Η Violet Louise ανεβάζει τις «Τρωαδες» για να μιλήσει για τον παραλογισμό της εποχής που ζούμε

Η Violet Louise, ή η κατά κόσμον Λουίζα Κωστούλα, είναι σκηνοθέτις, performer, μουσικός και multimedia artist. Με επιρροές από τους πρωτοπόρους συνθέτες της ηλεκτροακουστικής μουσικής, η Violet Louise δημιουργεί solo performances ή σκηνοθετεί σύνολα μουσικών και ηθοποιών, ενώ έμπνευση για τη δημιουργική αυτή διαδικασία λαμβάνει από τον ήχο και την ηλεκτρονική μουσική.

Αυτή την περίοδο παρουσιάζει μία σύγχρονη διασκευή πάνω στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, οι οποίες ανεβαίνουν για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, στο θέατρο Tempus Verum – Εν Αθήναις και με αυτή την αφορμή συζητήσαμε μαζί της για το πώς ξεκίνησε να ερευνά το πεδίο της σύγχρονης αφήγησης με τη δημιουργική χρήση πολυμέσων, για τις δυσκολίες της δημιουργικής διαδικασίας σε εποχές δυστοπικές, καθώς και γι’ αυτή την διαφορετική εκδοχή των Τρωάδων με τη χρήση σύγχρονων μέσων, όπου ήχος, μουσική και εικόνα συνυπάρχουν δημιουργικά με τρεις αφηγητές επί σκηνής. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπουν από τη συζήτησή μας οι εξελίξεις που αφορούν στο επίμαχο ΠΔ 85 αλλά και μερικές σκέψεις της για το μέλλον του θεάτρου σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.

Η αλήθεια είναι ότι οι ταμπέλες είναι το χειρότερό μου. Η πιο δύσκολη ερώτηση που μπορεί να μου απευθύνει κανείς είναι με τι ακριβώς ασχολούμαι και ποια είναι η καλλιτεχνική μου ιδιότητα.  Άλλοι με γνωρίζουν ως ηθοποιό, άλλοι ως μουσικό, άλλοι ως σκηνοθέτη και κάποιοι ότι ασχολούμαι με τα πολυμέσα. Από μία άποψη έχει πλάκα, είναι σαν να έχω πολλές διαφορετικές καλλιτεχνικές ταυτότητες. Είναι αλήθεια ότι στην εποχή μας η εξειδίκευση είναι το ζητούμενο αν θέλεις να θεωρείσαι σωστός επαγγελματίας. Αν όμως θέλεις να έχεις μία ελευθερία πέρα από τις ταμπέλες και να ασχοληθείς ουσιαστικά με τη δημιουργία μέσω της σύνθεσης, καλό είναι να εξερευνήσεις πολλά και διαφορετικά μονοπάτια που θα σε οδηγήσουν στο να βρεις τον ένα και μοναδικό δρόμο της δημιουργικής σου έκφρασης. Είμαι συνθετικός άνθρωπος, μου αρέσει η έρευνα που οδηγεί στην πρόσμιξη διαφορετικών τεχνοτροπιών – αυτό είναι το μόνο σίγουρο – οπότε η διαδικασία που θα ακολουθούσα ήταν σχεδόν μονόδρομος. Για να μπορέσω όμως να φτάσω στο στόχο μου, ολοκλήρωσα διαφορετικές σπουδές, που φαινομενικά δεν είχαν καμία σχέση μεταξύ τους, αλλά που με βοήθησαν ουσιαστικά στην ενασχόλησή μου με τη σύγχρονη αφήγηση και τη χρήση πολυμέσων.

