«Ποδαρικό» στην Εθνική Πινακοθήκη με την ημερίδα «Θεοσοφισμός και εικαστικές τέχνες»

Η ημερίδα, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της αναδρομικής έκθεσης «Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του», έχει ως θέμα της την επίδραση του Θεοσοφισμού στις εικαστικές τέχνες.

Ο Θεοσοφισμός υπήρξε ένα κράμα αποκρυφιστικών, φιλοσοφικών, κοινωνικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων, το οποίο διαμορφώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και έμελλε να εξελιχθεί σε ένα από τα ανθεκτικότερα πνευματικά κινήματα, με διακριτή παρουσία μέχρι και σήμερα.

Κορυφαίοι καλλιτέχνες οι οποίοι επηρέασαν τις εξελίξεις της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, όπως ο Βασίλι Καντίνσκι, ο Πιτ Μοντριάν, ο Καζιμίρ Μαλέβιτς, αλλά και ο ελληνοκεντρικός μοντερνιστής Κωνσταντίνος Παρθένης, συνδέθηκαν στα πρώτα βήματά τους με τον Θεοσοφισμό.

Ο Παρθένης συνάντησε σε νεαρή ηλικία, το 1896, τον θεοσοφιστή καλλιτέχνη Καρλ Βίλχελμ Ντίφενμπαχ στη γενέτειρά του, την Αλεξάνδρεια. Τον ακολούθησε στα περίχωρα της Βιέννης και έζησε μαζί με τους άλλους μαθητές του για έναν περίπου χρόνο στο κοινόβιο «Ανθρωπότης» (Humanitas). Εκεί βίωσε την ιδιότυπη διδασκαλία του Ντίφενμπαχ και τον κοινοβιακό τρόπο ζωής, σε συμπόρευση με τα πανθεϊστικά, οικολογικά και ουτοπικά κελεύσματα της εποχής.

Η επιστημονική συνάντηση «Θεοσοφισμός και Εικαστικές Τέχνες», η οποία θα διεξαχθεί στο Αμφιθέατρο «Ίδρυμα Ωνάση» της Εθνικής Πινακοθήκης την Παρασκευή 13 Ιανουαρίου 2023, στις 11.00, θα ξεκινήσει με ομιλία της διευθύντριας της ΕΠΜΑΣ Συραγώς Τσιάρα, με θέμα «Θεοσοφισμός και εικαστικές τέχνες: η χαρτογράφηση μιας δυναμικής σχέσης», ενώ στη συνέχεια θα μιλήσουν η αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του MOMus και διευθύντρια του MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη, Μαρία Τσαντσάνογλου, με θέμα «Μη-αντικειμενικότητα και Τέταρτη Διάσταση. Εκλεκτική συγγένεια ή σύγκρουση της ρωσικής πρωτοπορίας με τον Θεοσοφισμό;» και η επιμελήτρια της Συλλογής και του Αρχείου Κωστάκη, Αγγελική Χαριστού, για τις «Εναλλακτικές κοσμοθεάσεις στην τέχνη της Ρωσικής Πρωτοπορίας: η περίπτωση του Νικολάι Φιόντοροφ».

Στις 12.00 θα πραγματοποιηθεί η κεντρική ομιλία της ημερίδας, από τον καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Ευγένιο Δ. Ματθιόπουλο, με θέμα «Η γοητεία του ανορθολογισμού στην Ελλάδα κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (1898-1941) και το αίτημα της “Ελληνικότητας”».

Στόχος της ομιλίας είναι να σκιαγραφήσει την πρόσληψη των τάσεων του ευρωπαϊκού αντιδιαφωτιστικού στοχασμού και ευρύτερα των μορφών του «οργανωμένου ανορθολογισμού» στο πεδίο των ιδεών και των αισθητικών αναζητήσεων στην Ελλάδα κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (1898-1941). Ειδικότερα, θα γίνει προσπάθεια εντοπισμού και ερμηνείας των τρόπων με τους οποίους ο εγκλιματισμός αυτών των ιδεολογικών αναζητήσεων νομιμοποίησε και αποτέλεσε το πλαίσιο αναδιατύπωσης και θεωρητικής εμβάθυνσης των εθνοκεντρικών αιτημάτων της «Ελληνικότητας» και της «Επιστροφής στις ρίζες» στη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Μετά την κεντρική ομιλία θα πραγματοποιηθεί ξενάγηση των ομιλητών και του κοινού στην έκθεση έργων του Κωνσταντίνου Παρθένη, ενώ η δεύτερη συνεδρία θα ξεκινήσει στις 14.30, με την ανακοίνωση του ομότιμου καθηγητή Ιστορίας Αρχιτεκτονικής και Ντιζάιν στην Κρατική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Στουτγάρδης Σωκράτη Γεωργιάδη, «Υπερ-χώρος και μοντέρνα αρχιτεκτονική» (διαδικτυακή συμμετοχή).

Θα ακολουθήσουν ο Σπύρος Πετριτάκης, δρ Ιστορίας της Τέχνης, ακαδημαϊκός υπότροφος στην ΑΣΚΤ της Αθήνας, που θα μιλήσει με θέμα «“Το απορρέον κέντρο”: Θεοσοφικοί απόηχοι στο συμβολιστικό και νεοπλαστικιστικό έργο του Piet Mondrian», η Βικτώρια Φερεντίνου, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με θέμα «Οπτικοποιώντας το άυλο; Αφαίρεση, θεοσοφισμός και αναπαράσταση στο έργο της Hilma af Klint» και η Κάτια Παπανδρεοπούλου, δρ Ιστορίας της Τέχνης και ακαδημαϊκή υπότροφος στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με θέμα της «Η Hilla Rebay, από το Μουσείο Mη-Aντικειμενικής Zωγραφικής στο Guggenheim: o ρόλος της θεοσοφίας στη συγκρότηση μιας εικαστικής συλλογής στις αρχές του 20ού αιώνα».

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη, ενώ το πλήρες πρόγραμμα της συνάντησης μπορείτε να βρείτε εδώ.