Θεατής: Ο Θαυμαστός Κόσμος της Μαργαρίτας, στην παιδική σκηνή του θεάτρου Αλφα Ληναίος – Φωτίου

Τα λουλούδια ομορφαίνουν αισθητικά την καθημερινότητα μας και «ανεβάζουν» τη διάθεση μας. Τα συναντάμε στην εξοχή, στις αυλές, τα μπαλκόνια και τους κήπους των σπιτιών. Στολίζουμε με αυτά τους χώρους μας, τα προσφέρουμε στους αγαπημένους μας. Άμεσα ή έμμεσα τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα εξαρτόμαστε διατροφικά από αυτά. Μάς παρέχουν φάρμακα, ίνες, φυτικά έλαια και άλλα αγαθά. Όμως, εξαιτίας και των εξωφρενικών ρυθμών της σύγχρονης ζωής, συχνά τα προσπερνάμε χωρίς καν να αντιλαμβανόμαστε την ομορφιά και την αξία τους ή/και τα θεωρούμε δεδομένα. Τι θα συνέβαινε, ωστόσο, αν τα λουλούδια κινδύνευαν να εξαφανιστούν από τον πλανήτη; Τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο για το περιβάλλον και τις υπόλοιπες μορφές ζωής; Πόσο πιθανό είναι ένα τέτοιο ενδεχόμενο και ποια τα βασικότερα αίτια του; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να το αποτρέψουμε; 

Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα θέτει η επίκαιρη όσο ποτέ, διαδραστική παράσταση για παιδιά «Ο Θαυμαστός Κόσμος της Μαργαρίτας», η οποία παρουσιάζεται στην παιδική σκηνή του θεάτρου Αλφα Ληναίος – Φωτίου, σε κείμενο της Βάσιας Αργέντη και σκηνοθεσία της Μαρουσώς Γεωργοπούλου, και έρχεται να μιλήσει- σε μικρούς και μεγάλους- με ψυχαγωγικό τρόπο για το επείγων ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της συνεπακόλουθης οικολογικής καταστροφής, τον ανθρωπογενή παράγοντα των εν λόγω φαινομένων και την επιτακτική ανάγκη να «ενώσουμε» τις φωνές μας για την προστασία της φύσης και την ίδια μας την επιβίωση, διεκδικώντας ένα καλύτερο μέλλον για όλους.

Βρισκόμαστε στο 2124 μ.Χ., μια παραμονή Πρωτοχρονιάς. Η Γη βιώνει περίπου εδώ και μισό αιώνα την οικολογική καταστροφή. Ένα κοριτσάκι, η μικρή Μαργαρίτα, ανακαλύπτει, προς έκπληξη της, πως όχι μόνο τα λουλούδια έχουν ανθρώπινη «μιλιά», αλλά η ύπαρξη τους απειλείται ολοκληρωτικά τις επόμενες 24ώρες. Η ίδια θα κληθεί να βοηθήσει τη φίλη της «Τριανταφυλλιά» και τη λουλουδοοικογένεια της να μετοικήσουν σε έναν μακρινό πλανήτη, την«Ανθοχώρα», όπου όλα τα λουλούδια θα μπορέσουν να ζήσουν ασφαλή και ευτυχισμένα. Θα καταφέρουν άραγε η Μαργαρίτα, η «Τριανταφυλλιά», ο «Ήλιος» και ο σοφός «Γέρο-Πλάτανος» να συγκεντρώσουν ένα ένα τα λουλούδια ώστε να πραγματοποιήσουν το διαπλανητικό ταξίδι τους πριν να είναι πολύ αργά;

Στο κειμενικό «κομμάτι» της παράστασης η Βάσια Αργέντη παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον κόνσεπτ. Φέρνει στο επίκεντρο της περιβαλλοντικής κρίσης -το μέγιστο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα σήμερα- τα λουλούδια προσωποποιημένα, υπογραμμίζοντας τη σημασία τους για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και κατ’ επέκταση για την ευημερία της φύσης, και των ανθρώπων αλλά και τoν βαθμό «εμπλοκής» τους στις ζωές μας διαμέσου διαφόρων πολιτισμών και πρακτικών: Τα λουλούδια αγαπήθηκαν και αγαπιούνται σε όλους τους τόπους και σε όλους τους χρόνους «κουβαλώντας» μαζί τους ποικίλους συμβολισμούς και ενδιαφέροντες μύθους.

