Θεσσαλικό Θέατρο: Εκεί που χτυπά η «καρδιά» του πολιτισμού της Λάρισας

Είναι η πόλη των εκπλήξεων. Αυτό σκέφτεται κανείς όταν επισκέπτεται για πρώτη φορά τη Λάρισα. Η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, με τη μακραίωνη και πολυτάραχη ιστορία που φτάνει μέχρι την Παλαιολιθική Εποχή, είναι σίγουρα πολλά περισσότερα από την «εικόνα» που έχει σχηματιστεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων που δεν την έχουνε ζήσει. Κάτι τέτοιο γίνεται αμέσως αντιληπτό από τις πρώτες στιγμές που θα έρθει κάποιος σε επαφή μαζί της.

Τοποθετημένη στις όχθες του Πηνείου Ποταμού, η Λάρισα είναι μια πόλη που σφύζει από ζωή και δίνει την αίσθηση στον επισκέπτη πως βιώνει, κατά κάποιον τρόπο, τη δική της «Αναγέννηση». Τις τελευταίες δεκαετίες έχει μεταμορφωθεί σε μια σύγχρονη αστική πόλη που ακολουθεί ένα προσεγμένο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης με σεβασμό στον πολίτη και το περιβάλλον. Μια βόλτα στο πεζοδρομημένο ιστορικό και εμπορικό της κέντρο άλλωστε, εκτός από μια ευχάριστη εμπειρία, αποτελεί δείγμα της κατεύθυνσης που ακολουθεί η Λάρισα τα τελευταία χρόνια σε αναζήτηση της ταυτότητας της. Όχι μόνο ως ένας ελκυστικός τόπος διαβίωσης αλλά και ένας τόπος πολιτισμού και δημιουργίας ή μάλλον για να το θέσουμε καλύτερα ένας τόπος μιας κουλτούρας που επιθυμεί να εξαπλωθεί σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου προσφέροντας στους ίδιους τους κατοίκους τη δυνατότητα να εξελίξουν, παράλληλα με την πόλη τους, τη δική τους ιδιαίτερη ταυτότητα. Γιατί όπως υπογραμμίζει και ο Δήμαρχος της Λάρισας, κος Απόστολος Καλογιάννης, «Η πόλη είναι οι άνθρωποι πάνω απ’ όλα». Πόσο μάλλον δε όταν το κάθε τι στην πόλη, δημιουργεί την εντύπωση πως σχεδιάζεται και τίθεται σε εφαρμογή όντας σε ανοιχτό διάλογο μαζί τους.

Το Α’ Αρχαίο Θέατρο, ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα αρχαία θέατρα στον ελληνικό χώρο, ένα από τα μνημεία της Λάρισας που σήμερα γνωρίζει εργασίες αποκατάστασης | Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Έτσι, λοιπόν, γύρω από το αλληλοτροφοδοτούμενο τρίπτυχο «Ιστορία – Πολιτισμός – Εκπαίδευση» συντελείται μια συναρπαστική πολιτιστική «έκρηξη» για την Λάρισα με την ενεργό συμμετοχή των ίδιων των ανθρώπων της και στο πλαίσιο της διαμόρφωσης μιας συνολικής πολιτιστικής στρατηγικής από πλευράς της τοπικής αυτοδιοίκησης με αρμονική συνεργασία των διαφόρων οργανισμών και φορέων της πόλης.

Περπατώντας στους δρόμους του κέντρου, με τα εμπορικά μαγαζιά, τα καφέ και τα εστιατόρια, βλέπει κανείς το ιστορικό παρελθόν να του αποκαλύπτεται σε ανύποπτες στιγμές. Η Λάρισα διαθέτει πολυάριθμα αξιόλογα μνημεία, ενδεικτικά των χιλιάδων χρόνων που η πόλη «κουβαλάει» στις πλάτες της. Μικρές «ψηφίδες» πολιτισμού, από τα αρχαία χρόνια και τη βυζαντινή εποχή έως την Τουρκοκρατία και την περίοδο μετά την απελευθέρωση, που προγραμματίζεται να «διασυνδεθούν» σε μια ενιαία διαδρομή που έχει ως στόχο την αποτελεσματικότερη ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης και τη διευκόλυνση της επισκεψιμότητα τους. Ανάμεσα τους τα δύο αρχαία θέατρα, η παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγ. Αχίλλειου, το Μπεζεστένι (οθωμανική υφασματαγορά) και ο «Μύλος του Παππά», εκεί που στεγάζεται και το Θεσσαλικό Θέατρο.