Είμαι συνθετικός άνθρωπος, μου αρέσει η έρευνα που οδηγεί στην πρόσμιξη διαφορετικών τεχνοτροπιών

Ξεκίνησα δειλά δειλά να ασχολούμαι με τα πολυμέσα από το 2012. Πριν το 2012 δούλευα ως ηθοποιός στο Εθνικό, στο Φεστιβάλ Αθηνών και έπαιζα σε εναλλακτικούς χώρους της Αθήνας ποπ ηλεκτρονική μουσική και τραγουδούσα. Κάποια στιγμή πήρα την απόφαση να κάνω την πρώτη μου παράσταση στο θέατρο Θησείο. Ήταν τα Γράμματα στα κοριτσάκια, βασισμένο στις επιστολές του Lewis Carrol, συγγραφέα της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων προς τις ανήλικες φίλες του. Ο Lewis Carrol  ήταν μία πολυσχιδής προσωπικότητα, hommo universalis: συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο καθώς και ένας από τους πρώτους φωτογράφους. Εκτός από τη δραματουργία και τη μουσική, έκανα προβολή φωτογραφιών του Lewis Carrol διαμέσου έναν overhead προτζέκτορα. Τοποθετούσα μικρά αντικείμενα πάνω στις φωτογραφίες και δημιουργούσα σε πραγματικό χρόνο τα visuals της παράστασης. Για πρώτη φορά οι γνώσεις που είχα από διαφορετικά δημιουργικά πεδία συνενώθηκαν σε ένα project. Συνειδητοποίησα γρήγορα ότι ο δρόμος αυτός θα μπορούσε να με πάει μακριά. Μπορούσα να χτίσω κομμάτι κομμάτι έναν καινούργιο κόσμο βασισμένο στον ήχο, τη μουσική, το κείμενο και την εικόνα. Και μπορούσα να το κάνω μόνη μου, έχοντας αυτονομία στο εργαστήριο μου. Σε αυτό το δημιουργικό ταξίδι που ξεκίνησε δέκα χρόνια πριν, έχω πιστούς συνεργάτες και συνοδοιπόρους, το Βασίλη Κουντούρη και τον Κώστα Μπώκο από το στούντιο πολυμέσων Studio19. Στη συνέχεια συναντηθήκαμε με την Αγλαΐα Παππά. Σε αυτή την άτυπη ομάδα συνεχώς προστίθενται καινούργια άτομα που έχουν αντίστοιχο σκεπτικό και δεξιότητες  με τις δικές μας.

Συνήθως ξεκινώ από τη σύνθεση του κειμένου. Ταυτόχρονα δουλεύω με τη μουσική και τον ήχο. Δημιουργείται έτσι μία παρτιτούρα από λέξεις, νότες, συχνότητες η οποία είναι υπό συνεχή διαμόρφωση. Όταν ξεκινά η σκηνική της υλοποίηση, αρχίζει η έρευνα για την παραγωγή οπτικού υλικού, τη σκηνογραφία και το φως. Προσπαθούμε κάθε φορά να χρησιμοποιούμε διαφορετικά  τεχνολογικά εργαλεία ως προς την παραγωγή του δημιουργικού υλικού. Άρα το πιο σωστό θα έλεγα πως το πρώτο στάδιο, ακόμα και πριν από την έρευνα για το κείμενο, είναι η διαδικασία  στο studio κατά την οποία εξερευνούμε τα νέα μας τεχνολογικά εργαλεία.

Για να μπορείς να μείνεις δημιουργικός πρέπει να έχεις μία ασπίδα προστασίας απέναντι στα ερεθίσματα που λαμβάνεις.

Δε βλέπω τηλεόραση εδώ και πολλά χρόνια. Επιλέγω προσεκτικά τις πηγές από τις οποίες ενημερώνομαι, κρατώντας πάντα μία επιφύλαξη για την ορθότητα της πληροφορίας. Προσπαθώ συνέχεια να μαθαίνω καινούργια πράγματα, να δραστηριοποιούμαι με το σώμα μου, να απολαμβάνω μικρές εκδρομές στη φύση. Τα βιβλία και οι φίλοι μου είναι το καλύτερο γιατρικό σε περιόδους που κινδυνεύω να με καταβάλλει η θλίψη ή το άγχος. Για να μπορείς να μείνεις δημιουργικός πρέπει να έχεις μία ασπίδα προστασίας απέναντι στα ερεθίσματα που λαμβάνεις από το εξωτερικό περιβάλλον γιατί κανένα σύστημα δε θέλει να συνδιαλέγεται με δημιουργικούς ανθρώπους. Ας μην ξεχνάμε ότι η δημιουργία είναι μίας μορφής ελευθερία.