Κάθε φορά, λοιπόν, που η Μαργαρίτα και οι «λουλουδένιοι» φίλοι της πρέπει να συγκεντρώσουν ένα λουλούδι, απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να στεφθεί με επιτυχία το εγχείρημα τους, το κείμενο μάς «παίρνει» προσωρινά από το «παρόν» του κρίσιμου 24ώρου και μάς παρασύρει σε ένα «ταξίδι» στο παρελθόν και τη χώρα προέλευσης του εκάστοτε λουλουδιού, αναβιώνοντας στα μάτια των θεατών την μυθική «ιστορία» του, σαν εμβόλιμο σκετσάκι: Η τουλίπα στο Ιράν, το χρυσάνθεμο στην Ιαπωνία, η αμαρυλλίς στην Αρχαία Ελλάδα, το ηλιοτρόπιο στο Μεξικό, η αμυγδαλιά στη Ρωσία, το γαρύφαλλο στην Αρχαία Ελλάδα, το τριαντάφυλλο στην Αραβία και ο γαλλικός κατιφές στη Γουατεμάλα (το τελευταίο ως διήγηση), διαπνέοντας το έργο με έναν αέρα διαπολιτισμικότητας.

Με απλό και κατανοητό λόγο προσπαθεί με ευχάριστο τρόπο να ενεργοποιήσει την οικολογική συνείδηση των παιδιών (και γιατί όχι και των ενηλίκων) μέσα από τη μετάδοση ξεκάθαρων μηνυμάτων. Αν και πραγματοποιεί κριτική στα «κακώς πεπραγμένα», ωστόσο δεν έχει πρόθεση να «κουνήσει το δάχτυλο», να «σταθεί» δηλαδή απέναντι από τον θεατή αποξενώνοντας τον. Αυτό το πετυχαίνει με το πρόσωπο-κλειδί της υπόθεσης, τη μικρή Μαργαρίτα. Σε πρώτο επίπεδο, η Μαργαρίτα πάνω στη σκηνή, μέσα από τις ερωτήσεις της, είναι εκείνη που καλείται άμεσα να μάθει περισσότερα για τα περιβαλλοντικά ζητήματα που έχουν προκύψει, τις ευθύνες των ανθρώπων και το πως οφείλουμε να «προχωρήσουμε» από εδώ και πέρα. Σε δεύτερο επίπεδο, οι μικροί θεατές, έμμεσα, μέσω των απαντήσεων που δίνονται στη Μαργαρίτα, λαμβάνουν τις απαραίτητες πληροφορίες. Ευρισκόμενοι αμφότεροι σε μια παράλληλη διαδικασία «μάθησης».

Το ύφος του κειμένου συνεκτικό, ισορροπεί αποτελεσματικά ανάμεσα στο χιούμορ και την κωμωδία από τη μια και σε στιγμές συγκίνησης και θλίψης από την άλλη. Οι περισσότεροι μύθοι που μάς παρουσιάζονται σε σχέση με την προέλευση των λουλουδιών δείχνουν να κρύβουν το «τίμημα» της ομορφιάς τους, σε καμία, όμως, περίπτωση δεν «βαραίνουν» την ατμόσφαιρα, για τον λόγο ότι οι κωμικές πινελιές είναι πιο διάχυτες μέσα στην παράσταση.

Δραματουργικά ορισμένα σημεία του έργου αποδεικνύονται κάπως «αδύναμα» και ίσως ήθελαν μια διαφορετική προσέγγιση στην ανάπτυξη τους, ωστόσο, το συνολικό αποτέλεσμα δείχνει να εκπληρώνει τον σκοπό του: Με ιδιαίτερη ευαισθησία να «ξυπνήσει» μυριάδες συναισθήματα στην ψυχή των μικρών θεατών, να φέρει το χαμόγελο στα χείλη τους, να τους προτρέψει να προβληματιστούν.

Στον «Θαυμαστό Κόσμο της Μαργαρίτας» τα οικολογικά μηνύματα του έργου κινούνται πάνω σε τρεις βασικούς άξονες. Ο πρώτος απαντάει στο ερώτημα του «τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε;» μιλώντας με όσο πιο εκλαϊκευμένο τρόπο γίνεται για όρους όπως για παράδειγμα το «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Χωρίς να κουράζει ή να «μπερδεύει» τους μικρούς θεατές με υπερβολικά σύνθετες πληροφορίες που θα μπορούσαν να αποσπάσουν την προσοχή τους από την παράσταση.

