Χρήστος Ραφαηλίδης: Η τζαζ συνδυάζει αναψυχή με τέχνη – δύο έννοιες που προκαλούν τρομερά αποτελέσματα

Ο Χρήστος Ραφαηλίδης θεωρείται ένας από τους κορυφαίους βιμπραφωνίστες του 21ου αιώνα, έχοντας εδραιωθεί στη τζαζ σκηνή, χάρη στις πρωτότυπες συνθέσεις, τις τολμηρές συμπράξεις και τα πρωτοπόρα πρότζεκτ του. Δύσκολα θα φανταζόταν κανείς ότι κάποτε τα κλασικά κρουστά μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον του – μέχρι που είδε για πρώτη φορά τον πιανίστα George Gables και το συγκρότημα του Βilly Cobham, όταν ήταν 20 χρονών, όπως έχει πολλές φορές αφηγηθεί. Εκείνο το βράδυ τον κέρδισε για πάντα η τζαζ.

Μετακόμισε στη Βοστόνη με υποτροφία από το Μουσικό Κολλέγιο Berklee, για να καθιερωθεί τελικά στην Νέα Υόρκη, την πόλη που τον κέρδισε με την “αυθεντικότητά” της, όπως μας αναφέρει. Εκεί μαθήτευσε στο πλευρό του διεθνούς φήμης βιμπραφωνίστα Joe Locke και μέσα σε λίγο καιρό έπαιζε με ονόματα, όπως ο Ravi Coltrane, ο Antonio Sanchez, ο Ron Affif.

Δεν άργησε να βρει τη “φωνή” του με τη δημιουργία των Manhattan Vibes, ενός σχήματος που αποκάλυψε την αγάπη του για τη μουσική της Λατινικής Αμερικής και τελικά αγκαλιάστηκε από την νεοϋρκέζικη σκηνή – με εμφανίσεις σε μερικά από τα σημαντικότερα jazz club της πόλης, το Blue Note, το Jazz Standard, το Smoke Jazz Club, μεταξύ άλλων. Το ομώνυμο ντεμπούτο τους, μάλιστα, βρέθηκε στη λίστα του περιοδικού “Jazz Times” με τις 10 καλύτερες jazz ηχογραφήσεις του 2002.

Από τότε έχουν περάσει 20 χρόνια και ο Χρήστος Ραφαηλίδης έχει χαράξει μία αξιοσημείωτη πορεία, με πολυάριθμες ηχογραφήσεις και συνεργασίες, όπως με την Chaka Khan, τον Ιταλό πιανίστα Sergio Salvatore (σε ένα ντουέτο στο εμβληματικό Carnegie Hall), τον Jovanotti, αλλά και τον Μίμη Πλέσσα, τη Δήμητρα Γαλάνη και τον Αλκίνοο Ιωαννίδη.

Πιο πρόσφατη δουλειά του το Silver Lining, ένα σχήμα με τον καταξιωμένο Ιταλό πιανίστα Giovanni Mirabassi, το οποίο και πρόκειται να παρουσιάσει για πρώτη φορά την Κυριακή 15 Ιανουαρίου, στο πλαίσιο του “Jazz Chronicles” του ΚΠΙΣΝ.

Με αφορμή την παρουσίαση του Silver Lining, ο Χρήστος Ραφαηλίδης μάς μίλησε για τα πρώτα του βήματα στην Νέα Υόρκη, την αγάπη του για τη τζαζ, αλλά και για το μήνυμα που θέλει να μεταδώσει με την νέα δουλειά του.

Όλα ήταν διαφορετικά, μιας και δεν υπήρχαν έξυπνα τηλέφωνα και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το CD μας ηχογραφήθηκε με συμμετοχή του θρυλικού τρομπετίστα Randy Brecker και κυκλοφόρησε από δισκογραφική εταιρεία και μάλιστα στα ιστορικά “Tower Records” (αλυσίδα δισκοπωλείων) το είχαν στις νέες κυκλοφορίες, με ακουστικά για να μπορείς να ακούσεις επί τόπου, για να πάρεις μια πρώτη γεύση. Θυμάμαι ότι ένα βράδυ πήγα στο μεγάλο κατάστημα του Manhattan δίπλα στο Lincoln Center και έβαλα τα ακουστικά και “μας” άκουσα. Δεν με χωρούσε ο τόπος από τον ενθουσιασμό μου!