Έμβλημα της Λάρισας το Α’ Αρχαίο Θέατρο, ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα αρχαία θέατρα στον ελληνικό χώρο, το οποίο μπορεί να θαυμάσει κανείς περπατώντας την οδό Βενιζέλου. Το μνημείο οικοδομήθηκε το πρώτο μισό του 3^ου αιώνα π.Χ. και διασώζεται στη μορφή που απέκτησε έπειτα από τις μετασκευές των ρωμαϊκών χρόνων. Σήμερα συντελούνται εκεί, όπως και σε άλλα σημαντικά μνημεία της Λάρισας, εργασίες για την αποκατάσταση του. Λίγο πιο πάνω συναντά κανείς το Β’ Αρχαίο Θέατρο, το οποίο ξεκίνησε να κατασκευάζεται τον 1ο αιώνα π.Χ., ωστόσο, παρέμεινε ανολοκλήρωτο. Στον χώρο του φιλοξενούνται παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις.

Το Β’ Αρχαίο Θέατρο, στη συμβολή των οδών Εργατικής Πρωτομαγιάς και Ταγματάρχου Βελισσαρίου, φιλοξενεί σήμερα στον χώρο του παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις. | Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Στις πολιτιστικές υποδομές της Λάρισας, γύρω από τις οποίες συγκεντρώνονται σημαντικοί πυρήνες ανθρώπων και ιδεών που προσδίδουν στην πόλη μια εξαιρετική δυναμική, συγκαταλέγονται και τα μουσεία της. Ανάμεσα στα σημαντικότερα βρίσκεται το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, το μοναδικό του είδους του στη χώρα, όπου εκτίθενται ευρήματα από τη Λάρισα και την ευρύτερη περιοχή που χρονολογικά διατρέχουν μια περίοδο από την Παλαιολιθική έως την Οθωμανική Εποχή. Η Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα, η οποία περιλαμβάνει 780 έργα σημαντικών καλλιτεχνών -ζωγραφική, χαρακτικά και σχέδια- από τον 19ο και τον 20ο αιώνα, που δώρισε ο συλλέκτης και γιατρός, Γεώργιος Κατσίγρας, στον Δήμο το 1981. Και το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας με περισσότερα από 25.000 αντικείμενα από τον 15ο έως τον 20ο αιώνα που αφορούν τον νεότερο Θεσσαλικό και ευρύτερο ελληνικό πολιτισμό, τη ζωή στην «προβιομηχανική» ύπαιθρο αλλά και στο άστυ.

Λειτουργούν ως «φάροι» πολιτισμού που μέσα από την πλούσια μόνιμη συλλογής τους, τις ενδιαφέρουσες περιοδικές εκθέσεις και το πρόγραμμα πολυποίκιλων εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών δράσεων που «αγκαλιάζουν» ολόκληρη την πόλη, αναδεικνύουν τα βασικά χαρακτηριστικά στα οποία στοχεύουν οι ευρύτερες επιδιώξεις στον τομέα του πολιτισμού. Τη διαμόρφωση μιας συνεκτικής πολιτιστικής ταυτότητας, την καλλιέργεια του πνεύματος και τη δια βίου μάθηση, τη συνεργασία -εντός και εκτός- και την εξωστρέφεια, καθώς σύμφωνα με τον Δήμαρχο, κο Απόστολο Καλογιάννη, η «Λάρισα πρέπει να βγει από το καβούκι της», ώστε όλες οι δραστηριότητες της να φτάσουν παντού και να μην εξαντλούνται στα όρια της πόλης.

Η Μόνιμη Συλλογή Γ.Ι. Κατσίγρα στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας | Φωτογραφία: www.katsigrasmuseum.gr

Την εξωστρέφεια και τη συνεργασία εντός και εκτός των ορίων της Λάρισας υποστηρίζει και η Κυριακή Σπανού, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Θεσσαλικού Θεάτρου από το 2018, υπογραμμίζοντας τη σημασία της «ορατότητας» η οποία πρέπει να αφορά τη συνολική «σκηνή» της λαρισαϊκής τέχνης. Το Θεσσαλικό Θέατρο, ο ιστορικός αυτός θεσμός που στα 48 χρόνια παρουσίας του -όταν και ιδρύθηκε το 1975 από τους Άννα Βαγενά, Κώστα Τσιάνο και Γιώργο Ζιάκα– έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του στην ελληνική θεατρική ζωή, είναι το μέρος που φαίνεται να χτυπά η «καρδιά» του πολιτισμού της πόλης.

