Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας: Οι απαρχές της ημέρας-σύμβολο για τον αγώνα των γυναικείων δικαιωμάτων

Η 8^η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας. Μια ημέρα μνήμης για τους δύσκολους και συχνά αιματηρούς αγώνες που έδωσαν γενναίες γυναίκες για την κατάκτηση των δικαιωμάτων τους και μια ημέρα γιορτής για τα κατορθώματα των γυναικών σε όλους τους τομείς της δημόσιας σφαίρας. Ένας φόρος τιμής σε όλες τις γυναίκες ανεξαρτήτως έθνους, θρησκείας, πολιτικής ιδεολογίας ή οικονομικής κατάστασης, οι οποίες δίνουν καθημερινά τους δικούς τους προσωπικούς αγώνες στο σπίτι, στον χώρο εργασίας, στον δημόσιο χώρο. Μια ημέρα υπενθύμισης ότι ο δρόμος για πλήρη ισότητα είναι ακόμη μακρύς και η ανάγκη για δράση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των γυναικών και της προάσπισης των δικαιωμάτων τους σε κάθε γωνιά του πλανήτη πιο επιτακτική από ποτέ.

Φέτος, πιο επιτακτική από ποτέ είναι και η υπενθύμιση ότι η αλληλεγγύη μας προς τα θύματα έμφυλων διακρίσεων, σωματικής, ψυχολογικής και σεξουαλικής κακοποίησης ή παρενόχλησης (ανεξαρτήτως φύλου) θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητη. Χρέος κάθε γυναίκας στον αγώνα της για ισότητα και δικαιοσύνη είναι να απλώσει στο χέρι της σε όσους το έχουν ανάγκη, να τους ακούσει και να σταθεί στο πλευρό τους στον δύσκολο αγώνα τους για δικαίωση. Να μοιραστεί τον πόνο τους, τον φόβο τους και να απαιτήσει καλύτερες συνθήκες μεταχείρισης για όλους από τους θεσμούς και την κοινωνία. Επιπλέον, οφείλει να αγκαλιάσει όλους εκείνους που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως Γυναίκα, να τους υποδεχτεί στις «τάξεις» της ως ισότιμα μέλη, ως άξιους εκπροσώπους του φύλου της, ως συνοδοιπόρους της στη μάχη για την εξάλειψη των διακρίσεων και κάθε μορφής βίας που πηγάζουν από αυτές.

Φώτο: globalcitizen.org

Η επικρατούσα αντίληψη ότι η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας καθιερώθηκε το 1907, στην 50^η επέτειο της απεργίας των εργατριών στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, στη Νέα Υόρκη, η οποία βάφτηκε με αίμα από τις δυνάμεις καταστολής, δεν θεωρείται ιστορικά αποδεδειγμένη. Νέες έρευνες από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα τη θεωρούν ένα κατασκευασμένο αφήγημα της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, στην προσπάθεια να αποσυνδεθεί η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας από τις σοσιαλιστικές ρίζες της.

Οι απαρχές αυτής της συμβολικής για τα δικαιώματα των γυναικών ημέρας μπορούν να αναζητηθούν στο εργατικό κίνημα των αρχών του 20^ου αιώνα. Ο σπόρος για μια τέτοια πρωτοβουλία φυτεύτηκε το 1908, όταν 15,000 γυναίκες διαδήλωσαν στη Νέα Υόρκη, απαιτώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και δικαίωμα ψήφου. Στις 28 Φεβρουαρίου 1909, προς τιμήν των κινητοποιήσεων της προηγούμενης χρονιάς, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Αμερικής οργάνωσε την πρώτη Εθνική Ημέρα της Γυναίκας, η οποία έλαβε χώρα σε διάφορα σημεία των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώνοντας τα αιτήματα του κινήματος των σουφραζετών με τα σοσιαλιστικά προτάγματα.

Φώτο: internationalwomensday.com

Στην Ευρώπη, το 1910, κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου Σοσιαλιστριών Γυναικών, που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη στο πλαίσιο της Β’ Διεθνούς, μια γυναίκα, η Clara Zetkin (επικεφαλής του τμήματος γυναικών του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας), πρότεινε την καθιέρωση μιας Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας. Μια μέρα η οποία θα γιορτάζεται ετησίως και την ίδια ημερομηνία σε όλες τις χώρες, με σκοπό να αποδοθεί φόρος τιμής στο κίνημα για τα γυναικεία δικαιώματα και να ασκηθεί περαιτέρω πίεση όσον αφορά τα επιτακτικά αιτήματα των γυναικών, όπως το δικαίωμα ψήφου.

