Maryland: To έργο – κραυγή για τις γυναικοκτονίες κάνει πρεμιέρα στο φεστιβάλ WOW στο ΚΠΙΣΝ

Το όνομα της ήταν Σαμπίνα. Δολοφονήθηκε. Το όνομα της Σάρα. Βιάστηκε και δολοφονήθηκε από αστυνομικό. Στο άκουσμα των απανωτών αποτρόπαιων ειδήσεων, η Λούσι Κέρκγουντ, γνωστή Βρετανίδα θεατρική συγγραφέας, κάθισε στο γραφείο της οργισμένη. Δυο μέρες αργότερα, είχε έτοιμο το «Maryland», ένα έργο-κραυγή για τις γυναικοκτονίες και τη μάστιγα της γυναικείας κακοποίησης. Δυο μέρες αργότερα θα το προωθούσε στο Royal Court που, με τα ίδια άμεσα αντανακλαστικά (της καλλιτεχνικής του διευθύντριας Βίκι Φέδερστόουν), θα δρομολογούσε το ανέβασμα του μέσα σε μερικές εβδομάδες, παράλληλα από επτά διαφορετικούς θιάσους και τρεις διαφορετικούς σκηνοθέτες. Το μήνυμα ήταν επείγον και έπρεπε να ακουστεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Το ίδιο μήνυμα φτάνει και στο WOW (Women of the World), το πρώτο φεστιβάλ -franchise του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για γυναίκες, θηλυκότητες και non binary άτομα.

Η βραβευμένη με Olivier Award Βρετανίδα συγγραφέας του έργου Lucy Kirkwood

Εδώ, το «Maryland» ανεβαίνει σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Γιαννοπούλου, σε μετάφραση της συγγραφέα Αλεξάνδρας K*. «Παρακολουθώ χρόνια το έργο της Κέρκγουντ και ομολογώ πως με ξένισε αρχικά το πόσο οργισμένο ήταν. Φωνάζει αυτό που θέλει να πει και είμαι σίγουρη πως στην ελληνική σκηνή δεν θα ανεβάζαμε ένα τόσο θυμωμένο έργο. Εδώ, βλέπετε, συνηθίζουμε να φιλτράρουμε το θυμό μας. Παρόλα αυτά, ενώ ήταν υπερβολικά ευθύ για τα γούστα μου, στην πορεία διέγνωσα τους αρμούς και τη δυναμική του. Κομίζει κάτι το κατεπείγον και, υπό αυτήν την έννοια, το κατανοώ. Δεν είμαι καν σίγουρη αν πρέπει να μιλάμε γι’ αυτό σαν να πρόκειται για δραματουργία αλλά ως μια παρέμβαση κοινωνική» εξηγεί η Αλεξάνδρα Κ*.

“Υπάρχει ένα τεράστιο κόμπλεξ στο χώρο της ελληνικής δραματουργίας να καταπιαστεί με τρέχοντα θέματα, φοβάται να μην χαρακτηριστεί ως επικαιρική. Αισθάνομαι δε, ότι φοβόμαστε ειδικά να μιλήσουμε για το θέμα της γυναικείας κακοποίησης. Δεν είναι τυχαίο που ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας αρνείται να υιοθετήσει τον όρο της γυναικοκτονίας” διαμαρτύρεται η συγγραφέας Αλεξάνδρα Κ*.

Στο «Maryland», κεντρική η ηρωίδα είναι η Mary, μια γυναίκα που βρίσκεται στο αστυνομικό τμήμα για να καταγγείλει τον βιασμό της. Ακολουθεί την τυπική, επώδυνη διαδικασία (κατάθεση, εξέταση, αναγνώριση πιθανών δραστών). Το μόνο που θυμάται είναι πως ο βιαστής της είχε μια ουλή σε σχήμα «Υ» στο μέτωπο. Δυστυχώς, ακόμα και οι αστυνομικοί υπάλληλοι την αμφισβητούν, την ειρωνεύονται. «Η ηρωίδα φέρει ένα κοινό όνομα, ίσως γιατί θέλει να καταδείξει πως είναι μια γυναίκα σαν όλες τις άλλες, είναι κάθε γυναίκα. Εξάλλου, το όνομα της έχει και αρχετυπική βαρύτητα. Θα μπορούσε να παραπέμπει ακόμα και στην Virgin Mary (Παρθένο Μαρία)» σχολιάζει η μεταφράστρια του έργου. Τα τεκταινόμενα που βιώνει η Mary σχολιάζει ένας σύγχρονος Χορός που η Κέρκγουντ ονομάζει Μαινάδες (οι μανικές ακόλουθες του Διονύσου) – το ίδιο θυμωμένος και απελπισμένος με το θύμα του βιασμού. «Έχουμε από τη μια ρεαλιστικά στοιχεία και από την άλλη μια πιο ποιητική ματιά. Είναι ιδιαίτερο κείμενο» σχολιάζει η σκηνοθέτρια της παράστασης Κατερίνα Γιαννοπούλου.

