Θεατής: «Ο Μισάνθρωπος» στο θέατρο Εμπορικόν

Υποκρισία. Τι κρύβεται πίσω από αυτή τη λέξη; Είναι καλό πράγμα να είσαι υποκριτής; Τι πειράζει αν λες δυο γλυκόλογα παραπάνω σε κάποιον που το έχει ανάγκη, δίχως να τα εννοείς; Που είναι το κακό να σκορπάς όμορφους και χαριτωμένους λόγους από εδώ και από εκεί, μοιράζοντας λίγα χαμόγελα σε ανασφαλή πρόσωπα;

Τεράστιο και φλέγον το ερώτημα τόσο για το Μολιέρο που έζησε σε μια εποχή που η αριστοκρατία και ο καθωσπρεπισμός άκμαζαν, όσο και για τον Γιάννη Κακλέα που παρουσιάζει το δικό του Μισάνθρωπο στο θέατρο Εμπορικόν, με έναν θίασο έτοιμο να ξεσκεπάσει την αλήθεια.

Προβληματισμένος και αγανακτισμένος καθώς ήταν ο Γάλλος λογοτέχνης με την ανθρώπινη συμπεριφορά, ορθώς εντόπισε, όπως και οι παλαιότεροι του, το κοινωνικό αυτό φαινόμενο του υποκριτή που μοιάζει τελικά να είναι διαχρονικό και αμφιλεγόμενο. Είναι τελικά η υποκρισία μια ιδιοσυγκρασία ή ένα κοινωνικό εργαλείο επιβίωσης;

Πίσω στον 17ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1666 και ύστερα από την μεγάλη σύγχυση που προκάλεσε ο Ταρτούφος, ο Μολιέρος επιστρέφει με μια νέα κωμωδία με τίτλο “Ο Μισάνθρωπος” που στοχοποιεί άλλη μια φορά τη σκοτεινή πλευρά της αριστοκρατικής τάξης, προσπαθώντας να ξεσκεπάσει την αποσύνθεση της αξιοπρέπειας και της ειλικρίνειας που βρίσκεται θαμμένη πίσω από φαινομενικά καλοπροαίρετες συμπεριφορές.

Στην έμμετρη πεντάπρακτη κωμωδία, πρωταγωνιστής είναι ο αριστοκράτης Αλσέστ που φαίνεται να δυσανασχετεί με τη ματαιοδοξία των ομοίων του, αρνούμενος κατηγορηματικά να συμβιβαστεί με την κοινωνική υποκρισία που ολοένα και εξαπλώνεται σαν θανατηφόρος ιός. Ωστόσο, η οργή του εξανεμίζεται όταν ερωτεύεται παράφορα τη νεαρή Σελιμέν, τη δημοφιλή, σπιρτόζα και αυτάρεσκη αριστοκράτισσα που αριστεύει στην υποκρισία και συμμετέχει ενεργά στο πλέον κυρίαρχο κοινωνικό αυτό σύστημα που εκείνος απεχθάνεται.

Η δράση του έργου εκτυλίσσεται στο σαλόνι της Σελιμέν που κάθε μέρα γεμίζει από φίλους και επίδοξους εραστές που τη γεμίζουν φιλοφρονήσεις και κοπλιμέντα, ενώ ο Αλσέστ, αυτόπτης μάρτυρας του βασανιστικού αυτού θεάματος, τελικά εκρήγνυται και ανοίγει τον ασκό του Αιόλου ο οποίος με ένα ντόμινο αποκαλύψεων, θα φέρει στο φως τη διπροσωπία της Σελιμέν και τον ναρκισσισμό του “Μισάνθρωπου” που δεν του επέτρεψε να την συγχωρήσει και τον οδήγησε στην πλήρη απομόνωση.

Ο Γιάννης Κακλέας βούτηξε στον μολιερικό κόσμο και να πειραματίστηκε με τα ηχηρά μηνύματα που αντηχούν σε κάθε σπιθαμή του έργου. Το αποτέλεσμα υπήρξε εμφανώς εντυπωσιακό, με τη σκηνή να βρίσκεται σε μια Μπαρόκ, χορευτική διάθεση, εμπλουτισμένη με μια ατέρμονη κωμική ατμόσφαιρα, δίχως παράλληλα να λείπει η τροφοδότηση της αμφιβολίας και της παρότρυνσης του θεατή να συλλογιστεί αυτό που πραγματεύεται αληθινά ο Μολιέρος.

Ο Γιάννης Κακλέας εύστοχα επέλεξε να φλερτάρει με την εναλλαγή των εποχών, ξεγλιστρώντας από τον 17ο αιώνα στο σήμερα, επιθυμώντας ίσως να τονίσει ότι η υποκρισία τελικά αποτελεί ένα άλυτο, διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο που πληγεί τις ανθρώπινες σχέσεις, μολύνοντας τον ηθικό πυρήνα της μεγαλοαστικής τάξης και όχι μόνο.

Ωστόσο, ο σκηνοθέτης δεν προσπάθησε να καταδικάσει ολότελα την υποκρισία και το κουτσομπολιό. Τροποποιώντας το πρωτότυπο κείμενο ώστε η ιστορία να επικεντρώνεται στο δίπολο Μισανθρώπου-Σελιμέν, ο Γιάννης Κακλέας ξετύλιξε περίτεχνα το κουβάρι της ψυχοσύνθεσης του πρωταγωνιστή. Φωτίζονται, έτσι, για τον θεατή, εξίσου με την υποκρισία της Σελιμεν, ο ναρκισσισμός και η υπεροψία που διακρίνουν τον Αλσέστ, ο οποίος περιφρονεί τις αδυναμίες των ανθρώπων και κατακρίνει τις πράξεις τους.

