Σήμερα, όπως και κάθε 25η Μαρτίου γιορτάζουμε την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και εμείς θυμόμαστε τον ιστορικό αυτό αγώνα μέσα από τα έργα των μεγαλύτερων φιλελλήνων ζωγράφων.
Εξάλλου, η Ελληνική Επανάσταση συνέπεσε με την ανάδυση του Ρομαντισμού, ενός κινήματος που εξυμνούσε τον νατουραλισμό, τα ευγενή συναισθήματα και φυσικά το αίσθημα της ελευθερίας. Πηγαίνοντας κόντρα στον ορθολογισμό του Διαφωτισμού, οι εκπρόσωποι του Ρομαντισμού θέλησαν να κάνουν τη δική τους καλλιτεχνική επανάσταση, εκθειάζοντας μεταξύ άλλων τον ηρωισμό των καταπιεσμένων.
Γι’ αυτό και πολλοί ζωγράφοι του ρεύματος αυτού συγκινήθηκαν και εμπνεύστηκαν από τον αγώνα του ελληνικού λαού. Και φυσικά, η συμβολή τους στο να μεταφέρουν το μήνυμα των Ελλήνων για ανεξαρτησία σε όλη την Ευρώπη ήταν καθοριστική. Οι Έλληνες έγιναν το σύμβολο της Επανάστασης και φιλέλληνες από όλη την Ευρώπη έσπευσαν να στηρίξουν τον αγώνα του επαναστατημένου λαού, με όποιο τρόπο μπορούσαν.
Ας δούμε, λοιπόν, την ηρωική Ελληνική Επανάσταση του 1821, έτσι όπως αποτυπώθηκε στα έργα των Ευρωπαίων ζωγράφων του 19ου αιώνα, που μας εμπνέουν μέχρι σήμερα.
O Ευγένιος Ντελακρουά, σημαντικός εκπρόσωπος του γαλλικού Ρομαντισμού, εμπνεύστηκε όσο λίγοι από τον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία, επηρεασμένος ιδιαίτερα από τον Λόρδο Βύρωνα και την αυτοθυσία του.
Ευγένιος Ντελακρουά: Η σφαγή της Χίου
Πρώτο έργο του για την Ελληνική Επανάσταση ήταν “Η σφαγή της Χίου” (1824), όπου ο καλλιτέχνης αποτύπωσε τη σφαγή των δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων της Χίου από τον οθωμανικό στρατό το 1822. Πρόκειται για την πρώτη φορά που ο Ντελακρουά εξέφρασε την στήριξη του στον αγώνα των Ελλήνων μέσα από την τέχνη του.
Ο πιο διάσημος πίνακας του για την Ελληνική Επανάσταση, όμως, ήρθε δύο χρόνια αργότερα. Επηρεασμένος από την Πολιορκία του Μεσολογγίου το 1825, κατά τη διάρκεια του οποίου πέθανε και ο Λόρδος Βύρωνας, ο Ντελακρουά ζωγράφισε την “Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου”. Πρόκειται για την προσωποποίηση της ηρωικής Ελλάδας, η οποία φοράει ελληνική παραδοσιακή φορεσιά και στέκει όρθια επάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου, μετά την ηρωική αυτοκτονία των Ελλήνων, που δεν θέλησαν να παραδοθούν στον οθωμανικό στρατό.
Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου (1826), Musée des Beaux-Arts
Άλλα έργα του εμπνευσμένα από την Ελληνική επανάσταση είναι ο «Έφιππος Έλληνας αγωνιστής» και «Η Μάχη του Γκιαούρη με τον Πασά».
Λουντοβίκο ΛιπαρίνιΟ Λουντοβίκο Λιπαρίνι ήταν άλλος ένας από τους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα που εμπνεύστηκε από τον ξεσηκωμό των Ελλήνων το 1821. Ο Ιταλός ζωγράφος, που είχε διακριθεί ως ζωγράφος προσωπογραφιών και ιστορικών θεμάτων, είχε επηρεαστεί από νωρίς από την τετράτομη «Ιστορία της αναγεννήσεως της Ελλάδος» του Γάλλου φιλέλληνα Φρανσουά Πουκεβίλ.
