10 φορές που αγαπημένα μας τραγούδια είπαν όσα θέλουμε να πούμε για τον ρατσισμό σήμερα

Σήμερα είναι η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού, μία ημέρα που θεσπίστηκε από τον ΟΗΕ το 1966, έξι χρόνια μετά την δολοφονία 70 νεαρών διαδηλωτών στην Νότια Αφρική από την αστυνομία του ρατσιστικού Απαρτχάιντ, στις 21 Μαρτίου του 1960.

Από την πρωτοβουλία αυτή του ΟΗΕ έχουν περάσει 57 χρόνια, ωστόσο – όσο κι αν έχουμε προχωρήσει σαν κοινωνίες – ο συστημικός ρατσισμός παραμένει ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά ζητήματα, με χιλιάδες ανθρώπους να δέχονται ρατσιστικές επιθέσεις κάθε χρόνο, με την πανδημία να κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα για τους Αφροαμερικανούς και τους Ασιάτες της Αμερικής, σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center.

Όσο για την Ελλάδα, σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το 2021 καταγράφηκαν 72 περιστατικά ρατσιστικής βίας – αριθμός μειωμένος λόγω των lockdowns. Και αυτά φυσικά είναι μόνο τα περιστατικά που καταγγέλθηκαν στο Δίκτυο.

Τη σημερινή ημέρα, λοιπόν, ακούμε 10 αγαπημένα τραγούδια, που μιλούν για τον ρατσισμό σήμερα, και μας υπενθυμίζουν ότι δεν πρέπει ποτέ να σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για την εξάλειψή του.

Λίγο πριν υποδεχτούμε την νέα χιλιετία, στις 4 Φεβρουαρίου του 1999, τέσσερις αστυνομικοί στις ΗΠΑ δολοφόνησαν έναν άοπλο, μετανάστη από την Νέα Γουινέα, τον 23χρονο Amadou Diallo, σε μία υπόθεση που θυμίζει πολύ σημερινά παραδείγματα αστυνομικής βίας, όπως εκείνο του George Floyd. Εμπνευσμένος από τον θάνατο του Amadou Diallo και εμβρόνητος από την αστυνομική βία και τον συστημικό ρατσισμό που αντιμετωπίζουν οι Αφροαμερικάνοι, ο Bruce Springsteen έγραψε το συγκεκριμένο κομμάτι, το οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά live στο reunion tour της μπάντας του στις 4 Ιουνίου του 2020, προκαλώντας αντιδράσεις στην Νέα Υόρκη, με ρατσιστικές οργανώσεις να καλούν σε μποϋκοτάζ των συναυλιών τους. Φυσικά, ο θρύλος της rock δεν πτοήθηκε, συνεχίζοντας την περιοδεία του και το τραγούδι αυτό τελικά συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ του “High Hopes”, το 2014.

Το δεύτερο άλμπουμ του Kendrick Lamar, “Το Pimp a Butterfly”, αποτελεί στο σύνολό του έναν από τους καλύτερους δίσκους της περασμένης δεκαετίας. Κι αυτό γιατί περιλάμβανε τραγούδια που στιγμάτισαν μια ολόκληρη γενιά, όπως φυσικά το “Alright”, που έγινε ο ανεπίσημος ύμνος του κινήματος Black Lives Matter, μετά τους θανάτους του Michael Brown στο Ferguson και της Sandra Bland στο Texas, στα χέρια της αστυνομίας. Διαδηλωτές σε ολόκληρη την Αμερική πήραν δύναμη από τους στίχους του Kendrick Lamar, τραγουδώντας “Αν μας έχει ο Θεός, τότε θα είμαστε μια χαρά!” στους αγώνες τους για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων. Ο ίδιος ο Kendrick Lamar εμπνεύστηκε το κομμάτι από το μυθιστόρημα “Το Χρώμα Μωβ” και τις διακρίσεις που είδε να αντιμετωπίζουν οι μαύροι πολίτες στην Νότια Αφρική.