Ο δεύτερος απαντάει στο «πώς φτάσαμε ως εδώ;». Οι καταστροφικές επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας για τον πλανήτη: Αλόγιστη βιομηχανική ανάπτυξη, η ατμοσφαιρική και πλαστική ρύπανση, η αποψίλωση των δασών, οι δασικές πυρκαγιές, η υπερβολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κ.α. Ενώ, παράλληλα δίνεται έμφαση σε γνωρίσματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς που οδηγούν σε τέτοιες πρακτικές: Η απληστία του ανθρώπου που βάζει το κέρδος πάνω από όλα χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες, η έλλειψη επικοινωνίας, ενσυναίσθησης, συμπόνιας και η υπερβολική επικέντρωση στον εαυτό μας,

Ενώ, ο τρίτος και τελευταίος άξονας του «τι πρέπει να κάνουμε από εδώ και πέρα;» αποκτά έναν αισιόδοξο τόνο καθώς η κατάσταση, αν και επείγουσα, θεωρείται ακόμη αναστρέψιμη. Το έργο καλεί μικρούς και μεγάλους να ευαισθητοποιηθούν, να δράσουν για την προστασία του περιβάλλοντος και να κατανοήσουν τον βαθμό εξάρτησης τους από αυτό. Ιδιαίτερα τα παιδιά παρουσιάζονται ως το μέλλον της ανθρωπότητας που έχει την ευκαιρία να χαράξει διαφορετική «ρότα» από εκείνη των περασμένων γενιών. Περιγραμματικά δίνονται κάποιες κατευθύνσεις στις οποίες μπορούμε να κινηθούμε. Αλλάζοντας, αρχικά, μικρές καθημερινές συνήθειες: Μαθαίνοντας πως και τι μπορούμε να ανακυκλώσουμε, πως να εξοικονομούμε ενέργεια, με ποιον τρόπο να μετακινούμαστε. Μαθαίνοντας να σεβόμαστε, να φροντίζουμε και να συμβιώνουμε αρμονικά με τη φύση. Να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο συμπεριφοράς μας για να σώσουμε τον πλανήτη.

«Μαγικός συνδυασμός» για να τα πετύχουμε όλα αυτά, σύμφωνα με το έργο, η ανιδιοτελής αγάπη και η φιλία που οδηγεί κάποιον να προσφέρει χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Η ομαδικότητα και η αλληλεγγύη που χρειάζονται για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες. Και τέλος η ανάγκη να μην επαναπαυόμαστε, να θέτουμε πάντα ερωτήματα και να αναζητούμε απαντήσεις, μαθαίνοντας, στην πορεία, πράγματα για ό,τι υπάρχει γύρω μας αλλά και για τον ίδιο μας τον εαυτό.

Η Μαρουσώ Γεωργοπούλου σκηνοθετεί μια παράσταση που προσπαθεί να «απομακρύνει» την παιδική φαντασία από το μουντό «γκρίζο» της πόλης και να τη φέρει σε επαφή με τη φύση και τα πολύτιμα «δώρα» της. Το θέαμα που στήνεται πάνω στη σκηνή καθίσταται ευκολονόητο για το παιδικό κοινό μέσα από το συγκεκριμένο μοτίβο που ακολουθεί η δομή της σκηνικής δράσης, την ομαλή ροή, τη συνεκτικότητα του ύφους, που υπαγορεύεται όπως προείπαμε πρωτίστως από το κείμενο της Βάσιας Αργέντη, την «οικειότητα» των οπτικών συμβολισμών και τον υψηλό βαθμό διαδραστικότητας.

Το λιτό σκηνικό παραπέμπει στο φυσικό τοπίο μέσα από σταθερά στοιχεία -δέντρα, μεγάλες πέτρες- μέσα από τη συνδρομή των βιντεοπροβολών (φωτογραφίες) ως κύριο σκηνικό φόντο της παράστασης αλλά και των διάφορων κινητών στοιχείων, υπονοώντας στοχευμένα τον δραματικό χώρο και τις εναλλαγές του. Σημαντική η συμβολή και των κοστουμιών όσον αφορά τον προσδιορισμό του δραματικού χώρου: Είτε αποσαφηνίζουν τον τόπο που εκτυλίσσεται η εκάστοτε ιστορία μέσα από γνώριμες στα ίδια τα παιδιά λεπτομέρειες -για παράδειγμα το κιμονό παραπέμπει εύκολα σε χώρα της Άπω Ανατολής- είτε με ευφάνταστο τρόπο φέρνουν στην επιφάνεια τις «ιδιότητες» των προσωποποιημένων ηρώων -η κόκκινη μπέρτα συμβολίζει τον δράκο, η χρυσή τον ήλιο, η «Τριανταφυλλιά» έχει ένα μεγάλο τριαντάφυλλο για καπέλο κ.α..