Αυτό υπογραμμίζεται κι από το γεγονός πως η Κέρκγουντ έγραψε το «Maryland» ως έργο που θα ανέβει για σκηνική ανάγνωση και μόνο. Με αυτούς τους όρους το παραλαμβάνει και η Γιαννοπούλου: «Δεν είναι ένα έργο του κανόνα, μοιάζει με μανιφέστο, οι λέξεις έρχονται πάνω σαν πλημμύρα, είναι ένα κείμενο ουρλιαχτό – όπως θα έλεγε και ο (ποιητής) ‘Αλεν Γκίνσμπεργκ». Η συνθήκη της σκηνικής ανάγνωσης δεν την προβληματίζει, όσο η ανάγκη να συστήσει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό ένα τέτοιο κείμενο «να αποδοθεί στην ολότητα του και να μας αφορά όλους. Το καλό είναι πως αντιδράς αμέσως σε μια τέτοια θεματολογία· το κακό είναι πως δεν μας εκπλήσσει τίποτα πια γιατί έχει κυριαρχήσει στην καθημερινότητα μας. Κι αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα».

“Το θέατρο πρέπει να αφορά το τώρα, να είναι πολιτικό. Έχει τη δυνατότητα να παίρνει ένα γεγονός και να το ανεβάζει σε άλλο επίπεδο, να το καθιστά οικουμενικό” σχολιάζει η σκηνοθέτρια Κατερίνα Γιαννοπούλου.

Η ελληνική δραματουργία δεν έχει επιδείξει αντίστοιχα αντανακλαστικά, να παράξει, δηλαδή, έργα που να συνομιλούν με το φοβερό αυτό κοινωνικό φαινόμενο ως απότοκο της πατριαρχίας. Οι περισσότεροι δημιουργοί αναζητούν ξένα κείμενα που θίγουν το ζήτημα, μολονότι στην Ελλάδα ο συντηρητισμός έχει διαμορφώσει μια πολύ χειρότερη πραγματικότητα. «Υπάρχει ένα τεράστιο κόμπλεξ στο χώρο της ελληνικής δραματουργίας να καταπιαστεί με τρέχοντα θέματα, φοβάται να μην χαρακτηριστεί ως επικαιρική. Όμως, μας λείπει ένα θέατρο που δεν εκφράζει και δεν ρωτάει για το τώρα. Αισθάνομαι δε, ότι φοβόμαστε ειδικά να μιλήσουμε για το θέμα της γυναικείας κακοποίησης. Δεν είναι τυχαίο που ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας αρνείται να υιοθετήσει τον όρο της γυναικοκτονίας. Θα μου πεις, γιατί δεν γράφεις εσύ ένα τέτοιο κείμενο; Σωστή απορία. Πάντως, αν μιλούσα γι’ αυτήν την θεματική δεν θα το έκανα με τον ίδιο ευθύ τρόπο, θα είχα μια πιο επεξεργασμένη γραφή. Αν η ελληνική κοινωνία στην πλειονότητα της δεν θέλει ν’ ακούσει, σίγουρα θα αντιδρούσε άσχημα με ένα επιθετικό κείμενο» σχολιάζει η Αλεξάνδρα Κ*.

Η Βίκι Φέδερστόουν του Royal Court υιοθέτησε χωρίς δεύτερη σκέψη το «Maryland», όχι απλώς γιατί η συγγραφέας του είναι σταθερή συνεργάτιδα του θεάτρου, ούτε και γιατί αισθάνθηκε πως πρόκειται για μια δημιουργία «ταχείας αντίδρασης». Το αντιμετώπισε όμως, «ως ένα τρόπο να διαλογιστούμε μαζί πάνω στα συναισθήματα μας. Αισθάνομαι ότι το θέατρο είναι ένα μέρος όπου οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό που αισθανόμαστε ή νομίζουμε πως αισθανόμαστε όλοι. Και μας επιτρέπουν να νιώσουμε κάτι όλοι μαζί» όπως δήλωνε σε σχετικό ρεπορτάζ του Guardian.

Η Κατερίνα Γιαννοπούλου συμφωνεί πως το θέατρο είναι ένα από τα πιο επιδραστικά μέσα για να διαδώσει τέτοια συναισθήματα και σκέψεις. «Το θέατρο πρέπει να αφορά το τώρα, να είναι πολιτικό. Έχει τη δυνατότητα να παίρνει ένα γεγονός και να το ανεβάζει σε άλλο επίπεδο, να το καθιστά οικουμενικό» εξηγεί· Την ίδια ώρα, η Αλεξάνδρα Κ* πιστεύει πως αυτή η δυνατότητα έχει να κάνει με τη φύση του θεάτρου: «Στο θέατρο τα σώματα είναι παρόντα και η σύνδεση μεταξύ τους πολύ πιο ανθρώπινη. Γι’ αυτό και εξασφαλίζει πιο ενστικτώδεις αντιδράσεις στα μηνύματα που φέρνει. Τα μηνύματα είναι εκεί, χωρίς ενδιάμεσα εμπόδια».

Μετά το Royal Court, το «Maryland» παρουσιάστηκε στο WOW London το 2022. Στο πλαίσιο της πρώτης αθηναϊκής εκδοχής του φεστιβάλ θα παρουσιαστεί στο Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το Σάββατο 1η Απριλίου (21.00). Θα είναι μια από τις δεκάδες δράσεις που επιφυλάσσει το φεστιβαλικό τριήμερο με σκοπό να ενδυναμώσει τις γυναίκες και τις θηλυκότητες που ζουν σε μια, κατά κοινή ομολογία, εχθρική πραγματικότητα.