Στεγάζεται σε ένα εμβληματικό κτίριο της Λάρισας, τον Μύλο του Παππά. Ένα μουσείο πολιτιστικής κληρονομιάς -πρώην αλευροβιομηχανία- που χρονολογείται από το 1893 και το οποίο αν και καταστράφηκε ολοσχερώς από μια πυρκαγιά το 2002 (η δεύτερη στην ιστορία του), αναστηλώθηκε από τον Δήμο και πλέον είναι ενταγμένο στην πολιτιστική ζωή της πόλης. Στις ευρύτερες εγκαταστάσεις του, εκτός από το Θεσσαλικό, φιλοξενούνται η Φιλαρμονική, η Σχολή Μπαλέτου, ο Θερινός Κινηματογράφος, το Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων, το Μουσείο Κούκλας και η Μουσική Σκηνή «Μύλος», ενώ διαθέτει και χώρους αναψυχής.

Ο Μύλος του Παππά Το κεντρικό εμβληματικό κτίριο | Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Η Κυριακή Σπανού, στη μέχρι τώρα θητεία της στο τιμόνι της καλλιτεχνικής διεύθυνσης, φαίνεται να διατηρεί τον θεατρικό αυτό οργανισμό σε μια σταθερή ανοδική πορεία, συμπυκνώνοντας στο σχεδιασμό τις σύγχρονες πολιτιστικές κατευθύνσεις που ακολουθεί σύσσωμη η Λάρισα σήμερα αλλά και τους δύο βασικούς άξονες που είχαν τεθεί από τις απαρχές του Θεσσαλικού Θεάτρου, τον γόνιμο διάλογο με το κοινό και τη σκηνική «κατάθεση» ανανεωτικών καλλιτεχνικών προτάσεων.

Πρώτο της βήμα, η προσπάθεια για ένα θέατρο ρεπερτορίου με την καθιέρωση και τη σταθερή λειτουργία τεσσάρων σκηνών, της Κεντρικής, της Παιδικής, της Καλοκαιρινής και της Πειραματικής Σκηνής. Η τελευταία εγκαινιάστηκε το 2018 με στόχο την παρουσίαση ανατρεπτικών επιλογών, τόσο όσον αφορά το περιεχόμενο όσο και τη φόρμα, σε συμφωνία με τις τάσεις της διεθνούς θεατρικής σκηνής. Με παραστάσεις όπως το «Dogville» σε σκηνοθεσία Κώστα Λαμπρούλη (2019) και το «F*ck Strindberg» σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου – Νικόλαου Μπαλαμώτη (2022).

Οι μη αναμενόμενες επιλογές δεν θα περιοριστούν, ωστόσο, μόνο στην Πειραματική, αν και φυσικά κινούμενες σε πιο ασφαλή πλαίσια εκτός της. Η αρχή, άλλωστε, έγινε τον Δεκέμβριο του 2018, στη Κεντρική Σκηνή, με τη θεατρική μεταφορά της ταινίας του Βασίλη Γεωργιάδη «Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο», που αφορά μια σημαντική σελίδα της ιστορίας της περιοχής, τις αγροτικές εξεγέρσεις που έλαβαν χώρα στον θεσσαλικό κάμπο στις αρχές του περασμένου αιώνα. Την σκηνοθεσία υπέγραψε η ίδια η Κυριακή Σπανού.

Κυριακή Σπανού | Φωτογραφία: Πάνος Γαρουφαλιάς

Όταν πρωτοέφτασε στη Λάρισα, όπως εξομολογείται η κυρία Σπανού, βρέθηκε σε ένα νέο περιβάλλον όπου και έπρεπε να βρει τα πατήματα της. Η επιλογή, λοιπόν, του συγκεκριμένου έργου, σύμφωνα με τον σκηνογράφο της παράστασης και σταθερό συνεργάτη του Θεσσαλικού, Απόστολο – Φωκίωνα Βέττα, υπήρξε «μια κίνηση η οποία ήταν πολύ τολμηρή για την κοινότητα τη θεατρόφιλη και τη λαρισαϊκή αντίληψη. Τους έφερε ένα έργο το οποίο δεν υπήρχε. Υπήρχε μόνο στον κινηματογράφο. Εκεί λύθηκαν τα νήματα ώστε από εκεί και μετά ότι κάνει να έχει μια συνομιλία με το κοινό».  