Μπορεί να έχετε ακούσει το “Glory” στο soundtrack της ταινίας «Selma» της Ava DuVernay, που κυκλοφόρησε το 2014 και αφορά μία εποχή πολύ σημαντική για το κίνημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών και συγκεκριμένα τις τρεις πορείες διαμαρτυρίας από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερι, οι οποίες διοργανώθηκαν το 1965 από Aφροαμερικανούς ακτιβιστές, όπως ο σπουδαίος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ., με αίτημα το δικαίωμα ψήφου της αφροαμερικανικής κοινότητας και το τέλος των διακρίσεων. Ο λόγος που το “Glory” των Common, John Legend και Rhymefest, αγαπήθηκε τόσο πολύ, οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι συνδέει παρελθόν και παρόν, σε μια εποχή όπου το αίτημα για πολιτική ανυπακοή ενάντια στην αστυνομική καταστολή και την ρατσιστική βία είναι πιο επιτακτικό από ποτέ. Ο στίχος «Γι’ αυτό τον λόγο η Ρόζα κάθισε στο λεωφορείο, γι’ αυτό τον λόγο διασχίζουμε το Φέργκιουσον με τα χέρια ψηλά» τα λέει όλα…

Από αυτή τη λίστα δεν θα μπορούσε να λείπει ένα από τα πιο αγαπημένα μας κομμάτια του Νέγρου του Μοριά, κατά κόσμον Kevin Ansong. To “Μπέσα Part 3” δεν είναι το μοναδικό κομμάτι του που μιλά για τον ρατσισμό – κατά πάσα πιθανότητα έχεις ακούσει το “Εγώ είμαι Σουρτούκης”, με το οποίο απαντούσε στις διαδικτυακές επιθέσεις που δέχτηκε όταν ρατσιστικές ομάδες έριξαν το προφίλ του στο Instagram, λόγω ενός fan art που τον παρομοίαζε με τον Κολοκοτρώνη. Αυτό που δεν ήξεραν όμως είναι ότι ο Κέβιν – εκτός από περήφανος Αφροέλληνας – είναι και από τους ικανότερους ράπερ της γενιάς του. Αυτό απέδειξε και στο “Μπέσα Part 3”, στο οποίο στήνει μία μικρογραφία (της ρατσιστικής μερίδας) της ελληνικής κοινωνίας, όταν μιλά για όσους προμοτάρουν τον ρατσισμό, για ρατσιστικές επιθέσεις στους δρόμους της Αθήνας, για λευκούς που χρησιμοποιούν το n word, για κυράτσες που θεωρούν όλους τους μαύρους ανθρώπους μικροπωλητές. Αξίζει να το ακούσετε σήμερα – αλλά και κάθε μέρα.

Είτε τον ξέρεις ως Donald Glover, είτε ως Childish Gambino, το σίγουρο είναι ότι ξέρεις πως μιλάμε για έναν από τους πιο σημαντικούς και πολιτικά ευαισθητοποιημένους δημιουργούς στη μουσική και την τηλεόραση αυτή τη στιγμή. Απόδειξη το γεμάτο συμβολισμούς “This is America”, το οποίο σε συνδυασμό με το καθηλωτικό music video σε σκηνοθεσία Hiro Murai, που συνδυάζει τον χορό με βίαιες εικόνες, σίγουρα θα τραβήξει την προσοχή σου και θα σε βάλει σε σκέψεις για το πώς είναι τα πράγματα στην Αμερική (και όχι μόνο) αυτή τη στιγμή.

