Ρεύματα τέχνης διαπερνούν το εργοστάσιο ηλεκτρισμού στο Νέο Φάληρο

Το δικό της ρεύμα, αυτό το ρεύμα ανάμεσά μας, όπως θέλει ο τίτλος της, προσθέτει η ομαδική έκθεση εικαστικών «This Current Between Us» σε έναν τόπο που διαπερνάται ήδη έντονα από ποικίλης προελεύσεως ρεύματα: από το ρεύμα του ποταμού Κηφισού, εγκιβωτισμένου πλέον και «εξημερωμένου», μέχρι το ρεύμα της βαριάς κυκλοφορίας στην Εθνική οδό και στην Πειραιώς, αλλά και αυτό των γραμμών του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου.

Στη διασταύρωση όλων αυτών των ρευμάτων χωροθετήθηκε ο Ατμοηλεκτρικός Σταθμός Νέου Φαλήρου, ο πρώτος που δημιουργήθηκε και λειτούργησε στη χώρα το 1903, αν και το βιομηχανικό συγκρότημα στο οποίο στεγάστηκε άρχισε να κατασκευάζεται το 1869. Στα μέσα της τρίτης δεκαετίας του 20ού αιώνα, το εργοστάσιο και η εταιρεία που το διαχειριζόταν εξαγοράζεται από την περίφημη Πάουερ, την αμερικανική εταιρεία που ηλεκτροδοτούσε την πρωτεύουσα μέσω της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών – Πειραιώς (απολαμβάνοντας αποικιακά προνόμια, όπως λεγόταν τότε). Τέλος, το 1960 το εργοστάσιο περνά στην ιδιοκτησία της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού, έπειτα από την εξαγορά της ΗΕΑΠ.

Olga Migliaressi

Σε αυτό το κτιριακό συγκρότημα, διατηρητέο μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς από το 1986 και κατά το ήμισυ διατηρημένο και αναπαλαιωμένο, εκτυλίσσεται η ομαδική έκθεση ελλήνων και άλλων διεθνών εικαστικών «This Current Between Us», την οποία επιμελούνται ο Πάνος Γιαννικόπουλος και η Γεωργία Λιάπη, ενώ η σύλληψη της ιδέας, η έρευνα και η οργάνωση οφείλονται στην Ελένη Καλαρά.

Η μεταβιομηχανική συνθήκη, που συμβολίζεται από την ίδια την επανάχρηση του παλαιού εργοστασίου ως εκθεσιακού χώρου, βρίσκεται στο επίκεντρο του προβληματισμού και της αισθητικής των έργων που παρουσιάζονται και τα οποία δημιουργήθηκαν ad hoc, χρησιμοποιώντας υλικά που βρίσκονταν πεταμένα στους χώρους του συγκροτήματος, μέρος των οποίων καθαρίστηκε από μπάζα και ανοίγει για πρώτη φορά στο κοινό.

Anna Mastromichali

Η διαπλοκή της βιομηχανικής κληρονομιάς με τη φύση, που κάνει έκδηλη την παρουσία της όχι μονάχα με το παρακείμενο ποτάμι αλλά και με την ιδιαίτερη χλωρίδα του οικοπέδου, αφήνει τα σημάδια της σε ορισμένα από τα έργα (Αθηνά Κουμπαρούλη, «Εγκιβωτισμός», 2022). Τον οικολογικό της προβληματισμό καταθέτει και η Άννα Λάσκαρη («Allusive sketches, perhaps», 2022), αντιπαραθέτοντας τις φωτογραφίες αρχείου από τα λιγνιτικά πεδία της ΔΕΗ με τις αυτόφωτες πυγολαμπίδες, ευαίσθητους δείκτες της οικολογικής υποβάθμισης, ενώ η Ελένη Μπαγάκη, με τη σειρά κολάζ «Work, work, work, not» (2022), σχολιάζει με τρόπο ειρωνικό την οικιστική επέκταση εις βάρος της φύσης, χρησιμοποιώντας φωτογραφίες αρχείου από εταιρικές εκδρομές του προσωπικού της ΔΕΗ, σε συνδυασμό με φωτογραφίες από το προσωπικό της αρχείο.

Anna Lascari

Οι περισσότεροι όμως καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες διαπραγματεύονται το βιομηχανικό παρελθόν ως μνημονικό ίχνος, που κυρίως αφορά εδώ τον ανθρώπινο μόχθο, ο οποίος δηλώνεται ως απουσία, όπως στις εξαιρετικές φόρμες εργασίας που μετατρέπει σε χαλκόχρωμο γλυπτό η Δέσποινα Βαξεβανίδη στο «High Voltage» (2022) ή αποτυπώνεται κρυπτογραφικά, όπως στην «Ανασύσταση της μνήμης» (2022) της Αλεξάνδρας Αψωκάρδου, που αφήνει τα φωτογραφημένα αντικείμενα και τα σήματα μορς να μιλήσουν για τον ηλεκτρολόγο πατέρα της. Από την άλλη, ο Κώστας Χριστόπουλος («Η διαδήλωση», 2022) εστιάζει στην ευθραυστότητα της εργατικής συνθήκης και στην ενδεχομενικότητα της προόδου μέσα από εργατικά συνθήματα τυπωμένα με καπνό πάνω σε τζάμια αφημένα στο έλεος των καιρικών συνθηκών στον περίβολο του εργοστασίου.