Με κέρδισε η αυθεντικότητα της μουσικής. Η ενέργεια ήταν τρομερή, ο απόλυτος συνδυασμός ψυχής, ρυθμού, αλλά και γνώσης. Πολλά στοιχεία από διαφορετικές μουσικές κουλτούρες συγχωνεύονται μπροστά στα μάτια σου και σε κάνουν μάρτυρα σε κάτι που δεν μπορεί εύκολα να συμβεί σε άλλη πόλη του κόσμου. Αυτός ο πλουραλισμός και το δέλεαρ του διαφορετικού/καινοτόμου με διεγείρει καλλιτεχνικά και ακόμα και σήμερα είναι η πρόκληση που νιώθω κάθε φορά που πιάνω τις μπαγκέτες.

Το μήνυμα που θέλω να μεταδώσω με το Silver Lining είναι αυτό της αισιοδοξίας, μόνο έτσι μπορούμε να πάμε μπροστά.

Η τζαζ σκηνή έχει αλλάξει όπως έχει αλλάξει και η ζωή μας. Δεν θα μπορούσε να έχει μείνει στάσιμη μιας και κάθε νέα γενιά μουσικών έχει κάτι άλλο να παράξει, αφού η δημιουργικότητα τους δονείται από τα σημερινά ερεθίσματα. Δεν έχει καν σημασία εάν το αποτέλεσμα μας αρέσει η όχι. Προσωπικά αποδέχομαι – καλοδέχομαι – την αλλαγή γιατί πιστεύω στην πρόοδο. Και αυτό με κράτησε στην Νέα Υόρκη τόσα χρόνια, το κυνήγι για κάτι που είναι άπιαστο!

Ναι, τα πράγματα έχουν εξελιχθεί πολύ σε σχέση τη δεκαετία του ’90, όταν έφυγα. Υπάρχουν πλέον σχολές και ωδεία πολύ καλού επιπέδου και φυσικά το θαύμα του ίντερνετ που σου ανοίγει τόσους ορίζοντες μάθησης και γνώσης, στους οποίους παλαιότερα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποκτήσεις πρόσβαση.

Ο Χρήστος Ραφαηλίδης στο φημισμένο Blue Note Jazz Club

Ο κοινός μας φίλος και καταπληκτικός μπασίστας Gianluca Renzi έκανε την σύσταση τέτοια εποχή το 2015. Ο Gianluca παίζει στο τρίο του Giovanni εδώ και πολλά χρόνια και του πρότεινε να με πάρει σαν ‘guest’ στις συναυλίες που είχαν προγραμματισμένες γύρω από το Παρίσι. Με πήρε και πήγα με πολλή χαρά. Όλα λειτούργησαν όπως πρέπει και σιγά σιγά καταλάβαμε ότι μιας και ταιριάζουν τα χνώτα μας, υπάρχει προοπτική για μια ουσιαστική συνεργασία. Έτσι σκεφτήκαμε να κάνουμε κάτι πιο αφαιρετικό (ντουέτο αντί για κουαρτέτο), στοχεύοντας όμως να αγγίξει εξίσου το ακροατήριό μας. Και να το αποτέλεσμα, Silver Lining! Επίσης να πω εδώ ότι το ηχογραφήσαμε το 2019 με σκοπό να κυκλοφορήσει το ’20, αλλά λόγω πανδημίας κυκλοφόρησε δύο χρόνια μετά.

Η έκφραση “Every cloud has a silver lining” (οι αχτίδες του ήλιου φαίνονται πίσω από τα σύννεφα) χρησιμοποιείται για να αποδώσει την ελπίδα πως κάτι καλύτερο έρχεται. Και η παρούσα χρονική στιγμή είναι η πλέον κατάλληλη. Το μήνυμα που θέλω να μεταδώσω με το Silver Lining είναι αυτό της αισιοδοξίας, μόνο έτσι μπορούμε να πάμε μπροστά.