Η Janelle Monáe είναι ακόμα μία μουσικός, γνωστή για το ότι δεν φοβάται να χρησιμοποιήσει τη φωνή της ενάντια στον ρατσισμό και την καταπίεση που βιώνουν οι μειονότητες. Το “Say Her Name”, που έγραψε το 2015 με την κολλεκτίβα Wondaland, έχει απλούς αλλά ουσιαστικούς στίχους και είναι ακόμα ένα δείγμα άψογου πειραματισμού εκ μέρους της Monáe. Οι ερμηνευτές επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά τα ονόματα των μαύρων ανθρώπων που έχουν πεθάνει από ρατσιστικές επιθέσεις. Και μόλις τελειώσουν, απαιτούν από τους ακροατές να πούμε κι εμείς τα ονόματά τους, για να μην τα ξεχάσουμε ποτέ.

Η αγαπημένη του ελληνικού κοινού, Jorja Smith, που επισκέφτηκε τη χώρα μας το περασμένο καλοκαίρι σε μία μεγάλη συναυλία στο ΚΠΙΣΝ, έχει μιλήσει πολλές φορές για το πώς είναι να μεγαλώνεις ως μιγάς στη Βρετανία. Το 2018 κυκλοφόρησε το “Blue Lights, ένα τραγούδι στο οποίο τοποθετείται κατά της αστυνομικής βίας και κατά των φυλετικών διακρίσεων, που σε συνδυασμό έχουν πολύ συχνά ως αποτέλεσμα τις βίαιες συλλήψεις αθώων μαύρων ανδρών.

Ο Blood Orange είναι άλλος ένας καλλιτέχνης που χρησιμοποιεί τη φωνή (και τα social media) του για να θίγει ανισότητες, όπου τις διακρίνει. Μάλιστα, το 2014 είχε δεχθεί επίθεση από την ασφάλεια του Lollapalooza, όταν μίλησε κατά της αστυνομικής βίας, φορώντας μία μπλούζα με ονόματα μαύρων ανδρών που έχασαν τη ζωή τους στα χέρια των αρχών, από τον Trayvon Martin μέχρι τον Eric Garner. Στο συγκεκριμένο τραγούδι – το οποίο μαζί με το “Sandra’s Smile” είναι γεμάτο αντιρατσιστικά μηνύματα – μιλά για τους θεσμούς, που διαιωνίζουν τον ρατσισμό και το πιο σημαντικό: καθιστά συνεργό τους όποιον δεν χρησιμοποιεί τη φωνή του για να παλέψει εναντίον των διακρίσεων. Όπως ένα γεμάτο όπλο, έτσι και η σιωπή, είναι δολοφονική.

Σε ένα από τα τελευταία του τραγούδια, πριν φύγει από τη ζωή τον Απρίλιο του 2016, ο Prince δήλωνε ότι “αν δεν υπάρχει δικαιοσύνη, δεν θα υπάρξει και ειρήνη”. Στο “Baltimore”, o Artist Formerly Known as Prince (όπως ήθελε να τον αποκαλούν τα τελευταία χρόνια της καριέρας του), εμπνευσμένος από τη δολοφονία του 18χρονου Michael Brown στη Βαλτιμόρη από αστυνομικούς, μιλά για την ρατσιστική βία, το μίσος που αφαιρεί ζωές, και κάνει μία έκκληση να πεταχτούν μακριά τα όπλα και να σταματήσουν οι επιθέσεις, για να μη “δούμε άλλη αιματηρή μέρα”.

Ο Αμερικανός ράπερ Lil Baby είναι άλλος ένας καλλιτέχνης που άντλησε έμπνευση από τη ρατσιστική επίθεση που σόκαρε τον πλανήτη, εκείνη με θύμα τον George Floyd. Στο “Bigger Picture”, που κυκλοφόρησε λιγότερο από ένα μήνα μετά τη δολοφονία του George Floyd, ο Lil Baby δείχνει την αλληλεγγύη του στο κίνημα Black Lives Matter και τις διαδηλώσεις που είχαν ξεσπάσει σε όλη τη χώρα (και τον κόσμο) και απαιτεί δικαιοσύνη απέναντι στην αστυνομική βία και τον συστημικό ρατσισμό.