Ο Ευριπίδης έγραψε τις Τρωάδες το 415 π.Χ. για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο. Νιώθοντας φρίκη από τη σφαγή που διέπραξαν οι Αθηναίοι στη Μήλο, χρησιμοποίησε τον πόλεμο της Τροίας προσπαθώντας να αφυπνίσει τους συγχρόνους του για τα δεινά που επιφέρει ο πόλεμος σε νικητές και ηττημένους. Αυτή τη στιγμή διανύουμε μία ιστορική περίοδο όπου η παγκόσμια ισορροπία κρέμεται από μία κλωστή. Έχουν ξεκινήσει να ηχούν τα τύμπανα του πολέμου και ο παραλογισμός έχει δώσει τη θέση στο φόβο. Όταν η λογική λιποτακτεί θεριεύει ο φόβος γράφει ο Ευριπίδης στις Τρωάδες. Επέλεξα λοιπόν τις Τρωαδες γιατί δε θα μπορούσα να μιλήσω με καλύτερο τρόπο για τον παραλογισμό της εποχής που ζω, έναν παραλογισμό που έχει ήδη οδηγήσει σε ακρότητες, πολέμους και βιαιοπραγίες.

Η δική μου προσέγγιση επιθυμεί πάνω από όλα την ανάδειξη του κειμένου με τη χρήση του λόγου και των τεχνολογικών μέσων. Η μετάφραση του Μιχάλη Κακογιάννη προσφέρεται για ένα τέτοιου είδους εγχείρημα. ‘Έχει μουσικότητα και μία απλότητα στην απόδοση των νοημάτων. Οι ερμηνευτές επί σκηνής είναι τρεις, εγώ, η Αγλαϊα Παππά και ο Γιάννης Κατσιμίχας. Τρεις ήταν και οι ερμηνευτές επί σκηνής την εποχή που έζησε ο Ευριπίδης, οι οποίοι ερμήνευαν όλους τους ρόλους. Η σκέψη πίσω από όλο αυτό το στήσιμο είναι η δημιουργία μίας τύπου multimedia όπερας, μίας σκηνικής παρουσίασης όπου ο ήχος των λέξεων, η μουσική και η εικόνα προσεγγίζουν βιωματικά το κείμενο και αφήνουν χώρο στους θεατές ενδεχομένως για μία καινούργια ανάγνωση του κειμένου.

Οι δυσκολίες ήταν πολλές αλλά και η πρόκληση μεγάλη όταν αποφασίσαμε να διαμορφώσουμε τις Τρωάδες για κλειστό θεατρικό χώρο. Έπρεπε εκ νέου η παράσταση να ανασυσταθεί με βάση το χώρο και τις προδιαγραφές του. Η εκδοχή των Τρωάδων στο Tempus Verum είναι σχεδόν μία καινούργια παράσταση. Όλο το οπτικό υλικό δημιουργήθηκε εξ αρχής, άλλαξε μεγάλο μέρος του μουσικού και ηχητικού υλικού όπως και η σκηνογραφία, έγινε αντικατάσταση ηθοποιού, ο Γιάννης Κατσιμίχας ερμηνεύει τον Ταλθύβιο, ενώ ενσωματώθηκαν καινούργια ψηφιακά και μουσικά όργανα στη διαδικασία της  αφήγησης.