Ωστόσο, οπτικά δεν παρατηρείται η ίδια συνοχή που παρατηρείται στο ύφος του κειμένου, υποδεικνύοντας ότι ίσως θα έπρεπε να δοθεί λίγη περισσότερη προσοχή στη λεπτομέρεια. Ενώ η «σκιαγράφηση» των διάφορων πολιτισμών -στο ενδυματολογικό και ελάχιστα στο ερμηνευτικό κομμάτι- αν και αυτονόητα ακολουθεί την «πεπατημένη» γιατί απευθύνεται σε κοινό με «περιορισμένα» ερεθίσματα για τον υπόλοιπο κόσμο, ωστόσο, βάζει σε σκέψεις ως προς τη χρήση «πολιτισμικών στερεοτύπων» σε καμία περίπτωση, βεβαίως, με την πρόθεση να προσβάλει. Αφού πέρα από την επιφάνεια, φέρνει στο φως τις ομοιότητες του εσωτερικού ψυχισμού των ανθρώπων. Και πάνω απ’ όλα την αγάπη που σιγοκαίει στις καρδιές όλων.

Τέλος, η μουσική του Ανδρέα Καρανίκα γίνεται ένα ακόμη στέρεο υλικό που εξασφαλίζει τη συνοχή του ύφους της παράστασης, μεταβαίνοντας με προσοχή από κωμικούς και πρόσχαρους τόνους σε περισσότερο συγκινησιακά φορτισμένους, σε απόλυτη σύμπνοια με όσα συμβαίνουν στη σκηνή, δίνει ζωντάνια και κίνηση στο έργο, σε συνδυασμό με τις χορογραφίες του Νικόλα Μαρκάκη, ενώ, πολλές φορές φέρει ίχνη μουσικών ιδιωμάτων από διάφορες γωνιές του κόσμου, «στολίζοντας» νοητά με ακόμη περισσότερο «χρώμα» την παράσταση.

Στην ευληπτότητα του σκηνικού θεάματος σημαντικό ρόλο παίζει και το διαδραστικό κομμάτι της παράστασης, το οποίο σε συγκεκριμένες στιγμές καταργεί τη θεατρική ψευδαίσθηση εξ’ ολοκλήρου, υποδηλώνοντας την πρόθεση των συντελεστών τα παιδιά να συμμετέχουν ενεργά στην όλη διαδικασία, να κατανοήσουν πλήρως τα τεκταινόμενα, να μάθουν δίνοντας οι ίδιοι απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν. Σε μεγάλο βαθμό την επαφή ανάμεσα στη σκηνή και την πλατεία σηκώνει στους ώμους του ο Αριστείδης Ιωαννίδης, ο οποίος, μέσα από τις απολαυστικές εναλλαγές ρόλων που πραγματοποιεί, «μπολιάζει» με κωμικότητα καίρια σημεία του έργου, ώστε να εξισορροπείται η ατμόσφαιρα. Ο ηθοποιός απευθύνει ερωτήσεις στα παιδιά -για παράδειγμα για το χρώμα των λουλουδιών, το πότε ανθίζουν ή που χρησιμεύουν- ακούγοντας προσεκτικά τις απαντήσεις τους, αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε αυτές, με χαρούμενη και φιλική διάθεση.

Μαζί με τον υπόλοιπο θίασο, τους Γιώτα Βόκαλη, Παναγιώτη Λέκκα, Άγγελο-Προκόπιο Νεράντζη, Νίκη Φραγκέλλη, διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις συναισθηματικές μεταβολές που φέρνει η μετάβαση στον εκάστοτε ρόλο. Μπαίνουν στα «παπούτσια» των ηρώων τους πειστικά, πότε γίνονται αστείοι και αυτοσαρκαστικοί, πότε ανυποχώρητοι, απαισιόδοξοι και γκρινιάρηδες, πότε κωμικά μοχθηροί, πότε αποκαλύπτουν την ευαισθησία, τις επιθυμίες και τις ελπίδες που «κατοικούν» μέσα τους, πότε τη θλίψη που προκαλείτε από τη συντριβή των ονείρων τους. Προβληματίζονται, μαθαίνουν, διερωτώνται μαζί με το κοινό τους. Τραγουδούν και χορεύουν.

Μια ενδιαφέρουσα και ευχάριστη παράσταση που δίνει τροφή για σκέψη χωρίς να κουράζει ή να γίνεται αφόρητα διδακτική και η οποία, με όχημα το γέλιο, τη φαντασία, το χρώμα και τον πλουραλισμό των συναισθημάτων, φέρνει σε επαφή μικρούς και μεγάλους θεατές με τα επίκαιρα ζητήματα που σχετίζονται με την περιβαλλοντική κρίση που βιώνουμε, «ξυπνώντας» μέσα μας την «ξεχασμένη» εδώ και καιρό αγάπη για τη φύση, εμπνέοντας για μικρές ατομικές αλλαγές που ίσως καταφέρουν να κάνουν την διαφορά. Μα πάνω απ’ όλα ενσταλάζοντας την πεποίθηση πως αυτό που συμβαίνει τώρα είναι υπόθεση όλων μας.