργική, οι εργασίες στα οποία δεν έχουν ολοκληρωθεί, παρά το ελάχιστο διάστημα που απομένει για την έναρξη της διοργάνωσης και με το δήμαρχο Ελευσίνας Αργύρη Οικονόμου να «ευελπιστεί πως θα είναι εγκαίρως έτοιμα».

Οι εγκαταστάσεις του Ίρις σε εκκρεμότητα, λίγες εβδομάδες πριν την Τελετή Έναρξης του Elevsis 2023.

Την ίδια ώρα και ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας έχει αναβαθμιστεί με τις εργασίες αποκατάστασης που εκτελούνται από το 2018, ενώ το πρόγραμμα καθολικής προσβασιμότητας Μουσείου και Χώρου έχει ξεκινήσει να υλοποιείται από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Το κτιριακό αυτό σύνολο θα είναι η παρακαταθήκη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για το μέλλον της πόλης, αφού όπως σημειώνει και ο Μιχαήλ Μαρμαρινός «το δύσκολο στοίχημα είναι η συνέχεια. Συνηθίζουμε στην Ελλάδα, τελευταία στιγμή να τα καταφέρνουμε. Μετά όμως, τι;».

Άποψη του Αρχαιολογικού Χώρου της Ελευσίνας,

Κι αν η ευθύνη της συνέχειας βαραίνει το δήμο, τους αρμόδιους φορείς και την τοπική κοινωνία, ο Μαρμαρινός ρίχνει τους σπόρους μέσα από μια σειρά έργων εκπαίδευσης, ανάπτυξης καινοτομιών προγραμμάτων κατάρτισης, λειτουργίας ακαδημιών, ενώ δεν διστάζει να μιλήσει και για την πρόθεση να εγκαινιαστεί ένα πανεπιστημιακό Τμήμα στην πόλη – λειτουργίες, δηλαδή, που θα της προσδώσουν μια μοναδικότητα, ώστε κανείς να έχει το κίνητρο να την επισκεφθεί.

Είναι χαρακτηριστικό πως στο σύνολο των δράσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, το 15% αναφέρεται σε συμβάντα που σχετίζονται με την εκπαίδευση. Δεν είναι τυχαίο επίσης, πως η αυλαία της Elevsis 2023 θα πέσει μέσω των εγκαινίων ενός νέου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ με τον τίτλο «Ελευσίς», στην διάρκεια του οποίου, ο Φίλιππος Κουτσαφτής, ο δημιουργός της «Αγέλαστος Πέτρα» θα παρουσιάσει τη νέα του ταινία «Οι Ελευσίνιοι».

Πλάνο από παράσταση στο Παλιό Ελαιουργείο.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, που βρέθηκε στην παρουσίαση του προγράμματος, υπερθεμάτισε πως «αυτό που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία, είναι οι υποδομές που δημιουργούνται στην πόλη· αυτό το υπόβαθρο για την ανάπτυξη της Ελευσίνας, οικονομικά, κοινωνικά πολιτιστικά. Η Ελευσίνα έχει πια την δυνατότητα να κεφαλαιοποιήσει όλα όσα ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της προσφέρει».

Στο ίδιο μοτίβο, ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης τόνιζε πως «η Ελευσίνα είναι το παράδειγμα πως πολιτισμός μπορεί να γίνει αφετηρία μιας εναλλακτικής αναπτυξιακής πολιτικής και αφορμή η πόλη να γράψει τις επόμενες σελίδες της».

Για την υλοποίηση της Ελευσίς 2023 διατίθενται περί τα 25 εκατομμύρια ευρώ ενώ αντλώντας από το Ταμείο Ανάκαμψης και από άλλους, μικρότερης κλίμακας, πόρους θα φτάσει τα 28 εκατομμύρια ευρώ.