Στην παράσταση, δεν υπήρξε καμία πρόθεση να γίνει ένας νεωτερισμός μόνο και μόνο για να αποδείξουμε ότι είμαστε καινοτόμοι.

Προσπαθήσαμε να εντάξουμε και να ενσωματώσουμε την τεχνολογία στη δραματουργία της παράστασης, ενώνοντας δύο ισχυρούς πόλους, το παρελθόν και τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ένα τέτοιο πάντρεμα έγινε με πρωταρχικό γνώμονα να αναδειχθεί το κείμενο, δεν υπήρξε καμία πρόθεση να γίνει ένας νεωτερισμός μόνο και μόνο για να αποδείξουμε ότι είμαστε καινοτόμοι. Η χρήση των μέσων δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εξαφανίζει τον κόσμο που έχει δημιουργήσει ο συγγραφέας, αλλά να τον αναδεικνύει και να αποκαλύπτει όλες τις πτυχές και τη δύναμη του κειμένου.

Κάθε φορά που καταπιάνεται κανείς εκ νέου με τα σπουδαία κείμενα, ανακαλύπτει λεπτομέρειες και νοήματα που του είχαν διαφύγει σε παλαιότερες αναγνώσεις. Οι Τρωάδες είναι ένα κείμενο τρομακτικά επίκαιρο, θα έπρεπε να είναι ενός είδους ευαγγέλιο που να διαβάζεται καθημερινά από όλους μας προς αποφυγή όλων των δεινών που περιγράφονται στο κείμενο του Ευριπίδη. Συνειδητοποίησα επίσης το πόσο επίπονο είναι να βουτάς σε τόσο βαθιά νερά και πόσο σε αλλάζει σαν άνθρωπο η  ενασχόλησή σου με τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε χωρίς έρμα. Πρέπει να ανατρέχουμε συνέχεια στα μεγάλα κείμενα γιατί κινδυνεύουμε να βρεθούμε από την πλευρά των νικητών, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Οι Τρωάδες είναι ένα κείμενο τρομακτικά επίκαιρο, θα έπρεπε να είναι ενός είδους ευαγγέλιο που να διαβάζεται καθημερινά από όλους μας.

Ιδανικά θα ήθελα οι θεατές να συνειδητοποιήσουν το πόσο ευάλωτοι είμαστε στις συγκυρίες και πόσο ευγνώμονες θα έπρεπε να είμαστε όταν ανοίγουμε τα μάτια μας κάθε πρωί και όλα είναι στη θέση τους. Αυτές οι μικρές στιγμές ησυχίας, η καθημερινή ροή που δεν διαταράσσεται από το απρόοπτο δε θα έπρεπε να θεωρούνται δεδομένα. Γράφει ο Ευριπίδης στις Τρωάδες: Όποιος περηφανεύεται για τα εγκόσμια αγαθά του είναι άμυαλος. Της τύχης τα γυρίσματα – σήμερα εδώ, αύριο εκεί – είν’ άστατα σαν τα χοροπηδήματα κάποιου τρελού. Παντοτινή ευτυχία δεν υπάρχει.

O κόσμος μας αλλάζει. Τώρα βγαίνουν όλα τα κακώς κείμενα ενός συστήματος που είναι έτοιμο να διαλυθεί. Ο χώρος του θεάτρου και όλο το καλλιτεχνικό σύστημα σε καιρούς κρίσης βάλλεται πρώτο από όλα. Στη χώρα μας δεν έχουμε προλάβει να σηκώσουμε κεφάλι, ζούμε μία διαρκή οικονομική κρίση τουλάχιστον μία δεκαπενταετία. Οι Έλληνες καλλιτέχνες έχουν βιώσει στο πετσί τους τις συνέπειες αυτής της κατάρρευσης. Βιώσαμε αποκαλύψεις για φαινόμενα αλόγιστης εξουσίας και βίας στο χώρο της τέχνης και καλώς έγινε ό,τι έγινε γιατί έπρεπε να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να μπουν καινούργιες βάσεις στο πως οριοθετούνται τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα. Τώρα το ΠΔ έρχεται να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο τους επαγγελματίες του χώρου, εξισώνοντας τα πτυχία τους με αυτά των αποφοίτων λυκείου. Δεν είναι μόνο η πρακτική πλευρά το να έχει κάποιος στα χέρια του ένα πτυχίο Τεχνολογικής Εκπαίδευσης που θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει σε οποιοδήποτε στάδιο της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας. Με αυτόν τον τρόπο έμμεσα απαξιώνεται ολόκληρος ο κλάδος και η παραγωγή καλλιτεχνικού έργου στη χώρα μας.

Οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζονται ως χομπίστες γιατί δεν ανήκουν στα παραδοσιακά επαγγέλματα. Ένα μεγάλο ποσοστό του κοινωνικού συνόλου μπορεί να μη θεωρεί τους καλλιτέχνες επαγγελματίες, αλλά ενδεχομένως κάποιους τύπους που κάνουν το κέφι τους και πληρώνονται. Δυστυχώς σε αυτή την άποψη έχει βοηθήσει το γεγονός ότι τα όρια του καλλιτεχνικού επαγγέλματος είναι τόσο ρευστά που μπορεί οποιασδήποτε να δηλώσει ότι είναι δημιουργός ή καλλιτέχνης γιατί απλά βρίσκεται στο χώρο. Στον αντίποδα η πολιτική εξουσία και η τέχνη πολλές φορές μπορεί να διασταυρώσουν τα ξίφη τους. Όσο πιο απολυταρχικό είναι ένα καθεστώς τόσο πιο εχθρικό μπορεί να γίνει απέναντι στους δημιουργούς που επιζητούν ελευθερία στην έκφραση μέσα από την τέχνη τους.

Εύχομαι να υπάρξει μία σοβαρή προσπάθεια στήριξης στους ανθρώπους του θεάτρου αλλά και σε όλους τους καλλιτέχνες που προάγουν τον ελληνικό πολιτισμό. Δε γνωρίζω πως ακριβώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Εύχομαι το καλύτερο. Όταν υπάρχει καλή προαίρεση από όλες τις πλευρές, βρίσκονται λύσεις στα προβλήματα που ανακύπτουν κάθε φορά. Και πρέπει να βρεθούν γρήγορα αυτές οι λύσεις για να μπορέσουμε να παράξουμε σοβαρό καλλιτεχνικό έργο γιατί κάθε χώρα κρίνεται και από τον πολιτισμό της.

Ετοιμάζω μία πολυμεσική σκηνική σύνθεση με τίτλο Lucy in the sky with Diamonds με τη μορφή ποιητικής αλληγορίας για την πορεία και την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Η Lucy, πρόγονος του Hommo Sapiens,  είναι το πρώτο εύρηµα Αυστραλοπιθήκου που ανακαλύφθηκε στην έρηµο Αφάρ της Αιθιοπίας το 1974. Πήρε το όνοµά της απ’το τραγούδι των Beatles, Lucy in the sky of Diamonds γιατί τη στιγμή που ο σκελετός της ήρθε στο φως παιζόταν στα ραδιόφωνα μανιωδώς το τραγούδι της διάσημης βρετανική μπάντας. Eπίσης ετοιμάζομαι να κυκλοφορήσω δύο ψηφιακά έργα. Mία σύγχρονη διασκευή στο παραμύθι του Hans Christian Andersen, To κορίτσι με τα Σπίρτα και τις Παράξενες Ιστορίες II, ένα διαδραστικό site ΙΙ σε υλικό του σπουδαίου αμερικανού συγγραφέα Edgar Alan Poe. Τέλος κάνω τη μουσική και τον ήχο για την παράσταση Σκηνές από ένα γάμο που θα παρουσιαστεί στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.