«Ο όρκος του Λόρδου Βύρωνα στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη» (1850, Δημοτικό Μουσείο Τρεβίζο)
Έτσι, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ζωγράφισε μία σειρά από πίνακες με ελληνικά θέματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα «Ο όρκος του Λόρδου Βύρωνα στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη» (1850), όπου απεικόνισε την στιγμή που ο Λόρδος Βύρων επισκέφθηκε τον τάφο του οπλαρχηγού και έδωσε όρκο να αγωνισθεί μέχρι θανάτου για την απελευθέρωση της Ελλάδας.
ν «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» (1841), Δημοτικό Μουσείο Τεργέστης
Άλλος εμβληματικός πίνακάς του ήταν «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» (1841), που πλέον βρίσκεται στο Δημοτικό Μουσείο Τεργέστης και απεικονίζει τον θάνατο του αγωνιστή στη Μάχη του Κεφαλόβρυσου, αλλά και ο πίνακας «Ο Αρχιεπίσκοπός Γερμανός μπήγει το λάβαρο με τον σταυρό στον γκρεμό των Καλαβρύτων» (1838), λιθογραφία του οποίου βρίσκεται στο Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών.
Ο Καρλ Κράτσαϊζεν ήταν Γερμανός αξιωματικός και εικονογράφος, ο οποίος μάλιστα πολέμησε ως εθελοντής κατά την Ελληνική Επανάσταση. Αν και έμεινε μόνο ένα χρόνο στη χώρα μας, πήρε μέρος σε μερικές πολύ σημαντικές μάχες, όπως ήταν η πολιορκία της Αθήνας το 1826 και η πολιορκία της Ακρόπολης το 1827.
Κρατσάιζεν Καρλ, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, 1828, credits: Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος
Επιστρέφοντας στη Γερμανία ο Κράτσαϊζεν, αυτοδίδακτος ζωγράφος, λιθογράφησε όλα όσα είδε κατά την παραμονή του στην Ελλάδα, από τοπία μέχρι και αγωνιστές που συνάντησε.
Αυτά κυκλοφόρησαν σε επτά λευκώματα με τίτλο “Προσωπογραφίες των διασημοτέρων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες σχεδιασμένες εκ του φυσικού και δημοσιευμένες από τον Καρλ Κράτσαϊζεν”. Χάρη σε εκείνον έχουμε σήμερα πορτραίτα των μεγαλύτερων ηρώων της Επανάστασης, από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη μέχρι και τον Νικηταρά.
Κρατσάιζεν Καρλ, Νικηταράς, 1828, credits: Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος
O Λουί Ντυπρέ, Γάλλος ζωγράφος και αρχαιολάτρης, ήταν ακόμα ένας καλλιτέχνης που επισκέφτηκε και αγάπησε την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, από το 1819 επισκέφθηκε την Κέρκυρα, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, τα περίχωρα της Αττικής και τα νησιά του Σαρωνικού, μαζί με τρεις Άγγλους περιηγητές, οι οποίοι ως αντάλλαγμα ζήτησαν από τον ζωγράφο εικόνες των μνημείων και των τόπων της χώρας.
“Έλληνας πολεμιστής από τα Γιάννενα” (1820)
Ο Ντυπρέ δεν αποτύπωσε διάσημες προσωπικότητες της Επανάστασης, όπως ο Κρατσάιζεν, αλλά αρκέστηκε στο να αποτυπώσει απλούς Έλληνες στρατιώτες και όχι μόνο. Ένα χαρακτηριστικό έργο του εκείνης της εποχής ήταν ο “Έλληνας πολεμιστής από τα Γιάννενα” (1820).