Όσον αφορά τη σκηνογραφία, ο Γιάννης Κακλέα παρέα με την Ηλένια Δουλαδίρη επέλεξαν ένα απλό σκηνικό, αποφεύγοντας ο,τιδήποτε υπερβολικό μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θεατή. Το μόνο που υπήρχε επί σκηνής ήταν αμέτρητα μπουκάλια με αλκοόλ, χρυσοκέντητα μαξιλάρια και ένας πίνακας μιας αριστοκρατικής μαϊμούς που εμμέσως απεικονίζει το πρόσωπο της Σελιμέν.

Στη συνέχεια, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα κοστούμια, με την Ηλένια Δουλαδίρη να δίνει ένα πραγματικό ρεσιτάλ, καθώς οι μεγαλοπρεπείς, αναγεννησιακές φορεσιές των ηθοποιών εφάρμοσαν εξαίσια με την εποχή του Μολιέρου και μετέπειτα τα μοντέρνα, αστραφτερά φορέματα και σακάκια έκαναν την ιδανική αντίθεση με τα σκοτεινά και βλοσυρά κίνητρα των ευγενών πλουσίων. Από την άλλη, η επιλογή του μαυροντυμένου Αλσέστ, φανερώνει την απομόνωση και την άρνηση του να αποτελέσει προϊόν του κοινωνικού αυτού συστήματος της υποκρισίας.

Τέλος, περνώντας στη μουσική του Βάϊου Πράπα και τις χορογραφίες της Αγγελικής Τρομπούκη, ήρθαν και εφάρμοσαν αρμονικά στο όραμα του Γιάννη Κακλέα να συνθέσει μια έντονη, υπερδραστήρια και αν μη τι άλλο ροκ παράσταση που θα συνταράξει τόσο το μάτι του θεατή, όσο και το πνεύμα του.

Τόσο στις χορογραφίες, όσο και στις ερμηνείες, όλοι οι ηθοποιοί ενήργησαν σαν ένα σύνολο, καθώς η χημεία που επικρατούσε μεταξύ τους, οδήγησε στην απόλυτη τέρψη του θεατή, εγκλωβίζοντας το μυαλό του μονάχα στη δράση επί σκηνής. Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος απέδωσε με πλήρη αρτιότητα τον ρόλο του επικριτικού Αλσέστ και με απόλυτη ισορροπία προσέδωσε στο χαρακτήρα την ίδια ποσότητα κωμικής και δραματικής υπόσταση.

Η Ευγενία Σαμαρά εξέπεμψε έναν ελκυστικό δυναμισμό και κατάφερε να κατακτήσει ολοκληρωτικά το ρόλο της αυτάρεσκης Σελιμέν, με την τελευταία σκηνή να σφραγίζει το εκπληκτικό υποκριτικό και χορευτικό της ταλέντο. Στη συνέχεια, ο Στέλιος Ιακωβίδης που ενσάρκωσε τον ερωτικό αντίζηλο του Αλσέστ, Όροντ και η Αθηνά Μουστάκα που υποδύθηκε την φίλη της Σελιμέν, Αρσινόη, κατάφεραν αβίαστα με την κωμικότητα τους να κάνουν τους θεατές να γελάσουν με την ψυχή τους. Εξίσου ευχάριστοι και εξαιρετικοί ερμηνευτικά υπήρξαν ο Θάνος Μπίρκος, ο Αυγουστίνος Κούμουλος, Αλέξης Φουσέκης και ο Κυριάκος Σαλής.

Τέλος, η Φωτεινή Αθερίδου σε ρόλο σχολιαστή με δικά της κείμενα, φροντίζει με έξυπνα και χιουμοριστικά στιχάκια να αποφορτίζεται ο θεατής, ενώ παράλληλα τον προτρέπει να επεξεργαστεί την ουσία του έργου.

Ο Μισάνθρωπος του Μολιέρου, πέφτοντας στα χέρια του Γιάννη Κακλέα, αποτελεί ένα συνονθύλευμα τεχνών που με μαθηματική ακρίβεια καταλήγει σε μια ποιοτική, μοντέρνα θεατρική παράσταση. Ο σκηνοθέτης παίρνει τη σκυτάλη από τον Μολιέρο και την δίνει σε εμάς, με ένα επιπλέον εργαλείο σκέψης: την αμφισβήτηση. Δεν είναι όλα άσπρο- μαύρο, όμως ακόμα και αν επιλέξει κάποιος να είναι, σίγουρα θα έχει συνέπειες. Το μαγικό συστατικό στην συνταγή της επιβίωσης είναι η ισορροπία. Η υποκρισία, όπως και η υπεροψία έχουν το τίμημα τους και όποιος υπερβεί τα όρια, τότε το πληρώνει.

Μια καθηλωτική παράσταση που αξίζει να παρακολουθήσετε, καθώς είναι βέβαιο ότι θα συνεπάρει το πνεύμα σας, θα σας ταρακουνήσει, θα σας κάνει να γελάσετε.