Ως επακόλουθο η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας εορτάστηκε για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό έδαφος, στις 19 Μαρτίου 1911, στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Ελβετία και τη Δανία, ως ημέρα μνήμης των Επαναστάσεων του 1848 και της 40^ης επετείου της Παρισινής Κομμούνας. Στις εκδηλώσεις έλαβαν μέρος περισσότερες από 1 εκατομμύριο γυναίκες. Στα αιτήματά τους, εκτός από το δικαίωμα ψήφου και το δικαίωμα να διατηρούν δημόσια αξιώματα, συμπεριλαμβάνονταν το δικαίωμα στη εργασία, στην επαγγελματική κατάρτιση και ο τερματισμός των διακρίσεων στον εργασιακό χώρο.

Η Clara Zetkin ιδρύτρια της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας | Φώτο: Wikipedia

Ένα χρόνο πριν το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας μετατράπηκε σε ένα όχημα διαμαρτυρίας ενάντια στον πόλεμο και υπέρ της ειρήνης. Την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου, το 1913, οι γυναίκες στη Ρωσία, στο πλαίσιο των ειρηνευτικών κινημάτων, διοργάνωσαν την πρώτη τους Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, την οποία μετέπειτα αποφάσισαν να τη γιορτάζουν ετησίως.

Το παράδειγμά τους ακολούθησαν το 1914 και το 1915 και άλλες γυναίκες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες πραγματοποιώντας αντιπολεμικές πορείες και εκφράζοντας, παράλληλα, τη γυναικεία αλληλεγγύη. Στις 15 Απριλίου 1915 περισσότερες από 1300 γυναίκες από 12 χώρες, κουρασμένες από τον πόλεμο, συμμετείχαν σε συγκέντρωση στη Χάγη. Ενώ στις 23 Φεβρουαρίου 1917 (8 Μαρτίου με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο), με αφορμή την απώλεια περισσότερων από δύο εκατομμυρίων Ρώσων στρατιωτών στο μέτωπο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι γυναίκες στη Ρωσία κατέβηκαν σε απεργία με αίτημα «Ψωμί και Ειρήνη», πυροδοτώντας μια αλυσίδα γεγονότων που οδήγησαν στην παραίτηση του Τσάρου. Η προσωρινή κυβέρνηση που σχηματίστηκε έγινε η πρώτη κυβέρνηση μεγάλης δύναμης που παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες.

Το 1917 η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας καθιερώθηκε ως επίσημη σοβιετική εορτή, ενώ μέχρι τη δεκαετία του 1970 εορταζόταν κυρίως σε χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Η πορεία της 23ης Φεβρουαρίου (8 Μαρτίου) 1917 στη Ρωσία | Φώτο: jacobinmag.com

Το 1975, κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Γυναικείου Έτους, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, ξεκίνησε να τιμά την 8^η Μαρτίου ως Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας. Τον Δεκέμβριο του 1977 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε ψήφισμα κηρύσσοντας την Ημέρα για τα Γυναικεία Δικαιώματα και την Παγκόσμια Ειρήνη, καλώντας τα κράτη μέλη της να τη γιορτάζουν οποιαδήποτε μέρα του χρόνου, σύμφωνα με τις εκάστοτε ιστορικές και εθνικές παραδόσεις τους.

Το 1979 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε «Σύμβαση για την εξάλειψη κάθε είδους διακρίσεων εναντίον των γυναικών», το πιο περιεκτικό διεθνές όργανο για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών. Η σύμβαση καθορίζει τις μορφές διακρίσεων ενάντια στις γυναίκες και τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών-μελών για την εξάλειψή τους, στη δημόσια και ιδιωτική σφαίρα. Στόχος η δημιουργία ουσιαστικής ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Φωτογραφία από το Παγκόσμιο Συνέδριο για τις Γυναίκες που πραγματοποιήθηκε 19 Ιουνίου – 2 Ιουλίου στο Μεξικό | Φώτο: Ο.Η.Ε/B Lane

Το Παγκόσμιο Συνέδριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Βιέννη, το 1993, έλαβε ιστορικά μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών, αναγνωρίζοντας τη βία κατά των γυναικών ως παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και καλώντας για τη λήψη μέτρων για την εξάλειψη τέτοιων μορφών βίας. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε την «Διακήρυξη για την Εξάλειψη της Βίας εναντίον των Γυναικών», το πρώτο διεθνές όργανο που περιγράφει λεπτομερώς τις μορφές βίας εναντίον των γυναικών και καθορίζει το πλαίσιο για δράσεις παγκοσμίως.

Με το πέρασμα των χρόνων οι εορτασμοί για τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας αποσυνδέθηκαν από τις πολιτικές ρίζες τους ακόμη και σε χώρες με ισχυρή παράδοση για τη συγκεκριμένη ημέρα όπως η Κίνα. Σήμερα, ωστόσο, γυναικείες και άλλες οργανώσεις προσπαθούν να προσδώσουν στη μέρα κάτι από το ακτιβιστικό παρελθόν της και να απαιτήσουν αναγνώριση και δικαιώματα για τις γυναίκες και την προσφορά τους.