Η ένταση που δημιουργεί το σύνολο της έκθεσης μεταξύ μνήμης και απουσίας κορυφώνεται με τη μνημειακή εγκατάσταση του Δημήτρη Καμαρωτού στην «καρδιά» του βιομηχανικού συγκροτήματος, στο κατεστραμμένο σήμερα εργοστάσιο. Ο γνωστός μουσικός κατασκευάζει έναν γιγάντιο μετρονόμο, ένα εκκρεμές που ενεργοποιεί μια αυτοτροφοδοτούμενη ηλεκτρική κιθάρα («Η καρδιά του χτυπούσε τον χρόνο», 2022) δημιουργώντας μια ιδιαίτερα έντονη οπτικά και ακουστικά ατμόσφαιρα.

Τα εικαστικά έργα είναι εγκατεστημένα στο σύνολο του βιομηχανικού συγκροτήματος, ακόμη και στη μνημειακή πρόσοψή του (Όλγα Μηλιαρέση-Φωκά, «Apocalypse Now», 2022), ακόμη και στην πεζογέφυρα που διασχίζει το ποτάμι (Αναστασία Δούκα, «Turnover», 2022), κάτι που παρατηρεί μονάχα όποια ή όποιος αποφασίσει να προσεγγίσει τον χώρο πεζή…

Kostas Christopoulos

Με τον τρόπο αυτό, οι επιμελητές κατάφεραν να διατηρήσουν μια εξαιρετική ισορροπία ανάμεσα στα έργα και τις εντάσεις που δημιουργεί από μόνο του το βιομηχανικό μνημείο, αποφεύγοντας έτσι τον συνηθέστερο κίνδυνο, τα έργα να φαντάζουν ξένα μέσα σε έναν τέτοιο χώρο. Εδώ, αντιθέτως, ενσωματώνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τόσο που δεν μπορείς να πεις με την πρώτη ματιά αν κάποιο υλικό αποτελεί μέρος του έργου ή απλώς προϋπήρχε στην ίδια θέση στον χώρο.

Από την άλλη, σε χώρους που έχουν ήδη κατακτήσει ένα μουσειακό χαρακτήρα, όπως το Κτίριο Τ, το πρώτο αναπαλαιωμένο κτίριο του συγκροτήματος, που φιλοξενεί δύο γιγαντιαίους περιστρεφόμενους μετασχηματιστές, οι επιμελητές επέλεξαν να τοποθετήσουν τα πλέον μινιμαλιστικά έργα της έκθεσης, όπως το «Ηλιακό σπίτι» (1989-1991) του Νίκου Αλεξίου ή το «Critical Loudness» (2016-2021) της Micol Assaël.

Η έκθεση «This Current Between Us» πραγματοποιείται στο πλαίσιο του project «Το Άλλο Σώμα», σε συνεργασία της ΑΜΚΕ Blow-Up, της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και της ΔΕΗ, με τη συμβολή του Ιστορικού Αρχείου της εταιρείας. Καθώς η επισκεψιμότητα που σημειώνεται είναι μεγάλη, οι διοργανωτές προσανατολίζονται στην παράταση της λειτουργίας της έκθεσης μέχρι το τέλος Μαρτίου.

Panagiotis Evangelidis

Στην έκθεση «This Current Between Us» συμμετέχουν με έργα τους οι: Νίκος Αλεξίου, Κωνσταντίνος Γιώτης, Αναστασία Δούκα, Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Ελένη Καλαρά – Βάλια Παπαχρήστου – Ευαγγελή Φίλη, Δημήτρης Καμαρωτός, Μιχαήλ Καρίκης, Αθηνά Κουμπαρούλη, Άννα Λάσκαρη, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Όλγα Μηλιαρέση-Φωκά, Μαρίνα Μήλιου-Θεοχαράκη – Marianne Tuckman, Ελένη Μπαγάκη, Πέτρος Μώρης, Ζάφος Ξαγοράρης, Μαρίνα Ξενοφώντος, Πάολα Παλαβίδη, Νατάσσα Παπαδοπούλου, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Κώστας Σαχπάζης, Μαρία Σιδέρη, Θεόδωρος Τζαννετάκης, Αλέξανδρος Τζάννης, Ίρις Τουλιάτου, Ελένη Χριστοδούλου, Κώστας Χριστόπουλος, Micol Assaël, Hypercomf, Ali Kazma, Miriam Simun – Daria Kaufman, Bill Morrison, Louis-Philippe Scoufaras, Jeph Venger.

Από το εργαστήριο της ΑΣΚΤ συμμετέχουν οι καλλιτέχνιδες: Αλεξάνδρα Αψωκάρδου, Δέσποινα Βαξεβανίδη, Άννα Μαστρομιχάλη, Κατερίνα Μεσσήνη και  Όλγα Σουβερμέζογλου.