Τα «νήματα» αυτά οδήγησαν σε παραστάσεις που συζητήθηκαν. Μια τέτοια περίπτωση «Τα Αγάλματα περιμένουν», σε κείμενο του Ανδρέα Φλουράκη, που παρουσιάστηκαν και στο Ηρώδειο το καλοκαίρι του 2020. Η εξωστρέφεια του οργανισμού ενισχύθηκε, μέσα από συνεργασίες, συμπαραγωγές και μετακλήσεις, περιοδείες εντός και εκτός Θεσσαλίας και μια διεθνή παρουσία με συμμετοχή σε φεστιβάλ στο Ανόι την Προύσα και τη Σαγκάη. Ένταξη στο Διεθνές Δίκτυο Αρχαίου Δράματος, στο πλαίσιο του οποίου διοργανώθηκαν σεμινάρια με εισηγητές καταξιωμένους καλλιτέχνες όπως ο Κώστας Βόμβολος, ο Σάββας Στρούμπος, η Λυδία Κονιόρδου κ.α., συμμετοχή του Τμήματος Θεάτρου του Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και παρουσίαση παραστάσεων στο Β’ Αρχαίο Θέατρο.

Παράλληλα, το Θεσσαλικό θα διευρύνει τον κοινωνικό του χαρακτήρα ενισχύοντας, παράλληλα, τη συμπεριληπτικότητα του. Το 2020 θα εγκαινιάσει την κινητή μονάδα «Θεσσαλικό On The Road» με το έργο του Μιχαήλ Χουρμούζη, «Ο Υπάλληλος», που παρουσιάστηκε στο Κατάστημα Κράτησης Φυλακών της Λάρισας. Θα συμμετάσχει σε δράσεις όπως οι εκδηλώσεις του διεθνούς καλλιτεχνικού project «The walk – To ταξίδι της Αμάλ», μιας κούκλας 3.5 μέτρων με τη μορφή μιας ασυνόδευτης προσφυγοπούλας (2021). Θα ανεβάσει, στην Παιδική Σκηνή, παραστάσεις για τα Ειδικά Σχολεία του Βόλου και της Λάρισας.

Θα σχεδιάσει εργαστήρια, βιωματικά σεμινάρια, masterclasses και ανοιχτές συζητήσεις. Θα «περάσει» την πανδημία πραγματοποιώντας ραδιοφωνικές εκπομπές και on demand παραστάσεις.

«Ο Επιθεωρητής» του Νικολάι Γκόγκολ παρουσιάζεται από το Θεσσαλικό Θέατρο έως τις 19 Φεβρουαρίου 2023

Και φτάνουμε στο 2023 και την παράσταση του «Επιθεωρητή», η οποία παρουσιάζεται από την Κεντρική Σκηνή, στο Θέατρο Κώστας Τσιάνος, έως την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2023. Μια φρέσκια ματιά πάνω στο κλασικό αριστούργημα του Νικολάι Γκόγκολ, με την Κυριακή Σπανού να αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία και τη διασκευή του έργου, αναβιώνοντας την «αθάνατη» αισθητική των ’70ς, δίνοντας μεγαλύτερο χώρο στο γυναικείο «στοιχείο», ενισχύοντας την καυστική σάτιρα πάνω στον κρατικό μηχανισμό με σύγχρονες αναφορές και οπτικούς παραλληλισμούς, ιδίως από τα κοστούμια -δια χειρός Μάρθας Φωκά- που σε περιπτώσεις παρέπεμπαν σε γελοιογραφίες. Στα συν της παράστασης η καλαίσθητη, αφαιρετική σκηνογραφία του Απόστολου – Φωκίωνα Βέττα και ο συνεκτικός, γεμάτος ενέργεια και απολαυστικός θίασος, που αποτελείται από τους Σήφη Πολυζωίδη, Βασίλη Κουλακιώτη, Ντίνο Ποντικόπουλο, Μαρσέλα Λένα, Έλλη Χατζεϊπίδου, Θανάση Ζέρβα, Βασίλη Καρμίρη και Δημήτρη Όντο.

Φέτος, καθώς το Θεσσαλικό Θέατρο κλείνει 40 χρόνια από την εποχή που μετατράπηκε σε ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., αναμένεται να προχωρήσει στο έργο της ψηφιοποίησης του πολύτιμου αρχείου του.