Σε πιο ουσιαστικό, μουσικό επίπεδο, θέλω να μεταδώσω τη σημασία της ομορφιάς στην έκφραση, στον ορθό και ισορροπημένο λόγο, στο μεστό περιεχόμενο. Η τέχνη δεν αναδεικνύεται από το πόσο “προχώ” είναι κάτι, αλλά και ούτε πόσο “φτιασιδωμένο” ή τέλειο είναι. Η τέχνη βασίζεται στην αγνή, παρθένα ομορφιά, έτσι όπως βγαίνει από την ψυχή τη δεδομένη στιγμή. Είναι ένα στοίχημα: να γράψεις ένα Cinema Paradiso και να αγγίξεις της ψυχές όσων θα το ακούσουν.

Ο ακροατής που σέβεται τον εαυτό του ακούει μουσική σύμφωνα με την νοημοσύνη του και την αισθητική του και όχι σύμφωνα με την μόδα.

Είμαστε και οι δύο Ευρωπαίοι μουσικοί που τους γοητεύει η τζαζ. Το μουσικό μας DNA φέρει στοιχεία από το αρχαίο ελληνικό δράμα και την ιταλική όπερα, κοινός μας παρονομαστής ο λυρισμός. Και οι δυό μας ηγούμαστε των δικών μας μουσικών συνόλων, οπότε η συνεργασία μας αντικατοπτρίζει μια ιδιαίτερη ωριμότητα και ισορροπία, σε μια πολύ ουσιαστική βάση σεβασμού και εκτίμησης που έχουμε ο ένας για τον άλλον.

Θα παρουσιάσουμε ένα ευρύ φάσμα κομματιών, από πρωτότυπες συνθέσεις, που γράφτηκαν ειδικά για το ντουέτο, έως εκτελέσεις κομματών των Horace Silver, Stevie Wonder, Tom Jobim και άλλων, στοχεύοντας να προσφέρουμε μια εμπειρία ιδιαίτερη και συναισθηματική.

Χαίρομαι που γνωρίζετε το πρότζεκτ “Sonic Convergence” γιατί το θεωρώ ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός. Δεν θεωρώ ότι ο πειραματισμός είναι αυτοσκοπός, ή μονόδρομος για κάποιον που θέλει να θεωρείται σύγχρονος. Επικροτώ και ενθαρρύνω όμως το ρίσκο από αυτούς που το λέει πραγματικά η ψυχούλα τους, που το κάνουν με αυθεντικότητα και επειδή αποτελεί μέρος του προσωπικού τους ταξιδιού.

Έτσι όπως έχουνε γίνει τα πράγματα δεν ξέρω ποια είναι η μουσική του τώρα και ποια του χθες. Ο ακροατής που σέβεται τον εαυτό του ακούει μουσική σύμφωνα με την νοημοσύνη του και την αισθητική του και όχι σύμφωνα με την μόδα. Η τζαζ μπορεί να συνδυάσει αναψυχή με τέχνη, δύο έννοιες που όταν συναντιούνται προκαλούν τρομερά αποτελέσματα.

Σημαίνει ζωή! Χαρά κι αγάπη. Είναι συγκλονιστικό να κάνεις μουσική με ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες και να νιώθεις την δόνηση της δημιουργίας να ξεπερνά γλώσσα, φύλο, ηλικία.

Καλοδέχομαι την αλλαγή, γιατί πιστεύω στην πρόοδο. Και αυτό με κράτησε στην Νέα Υόρκη τόσα χρόνια, το κυνήγι για κάτι που είναι άπιαστο.

Στο τέλος Απριλίου θα κυκλοφορήσει η νέα μου δουλειά με τίτλο “Home”, κάτι τελείως διαφορετικό από ότι έχω κάνει ως τώρα μιας και είναι όλο ντυμένο με ηλεκτρονικά στοιχεία και πολλούς καλεσμένους. Ελπίζω το “Home” να αγκαλιαστεί από το κοινό και το 2023 να είναι μια χρονιά που θα μας επιτρέψει να κάνουμε περιοδείες και να φέρει νέες συνεργασίες στο προσκήνιο.